Egzema atopowa: czym jest, dlaczego powstaje i jakie są jej objawy?

Wyprysk atopowy można znaleźć w literaturze pod różnymi synonimami, takimi jak atopowe zapalenie skóry, prurigo Besnier, neurodermatitis atopica.

Słowo "atopia" pochodzi od greckiego słowa atopos = dziwny, niezwykły.

W 1982 r. francuski dermatolog E. H. Besnier jako pierwszy opisał związek między wypryskiem atopowym, alergicznym nieżytem nosa i astmą. Dziesięć lat później Coca i Cooke użyli terminu atopia dla triady objawów (wyprysk, alergiczny nieżyt nosa i astma).

Wyprysk atopowy definiuje się jako wieloczynnikową niezakaźną chorobę zapalną, która charakteryzuje się naprzemienną fazą bezobjawową z nawracającymi zaostrzeniami.

Wyprysk atopowy dotyka około 15-30% dzieci i 2-10% dorosłych. Około 45% przypadków występuje w ciągu pierwszych sześciu miesięcy, 60% w ciągu pierwszego roku życia i do 85% przypadków występuje w ciągu pięciu lat życia.

W dzieciństwie szczególnie dotknięci są chłopcy, a w późniejszym okresie życia kobiety częściej cierpią na wyprysk atopowy.

Częstość występowania choroby wzrasta i oczekuje się, że będzie nadal wzrastać w wieku dorosłym i starszym. Z drugiej strony, do 70% pacjentów doświadcza zmniejszenia lub ustąpienia objawów przed osiągnięciem dorosłości.

Wyprysk atopowy ma negatywny wpływ na jakość życia pacjenta, który musi dbać o swoją skórę przez cały dzień i regularnie poddawać się badaniom lekarskim.

Pacjent cierpi z powodu zaburzonego wyglądu skóry, intensywnego swędzenia skóry, a w konsekwencji uprzedzeń środowiskowych wobec jego wyglądu.

Około 60% dzieci z atopią ma słabą jakość snu, ma trudności z zasypianiem, często się budzi lub wcześnie wstaje. Wyniki badań naukowych wskazują, że brak dobrej jakości snu w pierwszym roku życia negatywnie wpływa na dalszy rozwój emocjonalny człowieka.

Dzieci cierpiące na egzemę atopową są często obiektem drwin, w wyniku czego są lękliwe, nieśmiałe, zależne od rodziców i cierpią z powodu poczucia niższości.

Wyprysk atopowy jest chorobą wieloczynnikową, w której rozwój zaangażowanych jest kilka czynników:

1. Dziedziczność

Predyspozycje do reakcji atopowych nie są dziedziczone. Około 60-70% pacjentów z wypryskiem atopowym ma pozytywny wywiad rodzinny w kierunku atopii.

Prawdopodobieństwo wystąpienia wyprysku atopowego u dzieci, których jedno z rodziców cierpi na tę chorobę, szacuje się na 25 do 30%. Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u dzieci, których oboje rodzice cierpią na atopię, wynosi do 60%.

2. Naruszenie bariery skórnej

Uważa się, że zaburzenie funkcji barierowej skóry jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju wyprysku atopowego.

Do głównych przyczyn zaburzeń bariery skórnej należą

• mutacje genowe - skutkujące zaburzeniem procesu dojrzewania keratynocytów i integralności bariery skórnej
• zmieniony profil spektrum ceramidów - prowadzący do zmniejszonej funkcji lipidów wewnątrzkomórkowych
• wysokie stężenie proteaz serynowych skóry - przedwczesna utrata spójności keratynocytów.

Zakłócenie bariery skórnej skutkuje zwiększoną podatnością na kolonizację przez bakterie Staphylococcus aureus. Bakteria ta przyczynia się do inicjacji, nasilenia i utrzymania procesów zapalnych.

3. Czynniki zewnętrzne

Oprócz odziedziczonych predyspozycji, ważną rolę odgrywają zewnętrzne czynniki środowiskowe.

