Borelioza: jak jest przenoszona i jak się objawia + Leczenie

Borelioza jest wieloukładową chorobą zakaźną pochodzenia bakteryjnego. Do zakażenia dochodzi po ukąszeniu przez owada. W miejscu ukąszenia zwykle pojawia się zaczerwienienie i rozległa wysypka. Choroba może mieć łagodniejszy przebieg. Przewlekłą chorobę leczy się niekiedy przez wiele lat.

Borelioza jest najczęściej przenoszona przez kleszcze.

Statystycznie występuje u 1-50% kleszczy, w zależności od lokalizacji. Kleszcze przenoszą nie tylko bakterie choroby. Przenoszą również inne infekcje i pasożyty. Mogą one dodatkowo komplikować przebieg samej choroby.

Często pytasz:
Co to jest borelioza i jak jest przenoszona?
Jakie są objawy, ryzyko i konsekwencje?
Jak się jej pozbyć i jak jest leczona?
Jaka jest profilaktyka?

Stwierdzono, że kleszcz musi być przyczepiony do skóry przez co najmniej 24 godziny, aby doszło do przeniesienia choroby.

Nie ma skutecznej szczepionki przeciwko boreliozie.

Choroba jest wielosystemowa i atakuje skórę, układ nerwowy, w tym mózg i opony mózgowe, ale także mięśnie, kości, stawy i serce. Jeśli pozostanie niezauważona, istnieje wysokie ryzyko, że przejdzie w stan przewlekły i długotrwały.

Borelioza jest najczęstszą chorobą przenoszoną ze zwierząt na ludzi. Fachowo choroby te określa się mianem antropozoonoz.

Im dłużej choroba się utrzymuje, tym więcej narządów wewnętrznych i tkanek atakuje. W związku z tym wymagany jest również dłuższy okres leczenia. Podaje się jednak, że nawet 50% przypadków przebiega bezobjawowo, tj. bezobjawowo.

Borelioza wywoływana jest przez bakterię Borrelia. Znanych jest kilka typów Borrelia. Obecnie wyróżnia się 12 typów, z których następujące podtypy są niebezpieczne dla ludzi:

• Borrelia burgdorferi lub Borrelia burgdorferi sensu lato
• Borrelia burgdorferi sensu stricto - tylko ten podtyp występuje w Ameryce Północnej
• Borrelia afzelii
• Borrelia garinii

W Europie najczęściej występują Borrelia afzelii i Borrelia garinii. Objawy ich zakażenia są różne. Podtyp Borrelia gurgdorferi sensu stricto, występujący głównie w Ameryce Północnej, zwykle ma powikłania kardiologiczne.

Nazwa choroby pochodzi od amerykańskiego miasta Old Lyme. W 1975 r. kilka osób zostało zarażonych bakterią borrelia. Jednak dopiero w 1981 r. przyczyną infekcji stała się bakteria boreliozy. Willy Burgdorfer był odpowiedzialny za jej identyfikację.

Głównymi żywicielami tej bakterii są małe kręgowce, na przykład gryzonie, małe ssaki, jelenie, ale także gady i ptaki. Bakterie Borrelia zostały znalezione w komarach, muchach lub pchłach i innych owadach wysysających krew. Uważa się jednak, że głównym źródłem infekcji jest ukąszenie i przyczepienie się kleszcza.

Przyczyną choroby jest zazwyczaj

• ukąszenia kleszczy
• ukąszenia przez inne owady
• nieznana przyczyna

Klinicznie choroby te objawiają się jako:

• rumień wędrujący
• stawowy
• neurologiczna
• skórna
• ocznej
• z gorączką
• bez objawów

Choroba ma podłoże bakteryjne, a czynnikiem sprawczym jest Borrelia burgdorferi.

Bakteria ta jest spiralnie zwinięta i należy do grupy krętków. W naturze bakteria ta występuje głównie u małych ssaków, ale także u ptaków i gadów. Jest przenoszona na ludzi po ukąszeniu przez owady, zwłaszcza kleszcze.

