Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy: choroba Hashimoto - przyczyny, objawy

Autoimmunologiczna choroba tarczycy obejmuje mechanizm immunologiczny, który atakuje komórki tarczycy. Występuje przewlekły stan zapalny i słabe funkcjonowanie gruczołu.

Jakie są czynniki ryzyka jej rozwoju, etiologia, objawy, opcje leczenia i wiele więcej dowiesz się z tego artykułu.

Znaczenie i funkcja tarczycy

Tarczyca jest ważnym małym narządem zlokalizowanym z przodu szyi na chrząstce tarczycy. Składa się z 2 płatów i przypomina kształtem motyla. Pęcherzyki płatów zawierają komórki wytwarzające hormony tarczycy - trójjodotyroninę i tyroksynę.

• Trójjodotyronina zawiera 3 atomy jodu i jest oznaczana skrótem T3.
• Tyroksyna zawiera 4 atomy jodu i dlatego jest określana jako T4.

Hormony tarczycy są zaangażowane w

• Regulację metabolizmu
• Zużycie tlenu w organizmie
• Termoregulację
• Wzrost i rozwój
• Funkcjonowanie układu nerwowego
• Aktywność układu mięśniowo-szkieletowego
• Aktywność układu sercowo-naczyniowego
• Płodność i ciąża

Innym hormonem produkowanym przez tarczycę jest kalcytonina, której zadaniem jest regulacja stężenia wapnia i fosforu we krwi.

Do prawidłowego funkcjonowania tarczyca pobiera z organizmu jod, który włącza do hormonów tarczycy.

Czynność tarczycy jest regulowana przez hormon tyreotropowy TSH, który jest wytwarzany przez przysadkę mózgową (przedni płat przysadki mózgowej). Ta z kolei jest regulowana przez podwzgórze i TRH (hormon uwalniający tyreotropinę). Tarczyca jest zatem kontrolowana przez centralny układ nerwowy.

Zapalenie tarczycy Hashimoto

Choroba występuje u 5% populacji, z czego 80% stanowią kobiety.

Choroba została odkryta i opisana już w 1912 roku przez japońskiego lekarza Hasmitoto Hakaru.

Choroba Hashimoto, znana również jako zapalenie tarczycy Hashimoto, jest przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Własny układ odpornościowy organizmu atakuje komórki tkanki gruczołowej. Następuje stopniowy spadek aktywności i funkcji gruczołu.

Układ odpornościowy danej osoby ocenia niektóre części ciała jako szkodliwe lub niebezpieczne. W przypadku zapalenia tarczycy Hashimoto wiąże się to z wytwarzaniem przeciwciał przeciwko receptorom i enzymom na ściankach komórek tarczycy.

Uszkodzona tarczyca nie jest w stanie pełnić swoich fizjologicznych funkcji, co prowadzi do stanu niedoczynności tarczycy (obniżonej czynności tarczycy).

Choroba przez długi czas przebiega bezobjawowo, a jej objawy to głównie wole (powiększenie gruczołu), przyrost masy ciała, zwiększone zmęczenie, osłabienie mięśni, zaparcia, problemy psychologiczne i wiele innych.

Dokładny mechanizm i etiologia zapalenia tarczycy Hashimoto nie są znane. Choroba jest klasyfikowana jako immunopatologia, czyli choroba, w której pośredniczą limfocyty T. Dochodzi do utraty tolerancji immunologicznej na własną tkankę.

Limfocyty T naciekają tarczycę, mogą aktywować makrofagi, które są źródłem cytotoksycznych limfocytów T biorących udział w niszczeniu tarczycy.

Obecność nacieków limfocytarnych jest odpowiedzialna za produkcję przeciwciał przeciwko tarczycy, dlatego choroba ta jest również nazywana przewlekłym limfocytarnym zapaleniem tarczycy.

Predyspozycje genetyczne są głównym czynnikiem ryzyka rozwoju choroby, jednak nie jest to warunek konieczny do jej rozwoju. Pewną rolę odgrywają również czynniki zewnętrzne.

Czynniki ryzyka:

• Predyspozycje genetyczne
• Płeć żeńska
• Średni wiek
• Inne choroby autoimmunologiczne
• Niektóre ciężkie infekcje bakteryjne i wirusowe
• Narażenie na stres
• Narażenie na promieniowanie
• Niedobór selenu, witaminy C i D

Rozwój choroby jest zwykle stopniowy i powolny.

Istnieje wiele objawów klinicznych związanych z zapaleniem tarczycy Hashimoto, z których niektóre mogą wskazywać na inne choroby, dlatego konieczna jest dokładna diagnoza.

Początkowo choroba może powodować krótkotrwałą nadczynność tarczycy (hashitoxicosis). Objawy autoimmunologicznego zapalenia gruczołu mają charakter zarówno fizyczny, jak i psychiczny.

Najczęstsze objawy i manifestacje:

• Przyrost masy ciała
• Powiększona tarczyca
• Uczucie zimna i dreszcze
• Zwiększone zmęczenie
• Ból mięśni
• Ból i obrzęk stawów
• Kołatanie serca
• Wysokie ciśnienie krwi
• Zaparcia
• Przerzedzenie włosów
• Sucha skóra
• Obrzęk twarzy
• Nieregularne miesiączkowanie
• Obfite miesiączki
• Zaburzenia płodności do niepłodności
• Depresja

Diagnostyka chorób tarczycy polega na przeprowadzeniu badania endokrynologicznego, które często jest zalecane przez lekarza pierwszego kontaktu.