Czynniki, które zaostrzają przebieg choroby obejmują:

• Alergeny - kurz, roztocza, pyłki, pleśń, sierść zwierząt domowych.
• Alergeny pokarmowe - białko jaja, mleko krowie, mąka pszenna, soja, orzeszki ziemne.
• Czynniki drażniące - detergenty, ostre środki czyszczące, farby, nieodpowiednie kosmetyki do ciała, proszki do prania, dym papierosowy.
• Ciepło i wilgoć - gorąca woda, pot, mało przewiewne ubrania
• Mikroorganizmy - bakterie, wirusy, drożdże.

4. Czynniki psychologiczne

Czynniki psychologiczne i nerwowe odgrywają bardzo ważną rolę w etiopatogenezie choroby. Jednym z kluczowych czynników wywołujących wyprysk atopowy jest negatywny stan psychiczny.

Wyprysk atopowy może dotknąć osoby narażone na stresujące sytuacje (w domu, w pracy). U dzieci choroba może wystąpić z powodu negatywnego wpływu rodziców.

Pacjenci cierpiący na egzemę atopową są zwykle typami astenicznymi, mają ponadprzeciętną inteligencję, cierpią z powodu niepewności, frustracji, agresji lub tłumionych uczuć strachu.

Interesujące...
W jednym z badań naukowych przeanalizowano występowanie wyprysku atopowego u dzieci w ciągu ich życia oraz jego występowanie po stresującym wydarzeniu.
Badanie wykazało, że rozwód lub separacja rodziców znacznie zwiększały ryzyko wystąpienia wyprysku atopowego w ciągu 2 lat po tym wydarzeniu. Ciężka choroba lub śmierć członka rodziny zmniejszały ryzyko wystąpienia wyprysku atopowego. Bezrobocie rodziców nie miało wpływu na występowanie wyprysku u dzieci.

5. Bakterie

Pacjenci z atopią są podatni na infekcje gronkowcowe na skórze. Mogą również mieć podwyższony poziom przeciwciał gronkowcowych w surowicy.

Objawy i przebieg wyprysku atopowego są zróżnicowane. Różnią się u poszczególnych osób, a nawet u tej samej osoby.

Typowe objawy choroby obejmują

• obrzęk
• zaczerwienienie
• zwilżenie
• wodniste pęcherze

Głównym objawem wyprysku atopowego jest intensywne swędzenie, które rozpoczyna się w momentach kryzysowych. W niektórych przypadkach może mieć charakter stały. Swędzenie nasila się szczególnie w upały, podczas zdenerwowania i wieczorem.

Zmiany skórne (wykwity) mają tendencję do drapania. Po wystąpieniu krwawienia pacjent odczuwa upragnioną ulgę.

Chora skóra stopniowo pogrubia się (lichenifikuje) i staje się bardziej podatna na działanie alergenów i czynników prowokujących ze środowiska zewnętrznego.

Objawy wyprysku atopowego w zależności od wieku:

1. Wyprysk atopowy w wieku niemowlęcym

Choroba zwykle rozpoczyna się około 3 miesiąca życia. Częściej dotyka chłopców. Po bokach twarzy i skóry głowy tworzą się zaczerwienione obszary, które bardzo swędzą. Drapanie prowadzi do powstawania zapalnego obrzęku skóry.

Objawy choroby mogą tworzyć się na całej skórze głowy, twarzy, tułowiu i zewnętrznych częściach kończyn. Kiedy dziecko raczkuje, objawy tworzą się również na kolanach.

Typowym objawem wyprysku atopowego jest nieznośne swędzenie.

Dzieci są płaczliwe, ponieważ nie mogą spać w nocy. Istnieje duża tendencja do wtórnych infekcji bakteryjnych. W niektórych przypadkach dzieci mogą cierpieć na zapalenie węzłów chłonnych.

W tej postaci objawy mogą utrzymywać się przez kilka miesięcy. Około 50% pacjentów wyzdrowieje do końca drugiego roku życia.

