Leczenie gruczolaka przysadki: leki czy operacja?

Leczenie wymaga współpracy kilku specjalistów, a mianowicie neurochirurga, otorynolaryngologa, endokrynologa i onkologa radioterapii.

Skuteczne leczenie obejmuje albo operację neurochirurgiczną, podawanie leków i napromienianie guza, albo połączenie tych metod. Celem terapii jest usunięcie guza i przywrócenie równowagi hormonalnej organizmu.

Leczenie chirurgiczne

Neurochirurgia jest szczególnie potrzebna w sytuacjach, w których guz przysadki uciska nerwy wzrokowe lub jeśli jest to gruczolak funkcjonalny, który wytwarza duże ilości niektórych hormonów.

Stosowane są dwa główne podejścia neurochirurgiczne.

Endoskopowe przeznosowe podejście przezklinowe

Guz jest usuwany przy użyciu bardzo specjalnej metody, w której nie ma potrzeby wykonywania kraniotomii, tj. otwierania czaszki pacjenta. Guz jest wprowadzany przez nos i zatoki.

Zaletą tej operacji jest to, że podczas operacji nie jest uszkadzana żadna inna część mózgu, a blizna jest tak mała, że prawie niewidoczna.

Ograniczeniem tej procedury są gruczolaki, które są zbyt duże lub przerastają do otaczających struktur mózgu.

Klasyczne otwarte podejście przezczaszkowe (kraniotomia)

Guz jest usuwany chirurgicznie przez otwór w czaszce. Procedura jest nieco bardziej ryzykowna, ale jest jedynym rozwiązaniem w przypadku olbrzymich gruczolaków lub innych przeciwwskazań medycznych do metody przezczaszkowej.

Promieniowanie

Radioterapia polega na napromieniowaniu guza wysokoenergetycznym źródłem promieniowania radioaktywnego. Zwykle stosuje się ją po operacji w celu ustabilizowania loży po usunięciu guza lub jako samodzielną metodę leczenia.

Jest również stosowana w przypadku nawracających guzów, które odrastają po usunięciu chirurgicznym.

Efekt terapeutyczny i powikłania tej formy leczenia nie są natychmiastowe. Potrzeba lat, aby odnieść skutek.

Metody radioterapii obejmują:

Radiochirurgia stereotaktyczna

Jest to pojedyncze zastosowanie cienkiej wiązki radioaktywnej o bardzo wysokiej energii. Za pomocą technik obrazowania precyzyjnie określa się rozmiar, kształt i objętość guza, który ma zostać napromieniowany.

Precyzja takiego "cięcia" jest bardzo wysoka, z dokładnością do 1 mm. Zaletą jest to, że otaczająca zdrowa tkanka jest chroniona przed promieniowaniem. Wysoka skuteczna dawka promieniowania jest wysyłana do guza, aby zatrzymać jego wzrost.

Terapia ta wykorzystuje specjalną technikę, a mianowicie akcelerator liniowy, cyberknife lub gamma-knife, które są dostępne tylko w niektórych wyspecjalizowanych ośrodkach.

Radioterapia zewnętrzna

Radioterapia zewnętrzna również wykorzystuje promieniowanie radioaktywne z akceleratora liniowego, ale promieniowanie jest podawane w seriach i w mniejszych dawkach.

Pełna seria zabiegów trwa kilka tygodni i jest przeprowadzana w warunkach ambulatoryjnych lub podczas hospitalizacji.

Wadą tego typu napromieniania jest możliwość uszkodzenia okolicznych narządów, zdrowych komórek przysadki i tkanki mózgowej lub nerwów w pobliżu guza.

Radioterapia z modulacją intensywności (IMRT)

W tym typie promieniowania wiązki są specjalnie ukształtowane, aby trafić jak najwięcej tkanki nowotworowej i oszczędzić otaczające zdrowe komórki.

Oprócz kąta nachylenia wiązek, dawka, tj. energia i moc, jest dostosowywana do guza. Zaletą jest to, że otaczające narządy są chronione.

Terapia wiązką protonów

Ten rodzaj napromieniania wykorzystuje dodatnio naładowane jony, tj. protony, które mają tę zaletę, że szybko tracą energię po uderzeniu w cel. Tkanka za guzem nie jest zatem dotknięta silnym promieniowaniem.

Ta metoda terapii nie jest jeszcze powszechnie dostępna. Pacjenci są zwykle wysyłani do wyspecjalizowanych ośrodków protonowych.

Leki

Celem leczenia farmakologicznego (tj. leczenia lekami) jest zablokowanie zwiększonego wydzielania niektórych hormonów lub, w przypadku ich braku, zastąpienie ich. Niektóre rodzaje guzów mogą się zmniejszyć po odpowiednim leczeniu.

Leczenie prolactinoma

Prolactinoma jest najczęściej występującym guzem przysadki mózgowej. Normalny poziom prolaktyny waha się od 5 do 20 ng/ml. W przypadku prolactinoma poziom jest podwyższony do 150 ng/ml, ale może być bardzo podwyższony do 10 000 ng/ml.

Produkcja prolaktyny jest blokowana przez inny hormon, dopaminę, dlatego w leczeniu prolactinoma stosuje się substancje o działaniu podobnym do dopaminy, a mianowicie kabergolinę i bromokryptynę. Po leczeniu guz kurczy się, a nawet zanika.

Możliwe skutki uboczne nie są poważne i zwykle obejmują senność, zawroty głowy, nudności, zatkany nos, wymioty, biegunkę lub zaparcia, dezorientację i depresję.

Leczenie nadprodukcji ACTH (choroba Cushinga)

Gdy dochodzi do nadprodukcji ACTH, organizm stymuluje wydzielanie hormonu kortyzolu. Lekiem kontrolującym nadmierne wydzielanie kortyzolu z nadnerczy jest na przykład ketokonazol lub osilodrostat.

Najczęstsze skutki uboczne obejmują zaburzenia rytmu serca.

Leczenie nadprodukcji hormonu wzrostu (STH)

W leczeniu gruczolaków wydzielających STH dostępne są nawet trzy rodzaje leków.

Pierwszym rodzajem jest analog somatostatyny, taki jak oktreotyd. Jego działanie polega na zmniejszeniu produkcji hormonu wzrostu, a także może zmniejszyć guz. Jest on wstrzykiwany raz w miesiącu.

Istnieje również doustny preparat oktreotydu, który ma podobną skuteczność. Nie jest on jeszcze dostępny w niektórych krajach.

Skutki uboczne obejmują nudności, wymioty, biegunkę, ból brzucha, zawroty głowy lub ból głowy. Leczenie czasami sprzyja tworzeniu się kamieni żółciowych i może również pogorszyć cukrzycę.

Drugim rodzajem leczenia są antagoniści receptora somatostatyny. W praktyce oznacza to zablokowanie wpływu hormonu na komórki organizmu. Jednym z takich leków jest pegvisomant. Jego poważnym skutkiem ubocznym jest uszkodzenie wątroby.

Trzecim możliwym lekiem są agoniści dopaminy, podobni do terapii prolactinoma.

Zastępowanie hormonów przysadki

Czasami wzrost samego gruczolaka może powodować zmniejszoną produkcję hormonów lub ich poziom jest niski w wyniku operacji neurochirurgicznej lub radioterapii.

Na przykład desmopresyna jest stosowana jako substytut wazopresyny (ADH) w neurohypophysis.