Enteropatyczne zapalenie stawów i nieswoiste zapalenie jelit: jak są powiązane + Objawy

Enteropatyczne zapalenie stawów (lub również artropatia enteropatyczna) jest długotrwałą chorobą, która łączy przewlekłą chorobę zapalną jelit ze stanem zapalnym stawów.

Podaje się, że około 20% osób z przewlekłą chorobą zapalną jelit ma również zajęte stawy.

Enteropatia = termin odnoszący się do dowolnej patologii, stanu chorobowego jelit.
Zapalenie stawów = zapalenie stawów.

Enteropatyczna artropatia jest również klasyfikowana jako seronegatywna spondyloartropatia, taka jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczycowe zapalenie stawów lub reaktywne zapalenie stawów. Oprócz zajęcia dużych i małych stawów dochodzi również do uszkodzenia kręgosłupa.

Czym w skrócie są nieswoiste choroby zapalne jelit?

IBD (z angielskiego Inflammatory Bowel Disease) to nieswoiste zapalenie jelit, które jest przewlekłe - trwa przez całe życie.

Główne choroby zapalne jelit to choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Te dwie choroby charakteryzują się dwufazowym przebiegiem.

Przebieg dwufazowy:

1. remisja - cofnięcie się choroby i okres czasu względnie wolny od objawów.
2. nawrót - czas ponownego pojawienia się objawów choroby - zaostrzenie.

Ta forma przebiegu określana jest również jako remisyjno-nawrotowa.

Choroba Leśniowskiego-Crohna charakteryzuje się tym, że stan zapalny może dotyczyć dowolnej części przewodu pokarmowego. Najczęściej występuje w okolicy krętniczo-kątniczej (w miejscu, w którym jelito cienkie przechodzi w jelito grube).

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym dotykającym tylko jelita grubego, a do 95% przypadków dotyczy odbytnicy, skąd następnie rozprzestrzenia się w górę jelita.

Oba schorzenia objawiają się bólem brzucha, który nie jest jedynym symptomem. Towarzyszą im różne inne, głównie trawienne, problemy.

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat enteropatycznego zapalenia stawów?
Czytaj dalej.

Powrót do enteropatycznego zapalenia stawów

Enteropatyczne zapalenie stawów łączy w sobie przede wszystkim nieswoiste zapalenie jelit i zajęcie stawów.

Jednak w większości przypadków problemom zdrowotnym towarzyszą problemy z oczami lub skórą oraz defekty błon śluzowych.

Oprócz niespecyficznych chorób zapalnych jelit wymienionych powyżej, inne choroby są również związane z zapaleniem stawów, takie jak celiakia, choroba Whipple'a, kolagenowe zapalenie jelita grubego i stany po operacji pomostowania jelit.

Ponadto uwzględniono również reaktywne zapalenie stawów, które powstało po infekcji przewodu pokarmowego.

Infekcje mogą powodować:

• Bakterie: Shigella, Salmonella, Yersinia
• Pasożyty: Strongyloides stercoralis, Entamoeba histolyticum, Taenia, Ascaris lumbricoides, Cryptosporidium i Giardia lamblia.

W tej postaci artropatii stwierdza się, że:
Problemy ze stawami zwykle towarzyszą wystąpieniu problemów jelitowych.
Pogorszenie objawów żołądkowo-jelitowych = pogorszenie zapalenia stawów.
Zapalenie stawów zwykle ustępuje bez trwałego uszkodzenia stawu.
Rzadko może pozostawić uszkodzenia stawów - deformacje.

Zajęcie stawów może dotyczyć kręgosłupa, stawu krzyżowo-biodrowego (staw SI), tj. połączenia między miednicą a kręgosłupem = postać osiowa.

Często dotyka dużych stawów, takich jak kolano, udo lub kostka.

Rzadziej dotyka również małych stawów, takich jak łokieć, nadgarstek i małe stawy dłoni i stóp.

Zapalenie rozciąga się do poziomu ścięgien i mięśni, najczęściej w stopie i ścięgnie Achillesa.

W związku z tym jest również klasyfikowany jako podgrupa osiowa lub obwodowa.
W postaci osiowej uszkodzenie występuje na poziomie kręgosłupa i stawów SI.
Uważa się, że typ obwodowy obejmuje stawy kończyn, częściej kończyn dolnych.