2. Wyprysk atopowy w dzieciństwie

W dzieciństwie występuje autostaza (suchość skóry). Typowymi miejscami, w których pojawiają się objawy, są duże obszary stawów (łokcie, nadgarstki, kolana), tył głowy, boki twarzy, rzęsy, grzbietowe części dłoni i stóp.

3. Wyprysk atopowy u młodzieży i dorosłych

Zmiany skórne są symetryczne.

Miejsca uprzywilejowane obejmują twarz (czoło, rzęsy, obszar okołooczodołowy), szyję, górną część klatki piersiowej, splot ramienny, zginacze dużych stawów i grzbiet dłoni.

W ciężkich przypadkach wyprysku atopowego skóra jest zaczerwieniona i zaogniona. Skóra może się łuszczyć. Pacjent odczuwa intensywne swędzenie.

Jeśli skóra głowy jest poważnie dotknięta, może wystąpić utrata włosów. Włosy są suche i pozbawione połysku. U mężczyzn rosną one bardziej na czole. U obu płci występuje przerzedzenie włosów po bokach czoła.

Zobacz także.

Charakterystycznym objawem wyprysku atopowego w wieku dorosłym jest intensywny świąd. Ma on charakter przypominający atak. Kryzysy świądowe występujące w nocy powodują zmęczenie i zmniejszoną wydajność u pacjentów.

Jakie powikłania mogą wystąpić u pacjentów z wypryskiem atopowym?

• Infekcje bakteryjne

Najczęstszym czynnikiem wywołującym infekcje bakteryjne jest Staphylococcus aureus. Objawy infekcji gronkowcowych obejmują zaczerwienienie i strupy.

W takich przypadkach przepisane leczenie przestaje działać, a objawy wyprysku atopowego zaczynają się pogarszać.

• Infekcje wirusowe

Infekcje wirusowe są wywoływane głównie przez wirus opryszczki pospolitej. Kiedy pojawia się wyprysk opryszczkowy, pacjent odczuwa ból. Charakterystyczne objawy wyprysku opryszczkowego obejmują okrągłe pęcherzyki z mleczną zawartością.

• Erytrodermia

Czasami określana również jako złuszczające zapalenie skóry. Jest poważnym powikłaniem wyprysku atopowego. Stan zapalny skóry objawia się zaczerwienieniem i łuszczeniem się skóry. Objawy ogólne obejmują tachykardię, utratę płynów i białek oraz zaburzenia termoregulacji.

Stawiając diagnozę, lekarz opiera się na typowych objawach klinicznych choroby.

Oprócz typowych objawów choroby należy zbadać objawy atopowe:

• historię rodzinną i osobistą
• skłonność do swędzenia - szczególnie po prysznicu i kąpieli
• narastające podrażnienie skóry - wrażliwość na wełnę, mydła
• zaburzenia czynnościowe skóry - na przykład zmniejszona produkcja potu
• tendencja do tworzenia się łusek
• wrażliwość na pokarmy
• zwiększona reaktywność na śródskórne testy skórne

W dzieciństwie objawy wyprysku atopowego są rozproszone na skórze, a w wieku dorosłym stają się miejscowe. Przewidywanie przebiegu choroby jest trudne. Wyprysk atopowy ma charakter przewlekły.

Wyprysk atopowy charakteryzuje się naprzemiennym okresem bezobjawowym i fazą zaostrzenia. W wielu przypadkach poprawa następuje w miesiącach letnich.

Nasilenie choroby zależy od zakresu i intensywności objawów, reakcji na leczenie, powikłań i wpływu na jakość życia.

Inne choroby (alergiczny nieżyt nosa lub astma oskrzelowa) występują jednocześnie z wypryskiem atopowym. Pacjenci są narażeni na zwiększone ryzyko rozwoju ciężkich ogólnoustrojowych chorób alergicznych.

Autoimmunizacja może rozwijać się jako część rozwoju wyprysku atopowego. Zjawisko to nazywane jest procesem atopowym.

Proces atopowy składa się z:

1. Faza wewnętrzna - dziecko z wypryskiem bez uczulenia
2. Faza zewnętrzna - uczulenie na alergeny pokarmowe i środowiskowe
3. Faza autoimmunologiczna - osoba dorosła uczulona na własne białka

Jak dbać o skórę małych dzieci?