Przebywanie na obszarze o zwiększonej częstości występowania kleszczy jest zatem ryzykowne, podobnie jak nieodpowiednia ochrona przed kleszczami. Ważne jest, aby sprawdzić swoje ciało po pobycie w obszarach ryzyka. Można nie wyczuć zapachu kleszcza i przyczepu kleszcza.

Kleszcze, czyli Ixodina, są pasożytami hematofagicznymi, co oznacza, że żywią się krwią. Dzielą się na egzofilne, które aktywnie poszukują swojego żywiciela oraz endofilne, które przeżywają w ukryciu.

Ich przedstawicielami są głównie kleszcze egzofilne, a mianowicie:

• kleszcz pospolity - Ixodes ricinus
• kleszcz zalewowy - Haemaphysalis concinna
• kleszcz stepowy - Haemaphysalis punctata
• kleszcz leśny - Haemaphysalis inermis
• pijawka powodziowa - Dermacentor reticulatus
• pijawka stepowa - Dermacentor marginatus
• kleszcz jeżowy - Ixodes hexagonus (gatunek endofilny)

Kleszcz pospolity jest szeroko rozpowszechniony w Europie, Afryce Północnej i południowo-zachodniej Azji. Na jego występowanie wpływa kilka czynników, takich jak obecność żywiciela, temperatura i wilgotność otoczenia, ale także rodzaj roślinności w środowisku.

Roztocze nie występuje na glebach piaszczystych, terenach podmokłych, gruntach uprawnych lub winnicach, ani w lasach świerkowych lub sosnowych, ani tam, gdzie pH jest niższe niż 7.

Odpowiednie siedliska to te o temperaturze 5-32 °C i wilgotności około 80%. Typowe są lasy liściaste i mieszane, zagajniki, łąki i pastwiska. Wysokości wahają się od 600 do 1000 metrów nad poziomem morza.

Ich głównymi żywicielami są myszy, szczury, wiewiórki, jeże, króliki, ptaki i gady, takie jak jaszczurki. Zwierzęta te są ich żywicielami, ale przenoszą również różne choroby, takie jak borelioza. Zwierzęta domowe i ludzie nie są nosicielami patogenów, a jedynie ich żywicielami. Jednak w tej grupie wywołują one różne, nawet poważne choroby.

Choroba z Lyme przenosi się zatem z zakażonego owada po ukąszeniu. Przeniesienie choroby z Lyme z człowieka na człowieka występuje tylko w przypadku ciąży. Choroba z Lyme przenosi się z matki na dziecko, tj. z kobiety w ciąży na płód. Żadne inne przeniesienie nie jest możliwe.

Objawy boreliozy są zróżnicowane. Choroba pojawia się po okresie inkubacji, który zwykle trwa 2-32 dni, ale czasami trwa kilka miesięcy. W przeciwnym razie objawy choroby są podzielone na trzy etapy czasowe.

Pierwszy etap charakteryzuje się zaczerwienieniem skóry. Zwykle pojawia się jako czerwona plama z centralnym bladym obszarem. To zaczerwienienie jest technicznie znane jako rumień wędrujący (EM). Występuje głównie w miejscu ukąszenia kleszcza. Jednak nie występuje u wszystkich.

Typowym objawem jest pojawienie się zaczerwienienia o większych rozmiarach. Przypomina zaczerwienienie skóry w postaci miejscowego wyglądu. Jest to objaw ukąszenia kleszcza, a zaczerwienienie ma średnicę około 5 cm.

Jest bezbolesne, zwykle znika po kilku dniach. Jednocześnie może czasem znikać i pojawiać się ponownie w innym miejscu - stąd nazwa rumień wędrujący. Komplikuje to obserwację tego typowego objawu.

