Czym jest polineuropatia i jakie są jej objawy + diagnoza i przebieg

Polineuropatia to choroba neurologiczna, która występuje, gdy włókna nerwowe są uszkodzone z powodu chorób przewlekłych, narażenia na toksyny lub niedoboru witamin. Najczęściej dotyczy to nerwów w kończynach dolnych i stopach.

Uszkodzeniu mogą jednak ulec wszystkie nerwy, np. nerwy kontrolujące przewód pokarmowy, pęcherz moczowy, ciśnienie krwi, naczynia krwionośne i serce. Tworzą one tzw. autonomiczny układ nerwowy.

Dotychczasowe leczenie miało charakter objawowy, mający na celu uśmierzenie bólu lub złagodzenie dyskomfortu.

W szczególności ważną rolę odgrywa zapobieganie uszkodzeniom nerwów, które obejmuje staranne leczenie istniejących chorób przewlekłych i zdrowy tryb życia.

Polineuropatia obwodowa jest chorobą neurologiczną spowodowaną uszkodzeniem nerwów obwodowych, które unerwiają nasze ciało oprócz mózgu i rdzenia kręgowego. Uszkodzenie jest miejscowe lub rozproszone.

Obwodowy układ nerwowy wysyła informacje o wrażeniach czuciowych i ruchowych z całego ciała do mózgu i rdzenia kręgowego (ośrodkowego układu nerwowego). Tam informacje te są oceniane, przygotowywana jest reakcja, która jest następnie wysyłana do miejsca działania, ponownie za pośrednictwem nerwów obwodowych.

W ten sposób powstaje na przykład łuk odruchowy.

To dlatego ręka odruchowo odsuwa się po dotknięciu gorącego garnka.

Nerwy obwodowe wysyłają również informacje sensoryczne do centralnego układu nerwowego, wrażenia wzrokowe i słuchowe lub wrażenia z narządów.

Neuropatia może wpływać na nerwy odpowiedzialne za percepcję zmysłową, zdolności motoryczne lub wewnętrzne procesy organizmu (zwane nerwami autonomicznymi).

Najczęstszymi objawami są zatem osłabienie, drętwienie lub ból, charakterystyczne dla dłoni i stóp. Zajęcie jest zawsze obustronne i prawie zawsze symetryczne.

Może to również wpływać na funkcje narządów, w tym trawienie, oddawanie moczu i krążenie.

Neuropatia obwodowa może mieć wiele przyczyn, najczęściej spowodowanych urazami, infekcjami, chorobami metabolicznymi, chorobami dziedzicznymi lub uszkodzeniami toksycznymi. Najczęstszą przyczyną jest na przykład cukrzyca.

Jednak w około ⅓ przypadków polineuropatii nie udaje się wyjaśnić jej przyczyny.

W zależności od rodzaju uszkodzonej struktury anatomicznej, neuropatie można podzielić na:

• Aksonalne - Ten typ uszkodzenia występuje w cukrzycy, amyloidozie, trądzie, w wyniku narażenia na substancje toksyczne lub jako część choroby zwanej dziedziczną polineuropatią aksonalną.
• Demielinizacyjna - bardzo częsta w chorobach autoimmunologicznych, w polineuropatii paraproteinemicznej lub w dziedzicznej neuropatii demielinizacyjnej.
• Mieszana - w cukrzycy (diabetes mellitus)

W zależności od rodzaju uszkodzonego włókna nerwowego, neuropatie dzieli się na:

• zmiany ruchowe
• zmiany czuciowe
• zmiany autonomiczne
• zmiany mieszane

Do najczęstszych przyczyn neuropatii należą następujące stany chorobowe:

• zespół Sjogrena, toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Guillaina-Barrégo, przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna i zapalenie naczyń.
• Cukrzyca (diabetes mellitus) jest najczęstszą przyczyną polineuropatii. Częstość występowania neuropatii cukrzycowej zależy od czasu trwania i wyrównania cukrzycy. Szacuje się, że w momencie rozpoznania cukrzycy do 10% pacjentów ma już pewne patologiczne zmiany we włóknach nerwowych. Przy czasie trwania cukrzycy wynoszącym 25 lat nawet połowa pacjentów ma neuropatię cukrzycową.
• Infekcje - Do czynników wywołujących neuropatię należą infekcje wirusowe lub bakteryjne, w tym borelioza (choroba z Lyme), półpasiec (wirus herpes zoster), wirus Epsteina-Barr (mononukleoza zakaźna), wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, trąd, błonica i HIV.
• Choroby dziedziczne - polineuropatia występuje na przykład w dziedzicznym zespole Charcota-Marie-Tootha i innych zespołach wrodzonych.
• Nowotwory - wzrost złośliwego lub łagodnego guza w pobliżu nerwu może powodować ucisk nerwu, który jest uszkodzony przez przewlekłe podrażnienie fizyczne i niewystarczające zaopatrzenie w składniki odżywcze. Polineuropatia występuje w niektórych chorobach nowotworowych, w których w organizmie wyzwalana jest specyficzna odpowiedź immunologiczna. Zespół ten nazywany jest paraneoplastycznym i może być również pierwszym objawem raka.
• Choroby szpiku kostnego - Są to głównie stany, w których we krwi obecne jest nieprawidłowe białko. Choroby te nazywane są gammapatiami monoklonalnymi. Polineuropatia występuje również w szpiczaku złośliwym, chłoniaku i stosunkowo rzadkiej chorobie, amyloidozie.
• Inne choroby przewlekłe - grupa ta obejmuje choroby nerek i wątroby, zaburzenia tkanki łącznej i choroby endokrynologiczne, takie jak niedoczynność tarczycy.

Przyczyny neuropatii w zależności od stylu życia:

• Nadmierne spożywanie alkoholu u osób cierpiących na uzależnienie
• Niedożywienie u osób cierpiących na alkoholizm prowadzi do niedoboru witamin (awitaminozy)
• narażenie na substancje toksyczne, takie jak chemikalia przemysłowe i metale ciężkie, takie jak ołów i rtęć
• Stosowanie niektórych leków, np. chemioterapii w leczeniu raka lub radioterapii, może powodować neuropatię obwodową.
• Wypadki i urazy, takie jak wypadki samochodowe lub motocyklowe, upadki lub urazy sportowe, mogą powodować poważne uszkodzenie lub zerwanie nerwów. Noszenie gipsu lub używanie kul przez długi czas powoduje ucisk nerwów i rozwój neuropatii.
• Niedobór witamin z grupy B, takich jak B1, B6 i B12, lub hipowitaminoza witaminy E i niacyny, które mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania i regeneracji nerwów.

Czynniki ryzyka:

• Cukrzyca jest chorobą ryzyka neuropatii, zwłaszcza jeśli poziom cukru jest nieodpowiednio kontrolowany lub nieleczony.
• Spożywanie dużych ilości alkoholu, alkoholizm
• Przewlekły niedobór witamin - hipowitaminoza, zwłaszcza witamin z grupy B
• Zakażenie wirusami i bakteriami neurotropowymi, takimi jak borelioza, półpasiec, wirus Epsteina-Barr, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C lub HIV.
• Choroby autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów i toczeń, w których układ odpornościowy atakuje własne tkanki.
• Choroby z obniżoną czynnością nerek, wątroby lub tarczycy
• Toksyczne substancje chemiczne w pracy lub w domu
• Występowanie neuropatii u krewnych, np. matki lub rodzeństwa

Nerwy w ludzkim ciele kontrolują i regulują wszystkie funkcje. Są one ogólnie podzielone na trzy typy, a mianowicie czuciowe, ruchowe i autonomiczne włókna nerwowe.

Nerwy czuciowe odbierają wrażenia z powierzchni ciała, ale także z narządów. Pozwalają nam odbierać wrażenia takie jak temperatura, ból, wibracje lub dotyk.