Kąpiel małych dzieci (niemowląt) powinna trwać zaledwie kilka minut. Powinno się je kąpać 2-3 razy w tygodniu w letniej wodzie. Starsze dzieci powinny być kąpane codziennie. Codzienna kąpiel usuwa alergeny, martwe komórki naskórka i inne substancje, które nagromadziły się na skórze w ciągu dnia.

Podczas kąpieli powinniśmy unikać stosowania zwykłych mydeł. Wskazane jest używanie dodatków do kąpieli lub specjalnych mydeł przeznaczonych dla atopików. Po kąpieli dziecka nie powinniśmy wycierać jego skóry do sucha.

W przypadku małych pacjentów stosuje się zasadę 3 minut. Oznacza to, że skóra dziecka powinna zostać posmarowana emolientem w ciągu trzech minut od kąpieli. Przestrzeganie tej zasady sprawia, że skóra pozostaje nawilżona.

Bardzo skuteczną pomocą w łagodzeniu świądu są mokre okłady, które zapobiegają utracie wody, przynoszą ulgę w swędzeniu i zwiększają wchłanianie miejscowych kortykosteroidów. Po kąpieli dziecka, osuszeniu i nałożeniu emolientu, należy owinąć leczone miejsca mokrym okładem i przykryć suchą warstwą. Do mokrego okładu możemy użyć nasączonej gazy.

Jeśli złogi wyprysku atopowego znajdują się na dłoniach lub stopach, jako warstwę mokrą możemy zastosować nasączone rękawiczki lub skarpetki (bawełniane), a jako warstwę suchą - folię spożywczą lub rękawiczki winylowe.

Mokre okłady możemy trzymać na dłoniach przez kilka godzin, a nawet przez całą noc, ale musimy uważać, aby nie wyschły.

Jakich zasad powinniśmy przestrzegać w naszej diecie?

Pokarmy, które spożywamy, odgrywają ważną rolę w zapobieganiu chorobom alergicznym.

U noworodków z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku atopii zaleca się wyłączne karmienie piersią do 4-6 miesiąca życia. W przypadku hipolaktacji zaleca się podawanie noworodkom hipoalergicznych preparatów mlecznych.

Wprowadzanie preparatów bezmlecznych należy rozpocząć najwcześniej w 5. miesiącu życia. W pierwszych krokach należy podawać preparaty jednoskładnikowe. Pomiędzy nowymi pokarmami należy zachować odstęp od 3 do 6 dni. W ten sposób możemy zidentyfikować pokarmy ryzykowne i wykluczyć je z diety dziecka.

Mleko krowie powinno być wprowadzane do diety dziecka po 9-12 miesiącu życia, jaja po 1 roku życia, a orzechy i ryby po 3 roku życia.

Ogólnie rzecz biorąc, pacjenci z wypryskiem atopowym powinni unikać owoców cytrusowych i słodyczy.

Ponadto powinni oni wykluczyć ze swojej diety:

• białko jajek
• mleko krowie
• mąkę pszenną
• soja
• orzeszki ziemne

Jakie otoczenie powinniśmy zapewnić choremu na atopowe zapalenie skóry?

W mieszkaniu, w którym mamy dziecko z wypryskiem atopowym, nie powinno być zbyt ciepło. Niewskazane jest umieszczanie w pokojach dywanów. Nie powinniśmy dekorować pokoju ciężkimi zasłonami i firanami.

W pokoju nie należy ustawiać mebli tapicerowanych. Materace powinny być przykryte ochraniaczami, które należy prać dwa razy w miesiącu.

Jakie ubrania powinniśmy nosić?

Dziecko powinno być ubierane w miękkie, jasne, bawełniane ubrania. Ubrania nie powinny być obcisłe. Wełna nie jest odpowiednim materiałem. Nowe ubrania powinny być prane.

Dziecko nie powinno nadmiernie pocić się w ubraniach. Pocenie się prowadzi do pierwszych objawów wyprysku atopowego.