Jednak borelioza charakteryzuje się również zwiększonym zmęczeniem, temperaturą ciała, bólem głowy, nudnościami, obrzękiem węzłów chłonnych, które są bezbolesne, oraz bólem mięśni lub pleców. Są to jednak stosunkowo niejasne objawy grypopodobne, które wiele osób bagatelizuje.

Później jednak dochodzi już do uszkodzenia układu nerwowego i sercowego. Pojawiają się takie objawy jak zawroty głowy, mrowienie w dłoniach, mrowienie, objawy skórne i stawowe. Występuje również obrzęk stawów i częściowy paraliż niektórych nerwów.

Jest to charakterystyczne dla drugiego etapu, który obejmuje rozprzestrzenianie się bakterii w całym organizmie i do różnych narządów. I wtedy choroba może objawiać się zapaleniem opon mózgowych, zapaleniem nerwów, zaburzeniami rytmu serca, zapaleniem spojówek, zapaleniem stawów, zapaleniem wątroby, zapaleniem skóry, limfocytomą borelialną, czyli tak zwanym naciekiem litym.

W trzecim stadium pojawiają się zmiany zanikowe na skórze, zwłaszcza w dużych stawach - akrodermia. Ale także jako uszkodzenie OUN (ośrodkowego układu nerwowego), objawiające się otępieniem lub zapaleniem wielonerwowym. W stawach długotrwały stan zapalny (tj. przewlekłe zapalenie stawów).

Objawy boreliozy z podziałem na etapy

Borelioza objawia się typowo, ale także nietypowo. Czasami przebiega nawet bezobjawowo.

W pierwszym stadium pojawiają się następujące objawy:

• rumień wędrujący w miejscu ukąszenia
• rumień może zniknąć i pojawić się w innym miejscu na ciele
• wzrost temperatury ciała do gorączki
• powiększenie węzłów chłonnych
• zmęczenie
• ból mięśni, kończyn
• i inne objawy ogólne, takie jak grypa

Po kilku tygodniach do miesięcy rozpoczyna się drugi etap, który objawia się

• zmianami skórnymi jak w pierwszym etapie, również w postaci licznych zaczerwienień
• uogólnione powiększenie węzłów chłonnych
• zmęczenie
• bóle głowy
• zapalenie nerwów - neuritis (np. zapalenie nerwu twarzowego, ale także zapalenie opon mózgowych)
• zapalenie mięśnia sercowego - zapalenie mięśnia sercowego
• zapalenie oka, zapalenie rogówki - zapalenie rogówki
• zaburzenia widzenia
• zapalenie ucha
• gwizdanie w uchu lub szum w uszach
• uszkodzenie wątroby
• zapalenie trzustki
• ból mięśni
• zapalenie stawów (tj. zapalenie stawów) i związany z nim ból stawów, kończyn.

Ostatni, trzeci etap objawia się rok, czasem kilka lat po zakażeniu, w postaci:

• acrodermatitis chronica atrophicans - czyli zwyrodnienia tkanki podskórnej. Skóra, zwłaszcza przy dużych stawach, jest przebarwiona, czerwona do sinoczerwonej, cienka, prześwitują przez nią naczynia krwionośne.
• przewlekłe zapalenie nerwów i neuropatia obwodowa - uszkodzenie nerwów

Boreliozę można bardzo dobrze zdiagnozować, jeśli objawia się typowo. Objawia się to zaczerwienieniem skóry, czyli rumieniem wędrującym. A także na podstawie wywiadu i objawów. Jeśli jednak objawia się nietypowo, diagnoza jest trudna.

Ogólnie rzecz biorąc, diagnoza boreliozy jest dość złożona. Rozwiązuje się ją poprzez badanie próbek krwi, ale w niektórych przypadkach może nie wykazać obecności infekcji lub jest fałszywie dodatnia. Metoda PCR jest również stosowana w limfie, płynie maziowym stawu lub w moczu. Najczęściej stosowane są testy ELISA.