W większości przypadków jest to postać jednostawowa, w której występuje zapalenie jednego stawu. Alternatywnie może to być postać wielostawowa, tj. jednoczesne zapalenie do 4 stawów.

Poważniejszy przebieg może dotyczyć 5 lub więcej stawów i jest wówczas określany jako wielostawowe zapalenie stawów.

Mówi się, że jest to ostry zaostrzenie problemu, który jest ograniczony w czasie do kilku tygodni lub miesięcy, po którym następuje okres remisji.

Ciekawostki:

• 17-39% przypadków IBD towarzyszy zapalenie stawów.
• problemy ze stawami są najczęstszym problemem towarzyszącym przewlekłej nieswoistej chorobie zapalnej jelit
• rzadziej, IBD wiąże się również z innymi chorobami reumatycznymi, takimi jak:
  • Zespół Sjogrena
  • Zapalenie tętnic Takayasu
  • fibromialgia
• 2-26% przypadków jest związanych z kręgosłupem i stawem SI = uszkodzenie osiowe
• Około 2-3% jest spowodowanych reaktywnym zapaleniem stawów
  • po zakażeniu bakteriami jelitowymi, takimi jak Shigella lub Salmonella
  • często po operacji jelit - bypass jelitowy
    • około 10-50% - bypassowe zapalenie stawów

Przyczyna enteropatycznego zapalenia stawów nie jest wyjaśniona, podobnie jak nie jest znany dokładny związek między zapaleniem jelit a stawami.

Sugeruje się, że istnieje pewien związek z predyspozycjami genetycznymi i obecnością HLA-B27. Jednak nie każdy z dodatnim wynikiem HLA zachoruje na tę chorobę.

Sugeruje się, że istnieje pewien związek między rozprzestrzenianiem się bakterii z jelit do stawów. Przykładem może być reaktywne zapalenie stawów.

Czynniki ryzyka obejmują:

• predyspozycje genetyczne
• dodatni marker HLA
• historia rodzinna
• aktywna choroba jelit (IBD, celiakia, infekcje)
• appendektomia - usunięcie wyrostka robaczkowego po zapaleniu
• palenie tytoniu
• rumień guzowaty
• piodermia zgorzelinowa
• operacja jelit - bypass jelitowy

Podstawową przyczyną jest zaburzenie autoimmunologiczne. Jest to chorobliwie zmieniona odpowiedź immunologiczna, która następnie atakuje własne komórki i tkanki organizmu.

Dlaczego tak się dzieje, również nie wiadomo.

Enteropatyczne zapalenie stawów występuje u osób młodych i obu płci w równym stopniu.

Objawy enteropatycznego zapalenia stawów łączą objawy dotyczące stawów i układu pokarmowego. Może również występować ogólny dyskomfort.

Zajęcie stawów i problemy jelitowe mogą występować razem, ale także przed lub po wykryciu choroby jelit.

Przykładem tego jest sytuacja, w której problemy z kręgosłupem poprzedzają objawy jelitowe o kilka lat.

Podział objawów przedstawiono w poniższej tabeli

Objawy enteropatycznego zapalenia stawów w skrócie:

• niestrawność
  • ból brzucha
  • biegunka
  • częste parcie na stolec
  • śluz lub krew w stolcu
  • wzdęcia
• stawy i ścięgna
  • ból stawów
  • obrzęk stawów
  • sztywność stawów - szczególnie rano i po dłuższej bezczynności
  • upośledzona ruchomość stawów
  • ból kręgosłupa, bioder, kości krzyżowej, stawów SI
  • ból ścięgien - głównie ścięgna Achillesa - pięta + noga, ból stopy
  • dactylitis - obrzęk palców spowodowany stanem zapalnym ścięgien,
    kształt palca przypominający kiełbasę, kiełbasa - obrzęk kiełbasy
• objawy ogólne
  • ból ciała
  • ogólne osłabienie
  • zmęczenie
  • brak apetytu
  • utrata masy ciała
  • wzrost temperatury ciała do gorączki
  • zapalenie oka, zaczerwienienie i swędzenie spojówek
  • wysypki skórne
  • częste afty błony śluzowej jamy ustnej

Należy uważać na zagrożenia chorobowe.

