Celiakia: jak się zaczyna, jakie są przyczyny, objawy, jak jest wykrywana, nieleczona = problem!

Celiakia jest poważnym, trwającym całe życie zaburzeniem trawienia, charakteryzującym się niezdolnością do tolerowania gliadyny, frakcji glutenu.

Gluten jest białkiem występującym w powierzchniowych częściach ziaren zbóż, takich jak pszenica, orkisz, jęczmień, żyto i owies.

Osoby dotknięte chorobą nie mogą spożywać żadnych pokarmów zawierających gluten.

Jest to najczęstsza choroba autoimmunologiczna na świecie, która dotyka około jednej na 100 osób.

Znane są również inne nazwy: enteropatia wrażliwa na gluten, sprue.

Jak i dlaczego powstaje?

Choroba powstaje u pacjenta w wyniku współdziałania różnych czynników środowiskowych, genetycznych i immunologicznych.

Występuje u osób predysponowanych genetycznie, u których spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia komórek jelita cienkiego (enterocytów) w wyniku odpowiedzi immunologicznej.

Ekspozycja na gluten prowadzi do uszkodzenia kosmków jelitowych, małych palczastych wypustek enterocytów, które wyściełają jelito cienkie i wspomagają wchłanianie składników odżywczych. Zniszczenie powierzchni chłonnej jelita prowadzi do niestrawności i zespołu złego wchłaniania (niezdolności do wchłaniania składników odżywczych).

Niestrawność, zespół złego wchłaniania = niezdolność jelita do wchłaniania składników odżywczych.

Oprócz infekcji, zwłaszcza infekcji jelitowych, ryzyko wystąpienia celiakii może być zwiększone przez krótszy okres karmienia piersią i włączenie glutenu do diety przed końcem 4. miesiąca życia lub po ukończeniu 7. miesiąca życia.

U osób, których krewny pierwszego stopnia choruje na celiakię (rodzic, dziecko, rodzeństwo), ryzyko zachorowania na celiakię wynosi 1 na 10.

Objawy celiakii są...

Objawy celiakii i obraz kliniczny celiakii są bardzo zróżnicowane, dlatego choroba ta często pozostaje nierozpoznana nawet w krajach rozwiniętych.

Objawy żołądkowo-jelitowe = związane z przewodem pokarmowym

Najczęstsze zaburzenia żołądkowo-jelitowe obejmują:

• Biegunka - dotyka 45-85% pacjentów
• ale czasami występują również zaparcia
• wzdęcia - 28% pacjentów
• Borborygmata - głośne burczenie w brzuchu spowodowane wypróżnieniem - 35-72% pacjentów
• utrata masy ciała - 45% pacjentów
  • zaburzenia wzrostu i brak przyrostu masy ciała są częste u niemowląt i małych dzieci z nieleczoną celiakią
• osłabienie i zmęczenie - 78-80% pacjentów
  • są związane z nieodpowiednim odżywianiem
• silny ból brzucha - 34-64% pacjentów.

Objawy pozajelitowe = poza przewodem pokarmowym

Typowe dla tej choroby jest to, że wpływa ona również na ludzkie ciało poza przewodem pokarmowym.

Przykłady problemów pozajelitowych to:

• niedokrwistość, anemia - 10-15% pacjentów
• osteopenia lub osteoporoza (ścieńczenie kości) - 1-34% pacjentów
• objawy neurologiczne - 8-14% pacjentów
  • osłabienie ruchowe
  • parestezja (mrowienie) z deficytem sensorycznym (utrata czucia)
  • ataksja (zaburzenia koordynacji ruchów)
  • mogą wystąpić drgawki
• objawy skórne - 10-20% pacjentów
  • opryszczkowate zapalenie skóry Duhringa (zapalna choroba skóry)
  • objawy takie jak swędzenie
  • wysiewy skórne występujące
    • na zewnętrznej powierzchni kończyn
    • tułów
    • pośladki
    • na czubku głowy
    • i szyi
• zaburzenia hormonalne, w tym
  • brak miesiączki (utrata miesiączki)
  • opóźniona miesiączka
  • niepłodność u kobiet
  • oraz impotencję i niepłodność u mężczyzn
• objawy krwawienia - spowodowane niewystarczającą produkcją czynników krzepnięcia z powodu niedoboru witaminy K.