Przebieg może być indywidualny. U niektórych osób zaczerwienienie i inne objawy rozwijają się szybciej, gdy jest to postać ostra. Jednak w niektórych przypadkach, zwłaszcza jeśli choroba zostanie wykryta później, bardziej prawdopodobne jest, że będzie to postać długotrwała i przewlekła.

Pierwszy etap choroby

Początkowo borelioza objawia się niejasnymi objawami grypopodobnymi, które mogą później ustąpić na krótki czas. W tym samym czasie bakteria zaczyna przenikać do ośrodkowego układu nerwowego, stawów lub układu sercowo-naczyniowego. W końcowych stadiach dochodzi również do częściowego paraliżu.

Rumień wędrujący, czyli erythema migrans, rozpoczyna się zwykle między 3 a 30 dniem od ukąszenia owada, tj. kleszcza. Rumień (zaczerwienienie) jest okrągły, bez uniesienia, w miejscu ukąszenia.

Na tym etapie występują ogólne objawy, takie jak osłabienie, zmęczenie, ból mięśni. Temperatura ciała może wzrosnąć, a regionalne węzły chłonne mogą się powiększyć. Objawy są ogólne i można je opisać jako grypopodobne. Jednak wczesna diagnoza jest bardzo ważna na tym etapie.

Przejście choroby z Lyme do drugiego etapu

Nieleczona choroba przechodzi do drugiego stadium, którego rozwój może zająć tygodnie lub miesiące. Na tym etapie mogą również wystąpić zmiany skórne, nie tylko w miejscu przyczepu. Może również pojawić się chłoniak z Lyme. Jest to bezbolesny obrzęk, szczególnie w małżowinie usznej, sutku lub mosznie.

Bakterie rozprzestrzeniają się dalej po całym organizmie, gdzie atakują inne układy ciała. Węzły chłonne mogą być spuchnięte w całym ciele. W przypadku układu nerwowego występują różne zapalenia nerwów, a nawet zapalenie opon mózgowych. Często występuje zapalenie i porażenie nerwu twarzowego.

Jeśli dotknięte jest serce, może dojść do zapalenia mięśnia sercowego. Przykładem jest zapalenie mięśnia sercowego, które jest zapaleniem mięśnia sercowego. Zapalenie jest przyczyną wad zastawkowych, ale może prowadzić do niewydolności serca. Występują również zaburzenia rytmu serca. Spośród nich występuje blok przedsionkowo-komorowy.

Zapalenie stawów objawia się obrzękiem stawów i oczywiście bólem. Zazwyczaj dotyka stawu kolanowego i innych dużych stawów. W przypadku nieleczonej boreliozy normalne jest, że problemy ustępują po kilku tygodniach lub miesiącach.

Oczy są dotknięte na każdym etapie i dotyczy to również różnych ich części. Początkowo może objawiać się zapaleniem spojówek (zapalenie spojówek). Związane z tym problemy, takie jak zaczerwienienie oka, zaburzenia widzenia, wrażliwość na światło, podwójne widzenie. Ale także bolesne ruchy gałek ocznych i szereg innych poważnych problemów.

Konsekwencje boreliozy w trzecim stadium

Trzeci etap jest cechą charakterystyczną nieleczonej boreliozy. Rzadko występuje przewlekłe zapalenie mózgu, zapalenie mózgu i rdzenia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Uszkodzenie nerwów obwodowych (neuropatia obwodowa) objawia się upośledzeniem czucia lub mrowieniem (parestezje).

Wspomniane wcześniej przewlekłe zapalenie skóry (acrodermatitis chronica atroficans) jest typowym objawem tego późnego stadium. Zmiany zwyrodnieniowe skóry, takie jak zaczerwienienie lub czerwono-niebieskie przebarwienia skóry. Skóra jest cienka i prześwitują przez nią naczynia krwionośne. Rozwijają się podskórne stwardnienia i guzki, szczególnie nad kośćmi (rzepka lub łokieć).