Nerwy ruchowe kontrolują działanie mięśni i umożliwiają poruszanie kończynami i chodzenie.

Nerwy autonomiczne działają niezależnie, bez naszej woli. Regulują ciśnienie krwi, pocenie się, tętno, trawienie, opróżnianie żołądka i jelit, funkcje narządów płciowych oraz prawidłowe funkcjonowanie oczu i pęcherza moczowego.

Neuropatia może dotyczyć każdego włókna nerwowego. W zależności od tego, który z tych trzech typów nerwów jest uszkodzony, objawy kliniczne choroby są różne.

Objawy polineuropatii obejmują:

• Stopniowe drętwienie zaczynające się w palcach rąk i nóg, mrowienie w stopach lub dłoniach, które może rozprzestrzeniać się dalej w kończynach górnych i dolnych.
• Ostry, piekący, kłujący, pulsujący lub szczypiący ból
• Ekstremalna wrażliwość na dotyk, gdzie delikatne dotknięcia są postrzegane jako nieprzyjemne, np. dotknięcie prześcieradła lub kołdry jako pieczenie
• Ból w spoczynku, np. ból nóg, nawet jeśli nie były one narażone na wysiłek fizyczny
• Trudności z utrzymaniem równowagi, nieskoordynowany chód, częste upadki
• Osłabienie mięśni kończyn
• Uczucie naciągniętych rękawiczek lub skarpetek na kończynach.

Jeśli nerwy autonomiczne są uszkodzone, objawy obejmują w szczególności następujące trudności:

• Stałe uczucie zimna, cienka, sucha i popękana skóra, gdy pocenie się ustaje
• Utrata włosów na ciele, zaburzenia wzrostu paznokci, opuchnięte palce
• Upośledzone postrzeganie własnej hipoglikemii, co jest bardzo niebezpieczne, ponieważ głęboka hipoglikemia jest stanem zagrażającym życiu
• Upośledzone prawidłowe opróżnianie pęcherza moczowego lub jelit, powodujące zatrzymanie moczu i zaparcia.
• Niepełne i powolne opróżnianie żołądka (gastropareza) związane z nudnościami, wymiotami i brakiem apetytu.
• Słaba adaptacja oczu do zmian oświetlenia (zwężenie i rozszerzenie źrenicy)
• Zaburzenia seksualne, np. zaburzenia erekcji
• Zaburzenia rytmu serca

Polineuropatia obwodowa może mieć wiele objawów i możliwych przyczyn. Z tego powodu jej rozpoznanie będzie również wymagało szerokiego zakresu badań:

• Szczegółowy wywiad osobniczy.

Lekarz zapyta o historię medyczną, w tym charakterystykę objawów, styl życia, możliwy wpływ toksyn, narkotyków, alkoholu. Z historii rodziny będzie zainteresowany występowaniem chorób dziedzicznych, onkologicznych i neurologicznych.

• Fizyczne badanie neurologiczne

Obejmuje kompleksowe badanie układu nerwowego całego ciała, takie jak odruchy ścięgnisto-kostne, siła i napięcie mięśni, wrażliwość na określone doznania, takie jak dotyk lub wibracje, oraz zdolność do utrzymania równowagi i koordynacji.

• Biochemiczne badania krwi i morfologia krwi

Krew jest pobierana poprzez rutynowe nakłucie żyły, tj. pobranie krwi z żyły obwodowej. Krew jest następnie badana pod kątem zawartości witamin, cukru i substancji odpadowych. Morfologia krwi może ujawnić anemię, chorobę zapalną lub nieprawidłową funkcję odpornościową.

• Badanie obrazowe

Badanie CT (tomografia komputerowa) lub MRI (rezonans magnetyczny) może wykazać przemieszczone dyski w odcinku szyjnym lub krzyżowym kręgosłupa, które uciskają i uszkadzają korzenie nerwowe, wyjaśniając ból i zmniejszone czucie w kończynach.