Przede wszystkim od pacjenta pobierany jest kompleksowy wywiad medyczny w formie wywiadu. Lekarz ustala historię rodziny, choroby i diagnozy, przyjmowane leki, styl życia, objawy i wiele innych.

Lekarz bada wzrokowo i palpacyjnie tarczycę, węzły chłonne i okolicę, pod kątem powiększenia gruczołu i obecności guzków.

Diagnostyka polega głównie na laboratoryjnym oznaczeniu stężenia hormonu tyreotropowego, tyroksyny i trójjodotyroniny oraz obecności przeciwciał autoimmunologicznych z próbki krwi pacjenta.

W przypadku niedoczynności tarczycy charakterystyczny jest spadek hormonów tarczycy, natomiast TSH (hormon tyreotropowy) wytwarzany w przysadce mózgowej jest podwyższony.

W przypadku nadczynności tarczycy poziom hormonów T3 i T4 we krwi jest podwyższony.

Przeciwciała przeciwko tarczycy, zazwyczaj peroksydaza tarczycowa (przeciwciała TPO), są wykrywane we krwi. Peroksydaza tarczycowa jest enzymem tarczycy, który odgrywa ważną rolę w rzeczywistej produkcji hormonów.

Badanie obejmuje ultrasonografię powierzchniową, która wykorzystuje fale dźwiękowe do pokazania wewnętrznych struktur tkanki gruczołu.

Może być wskazana biopsja tkanki tarczycy, która polega na pobraniu próbki gruczołu za pomocą specjalnej cienkiej igły biopsyjnej i ultradźwięków. Próbka tkanki gruczołu jest następnie wysyłana do laboratorium w celu przetworzenia histologicznego.

Scyntygrafia tarczycy obejmuje wstrzyknięcie substancji radioaktywnej. Za pomocą specjalnej kamery scyntylacyjnej, która wychwytuje promieniowanie wstrzykniętej substancji, można uzyskać szczegółowy obraz wewnętrznych struktur tkanki gruczołu.

Zagrożenia dla zdrowia związane z nieleczonym zapaleniem tarczycy Hashimoto

Oprócz charakterystycznych objawów klinicznych, takich jak przyrost masy ciała, zmęczenie, bóle mięśni i stawów lub zaparcia i wiele innych, nieleczone autoimmunologiczne zapalenie tarczycy może powodować poważne problemy zdrowotne.

Zagrożeniem jest wole (powiększenie tarczycy), które powoduje problemy zdrowotne z połykaniem lub trudności w oddychaniu.

Zapalenie Hashimoto jest często związane z chorobami układu krążenia z powodu podwyższonego ciśnienia krwi i cholesterolu LDL.

Problemy psychologiczne, takie jak depresja lub lęk, są częstym skutkiem objawów klinicznych.

Obrzęk śluzowaty jest poważnym, zagrażającym życiu stanem, który może wystąpić w przypadku długotrwałej, nieleczonej niedoczynności tarczycy. Czynnikami prowokującymi są głównie infekcje lub inne nadmierne obciążenia organizmu.

Obrzęk śluzowaty początkowo objawia się obniżoną temperaturą ciała, dreszczami, spowolnionym oddechem, zwiększonym zmęczeniem i sennością. Ostatecznie prowadzi to do utraty przytomności i śpiączki.

Wady wrodzone i zaburzenia rozwojowe u dzieci matek z nieleczoną niedoczynnością tarczycy Hashimoto mają wyższe ryzyko wystąpienia.

Sugeruje się możliwy związek między ciążą z nieleczoną niedoczynnością tarczycy a występowaniem rozszczepu podniebienia lub zaburzeń serca, mózgu i nerek u dzieci.

Dieta w niedoczynności tarczycy

Ponieważ niedoczynność tarczycy może być spowodowana wieloma przyczynami, wskazane jest skonsultowanie się z lekarzem i ewentualnie dietetykiem w celu uzyskania porady dietetycznej.

Ze względu na możliwą początkową nadczynność tarczycy Hashimoto, późniejszą niedoczynność tarczycy, postęp choroby i stan zdrowia pacjenta, dieta powinna być skonsultowana z lekarzem.

Tarczyca potrzebuje jodu do produkcji wystarczającej ilości hormonów tarczycy, dlatego zaleca się spożywanie odpowiednich ilości jodu, ale nie nadmiernych. Dobrym źródłem są ryby, jaja lub wodorosty.

Selen i cynk są ważnymi pierwiastkami dla metabolizmu tarczycy. Występują głównie w produktach pełnoziarnistych, roślinach strączkowych, mięsie lub rybach. Dobrym źródłem są również warzywa (pietruszka, marchew, seler), ryby, oliwa z oliwek, awokado, owoce, nasiona i orzechy.

Pacjentom z nadczynnością tarczycy zaleca się zwracanie uwagi na regularność diety, wystarczające spożycie białka, witamin i minerałów (wapnia, magnezu, selenu i cynku).

Nadmierne spożycie produktów sojowych nie jest zalecane pacjentom z niedoczynnością tarczycy, ponieważ może niekorzystnie wpływać na funkcję i aktywność hormonów tarczycy.

Strumigeny (substancje zwiększające ryzyko wystąpienia wola) najlepiej spożywać z umiarem. Należą do nich brokuły, kalarepa, kalafior, jarmuż, kapusta, soja, kukurydza, fasola, jęczmień, gorczyca i rzepak.