Diagnozy u dorosłych nie można postawić bez badania przeciwciał i pobrania próbek jelita cienkiego podczas badania gastroskopowego. Należy pamiętać, że diagnoza jest stawiana u pacjentów, którzy nie przestrzegają diety bezglutenowej. Testy wykonane po wprowadzeniu diety bezglutenowej mogą być nieobiektywne.

Testy laboratoryjne

• przeciwciała - przeciwciała antygliadynowe, przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej - najbardziej specyficzne, przeciwciała przeciwko endomysium
• elektrolity - zaburzenia równowagi elektrolitowej jako dowód niedożywienia
• badania hematologiczne - niedokrwistość, obniżony poziom żelaza, zaburzenia krwawienia
• badanie stolca - upośledzone trawienie tłuszczów
• doustne testy tolerancji - nietolerancja laktozy

Endoskopia i biopsja

Badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego zwane gastroskopią jest wykonywane u wszystkich dorosłych pacjentów. Podczas badania pobierane są próbki z jelita cienkiego, gdzie patolog bada zmiany histologiczne w ścianie jelita cienkiego.

Wyróżnia się 5 stopni zaawansowania choroby.

Metody obrazowania

Badanie radiologiczne wykonane po wypiciu owsianki barowej może być przydatne w nieleczonej celiakii. Możemy znaleźć powiększenie jelita cienkiego. Jednak badania te nie są wykonywane standardowo.

Jak celiakia może się skomplikować i dlaczego jest poważna?

Pacjenci z celiakią są narażeni na kilka powikłań:

1) Celiakia niereagująca na leczenie (refractory sprue) - ma podobne objawy do celiakii, a mianowicie biegunkę, ból brzucha i pogarszające się niedożywienie, ale nie reaguje na dietę bezglutenową.

Może dotyczyć pacjentów, którzy nie przestrzegają diety bezglutenowej lub naruszają ją nieświadomie (obecność glutenu w żywności bezglutenowej). W węższym znaczeniu oznacza celiakię, która przestała reagować na dietę bezglutenową.

2. zapalenie jelita cienkiego z wrzodami (wrzodziejące zapalenie jelita czczego) - jest rzadką chorobą jelita cienkiego, w której występują wrzody w jelicie cienkim na terenie celiakii.

Skutkiem może być zwężenie jelita.

3. złośliwy chłoniak IgA - występuje w nieleczonej celiakii z całkowitym zanikiem jelita (zanik resorpcyjnej powierzchni jelita). Może wystąpić w długotrwałej celiakii, ale może również stać się pierwszym objawem celiakii.

Zapobieganie celiakii

Dzieciom karmionym piersią należy wprowadzić gluten po szóstym miesiącu życia, ale nie później niż w siódmym miesiącu.

Dzieci karmione częściowo piersią lub niekarmione piersią powinny otrzymać gluten po 4. miesiącu życia, ale nie później niż w 6. miesiącu życia.

Zgodnie z zaleceniami Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia (ESPGHAN) z 2008 roku, konkretny miesiąc wprowadzenia glutenu nie jest najważniejszy.

Kluczowy jest ochronny wpływ mleka matki, który powinien towarzyszyć wprowadzeniu glutenu. W rzeczywistości zalecenie stwierdza, że ryzyko rozwoju celiakii jest niższe u dzieci karmionych piersią podczas (i po) wprowadzeniu glutenu.

Przeczytaj także:
Czym jest celiakia? Krótko o przyczynach, objawach i leczeniu?