Innymi możliwymi objawami mogą być tak zwane zespoły przesmykowe (uciśnięte nerwy), guzy lub inne zaburzenia strukturalne nerwów lub naczyń krwionośnych.

• Elektromiografia (EMG)

Spośród badań pomocniczych najbardziej przydatne jest badanie EMG, czyli badanie elektrofizjologiczne. Badanie EMG rejestruje aktywność elektryczną i prędkość przewodzenia nerwów w mięśniach.

Patologiczne kształty fal i bloki w przewodzeniu są oznakami uszkodzenia nerwów. Badanie przeprowadza się za pomocą elektrody z powierzchni skóry lub cienkiej igły (elektrody) wprowadzanej do mięśnia, która następnie mierzy aktywność elektryczną podczas skurczu mięśnia.

• Biopsja skóry

Jest to jedno z bardziej inwazyjnych badań. Stosuje się je głównie do diagnozowania bolesnej postaci polineuropatii cukrzycowej. W pobranej próbce skóry monitoruje się zmniejszenie gęstości śródnaskórkowych włókien nerwowych.

Istnieją również różne plastry, które nakłada się na stopę. Jeśli zmieniają one kolor podczas noszenia, wskazuje to na obecność uszkodzenia włókien nerwowych.

Przebieg polineuropatii zależy od przyczyny, która spowodowała uszkodzenie nerwów.

Cienkie zakończenia nerwowe są najbardziej podatne na uszkodzenia, dlatego na początku choroby polineuropatia jest zlokalizowana w częściach akralnych kończyn. W najczęstszej polineuropatii cukrzycowej są to palce.

Nieleczona polineuropatia postępuje, a ból i zaburzenia czucia przenoszą się wyżej, do kostek i łydek kończyn dolnych.

Z czasem wszystkie objawy choroby pogarszają się, a dyskomfort pacjenta jest jeszcze większy.

Jeśli pomoc medyczna jest opóźniona, uszkodzenie tkanki nerwowej jest w zaawansowanym stadium, w którym regeneracja nie jest już możliwa. W takim przypadku leczenie ogranicza się do leczenia objawowego, tj. leczenia, które łagodzi objawy i nie leczy bezpośredniej przyczyny choroby.

Zapobieganie

Właściwe leczenie istniejących diagnoz

Najlepszym sposobem zapobiegania rozwojowi neuropatii obwodowej i polineuropatii jest sumienne leczenie chorób, które wiążą się z ryzykiem uszkodzenia nerwów, takich jak cukrzyca, alkoholizm, reumatoidalne zapalenie stawów, wysokie ciśnienie krwi, rak i inne.

Zdrowy styl życia

Zrównoważona dieta jest również ważna dla tej choroby i jej zapobiegania. Jak mówi przysłowie, jesteśmy tym, co jemy. Dlatego staraj się stosować dietę bogatą w owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste, chude mięso i rośliny strączkowe jako źródło białka.

Niedoborom witaminy B12 można zapobiegać poprzez spożywanie mięsa, ryb, jaj, niskotłuszczowych produktów mlecznych i wzbogaconych zbóż.

Wegetarianie lub weganie będą uzupełniać witaminę B12 głównie zbożami. Ponieważ są bardziej podatni na hipowitaminozę, powinni również przyjmować witaminę B12 w suplementach, np. kapsułkach.

Aktywność fizyczna jest najlepszym lekarstwem. Staraj się ćwiczyć co najmniej trzy razy w tygodniu przez co najmniej 30 minut. Ukierunkowana fizjoterapia i rehabilitacja prowadzona przez specjalistę jest również doskonała.

Staraj się unikać czynników, które powodują uszkodzenie nerwów. Te czynniki ryzyka obejmują powtarzające się ruchy i wymuszone pozycje ciała, które powodują ucisk nerwów, toksyczne wpływy, takie jak chemikalia w pracy lub w środowisku domowym, palenie tytoniu i nadmierne picie alkoholu.