Osteoporoza jest szczególnie niebezpieczna pod względem podatności kości na złamania, nawet w przypadku niewielkiego urazu, upadku.

+

Uszkodzenie zastawek serca jest również ryzykiem w chorobach reumatycznych. Niewydolność aorty jest poważna, ale także zaburzenia rytmu serca.

Diagnoza odbywa się na poziomie wywiadu. Osoba opisuje obecność trudności, które charakteryzują obie grupy chorób.

Współwystępowanie zajęcia jelit i stawów + inne dolegliwości pozastawowe.

HLA-B27 może być obecny lub nie, zdarza się to w około 25% przypadków.

Badania laboratoryjne, CRP, FW, morfologia krwi lub hodowla, w których badana jest krew lub stolec, są również ważne w diagnozie.

Można dodać pobranie płynu ze stawu i badanie na obecność patogenów - pobranie płynu maziowego po nakłuciu stawu igłą.

Badania obrazowe, takie jak RTG, TK, MRI, USG i endoskopia jelit (kolonoskopia, sigmoidoskopia).

Konieczność różnicowania innych przyczyn = diagnostyka różnicowa.
Przykładami są reumatoidalne zapalenie stawów, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów u dzieci poniżej 16 roku życia, borelioza, septyczne zapalenie stawów, gonokokowe zapalenie stawów itp.

Przebieg enteropatycznego zapalenia stawów zależy od kilku cech i jest indywidualny.

Typowe jest występowanie choroby u osób młodych, w wieku od 15 do 40 lat.

Obie grupy, tj. objawy stawowe i żołądkowo-jelitowe, mogą występować razem. Zdarza się, że pojawienie się problemów jelitowych występuje razem z bólem stawów.

Alternatywnie, pogorszenie problemów żołądkowo-jelitowych nasila objawy stawowe.

Postać osiowa charakteryzuje się tym, że ból kręgosłupa lub stawu SI może poprzedzać wystąpienie problemów jelitowych o kilka lat.

Alternatywnie, zapalenie stawów pojawia się później, w czasie, gdy objawy jelitowe ustąpiły. Przebieg tej postaci jest możliwy głównie w postaciach obwodowych.

Podział artropatii obwodowych na:

• enteropatyczne zapalenie stawów typu I
  • wędrujące zapalenie stawów, przejściowe zaburzenia stawów
    • głównie kolana, biodra, nadgarstki, kostki i łokcie
  • oligoartropatia - maksymalnie 4 stawy
  • trwa przez kilka tygodni
  • nie powoduje deformacji stawów
  • często u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna
• zapalenie wielostawowe typu II
  • dotyczy głównie małych stawów dłoni lub stóp, nadgarstków lub łokci
  • rzadsze występowanie
  • dotyczy 5 lub więcej stawów
  • 4% osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna i 2,5% z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego

W przypadku postaci obwodowej występuje bardziej wyraźne zajęcie kończyn dolnych, z oligoartretyzmem typu asymetrycznego. Zajęcie obejmuje maksymalnie 4 stawy po jednej stronie ciała.

Zapalenie stawów tego rodzaju ma tendencję do migracji. Problem przechodzi między stawami.

Aktywność zapalna zwykle nie powoduje uszkodzenia stawu.

+

Zapalenie ścięgien i często oka również występuje razem.

Czas trwania etapów objawowych w większości przypadków wynosi kilka tygodni.

Okres objawów przeplata się z remisją. Zwłaszcza w pierwszych latach choroby naprzemienność remisji i nawrotów występuje w krótszych odstępach czasu.

W niektórych przypadkach okres objawowy trwa miesiące, ale także dłużej niż rok. Wówczas w około 20% przypadków określa się go jako postać przewlekłą.

Monitorowanie nasilenia objawów jelitowych i stawowych nie zawsze jest takie samo.

W nieswoistym zapaleniu jelit często obserwuje się wzrost lub spadek nasilenia objawów.

W chorobie Leśniowskiego-Crohna nie ma jednak typowej sekwencji intensywności między dolegliwościami jelitowymi i stawowymi. Efekt leczenia chirurgicznego jest podobny. Leczenie chirurgiczne nie ma wystarczającego wpływu na złagodzenie choroby.