Gorączka denga: jakie są jej przyczyny i objawy (+ Przenoszenie i komary)

Gorączka denga jest infekcją wirusową, której źródłem są ludzie, a wektorami komary Aedes aegypti i Aedes albopictus. Gorączka denga dotyka głównie ludzi młodych, w tym dzieci.

Znane są cztery serotypy wirusa dengi (DENV-1, DENV-2, DENV-3 i DENV-4). Zakażenie jednym serotypem daje długotrwałą odporność przeciwko niemu, ale nie przeciwko innym serotypom.

Okres inkubacji wynosi od 4 do 10 dni.

Wielu z nas uważa, że denga występuje tylko w niektórych krajach. Gorączka denga została potwierdzona w ponad 100 krajach na całym świecie. Szacuje się, że zagraża ona około 40% populacji ludzkiej.

Około 43% przypadków dengi odnotowano w zachodniej prowincji Sri Lanki. Największa liczba zgłoszonych przypadków pochodzi z dystryktu Colombo (18 186).

Inne obszary obejmują:

• Gampaha (12 121)
• Kurunegala (4 889)
• Kalutara (4 589)
• Batticaloa (3 946)
• Ratnapura (3898)
• Kandy (3853)

Rocznie na obszarach endemicznych odnotowuje się od 50 do 100 milionów przypadków dengi, z czego od 250 do 500 tysięcy to przypadki ciężkiej gorączki krwotocznej.

Większość pacjentów nie ma żadnych objawów. Objawy choroby są zróżnicowane. Gorączka denga może przebiegać jako łagodna choroba gorączkowa lub jako gorączka krwotoczna. W najgorszym przypadku może wystąpić zespół wstrząsu denga.

Oprócz obszarów endemicznych, przypadki gorączki denga odnotowano w niektórych krajach europejskich (np. Niemcy, Wielka Brytania, Węgry, Polska, Chorwacja). Przypadki te zostały prawdopodobnie przywiezione.

Jakie czynniki wpływają na rozprzestrzenianie się choroby?

1. Wzrost liczby ludności na świecie

Szacuje się, że populacja miejska wzrośnie o 12% do 2050 r. Do tego czasu nawet 90% populacji miejskiej będzie mieszkać w Azji i Afryce.

Obszary te charakteryzują się słabą infrastrukturą, słabymi systemami opieki zdrowotnej i wysokim poziomem ubóstwa. Warunki te są idealne do rozprzestrzeniania się wirusów.

2. Zwiększone zainteresowanie podróżami

W dzisiejszych czasach dotarcie na drugi koniec świata nie stanowi większego problemu. Szacuje się, że liczba podróżujących podwoi się w ciągu 20 lat.

W sezonie letnim ludzie szukają różnych egzotycznych krajów, aby się zrelaksować. Coraz częściej ludzie szukają również takich egzotycznych miejsc w miesiącach zimowych. To właśnie w tych obszarach istnieje wysokie ryzyko zarażenia się chorobami, które nie występują w naszych szerokościach geograficznych.

3. Zwierzęta

Około 61% z 1415 gatunków patogenów zakaźnych stanowi również zagrożenie dla ludzi. Są one przenoszone ze zwierząt na ludzi. Chory człowiek jest ostatnim ogniwem w łańcuchu infekcji. Zwiększona liczba zwierząt domowych również ma znaczący wpływ na tę sytuację.

4. Zmiana klimatu

Zmiany klimatu wpływają na zdrowie ludzi na dwa sposoby:

• Bezpośrednio - fizjologiczny wpływ ciepła i zimna
• Pośrednio - zmiana zachowań ludzkich (wymuszona migracja), zwiększona zachorowalność na choroby przenoszone przez żywność i wektory, powodzie itp.

Najliczniejszą grupą infekcji przenoszonych przez komary są choroby wirusowe wywoływane przez przedstawicieli rodziny arbowirusów. Znanych jest prawie 500 gatunków arbowirusów. Około 100 arbowirusów wywołuje choroby u ludzi.

Czynnikami sprawczymi są 4 spokrewnione typy wirusa dengi należące do rodzaju Flavivirus i rodziny Flaviviridae. Flawiwirusy mają kulisty kształt, a ich rozmiar waha się od 40 do 60 nm. Pomimo swoich rozmiarów mogą powodować poważne komplikacje zdrowotne.

Rodzaj ten obejmuje czynniki wywołujące następujące choroby:

• wirusy żółtej febry
• japońskie zapalenie mózgu
• gorączka Zachodniego Nilu
• wirus Zika
• kleszczowe zapalenie mózgu

Głównymi wektorami wirusa dengi są różne gatunki komarów z rodzaju Aedes (Aedes aegypti i Aedes albopictus). Komar Aedes aegypti jest również znany jako azjatycki komar tygrysi, nazwa nadana mu ze względu na jego pasiaste ubarwienie.

Komar Aedes aegypti jest niewielki w porównaniu z innymi komarami, o wielkości ciała od 3 do 4 mm. Pomimo swoich rozmiarów jest prawie niezauważalny. Można go rozpoznać po białych liniach na czarnym ciele. Ma białe pierścienie na nogach.

Komar ten żyje przez kilka miesięcy. Ma wyrafinowany system składania jaj. Składa je oddzielnie, co pomaga mu rozszerzyć swoje terytorium. Samice są głównie odpowiedzialne za rozprzestrzenianie chorób.

Samiec żywi się wyłącznie nektarem.

Jakie choroby mogą przenosić komary?

Komar Aedes aegypti jest znanym wektorem, zwłaszcza arbowirusa żółtej gorączki i dengi. Komar powodziowy (Aedes vexans) przenosi wirusa przenoszonego przez kleszcze, który powoduje "gorączkę walentynkową".

Niektóre gatunki komarów mogą również biernie przenosić boreliozę.

Ogólnie rzecz biorąc, istnieją 4 formy gorączki denga:

1. Postać: gorączka denga bezobjawowa.

Ta forma jest uważana za najczęstszy rodzaj choroby. Występuje głównie u dzieci. Pacjenci zwykle nie wykazują żadnych objawów. W niektórych przypadkach mogą pojawić się minimalne objawy choroby.

Szacuje się, że około 80% dzieci na obszarach zagrożonych cierpi na tę postać choroby.

2. Postać: klasyczna gorączka denga

Objawy gorączki denga są podobne do cięższej grypy. Trwają około 2 do 7 dni. Typowym objawem jest gorączka od 38 do 41°C, której towarzyszą 2 z poniższych objawów:

• silny ból głowy
• ból za oczami
• nudności
• wymioty
• obrzęk węzłów chłonnych
• ból mięśni i stawów
• wysypka

Nawet w przypadku łagodnej postaci choroby okres rekonwalescencji jest długi i może trwać nawet kilka tygodni. W trakcie choroby pacjenci mogą odczuwać brak apetytu, zmęczenie i depresję.

3. postać: krwotoczna (krwawiąca) postać gorączki denga

W niektórych przypadkach może wystąpić ciężka postać gorączki denga, zwana gorączką krwotoczną denga. Ta postać może spowodować śmierć. Typowe objawy obejmują

• silny ból brzucha
• uporczywe wymioty
• szybki oddech
• krwawiące dziąsła
• obecność krwi w wymiocinach
• zmęczenie
• niepokój

W tej postaci występują powikłania neurologiczne. Może również wystąpić niedociśnienie i hipowolemia (zmniejszenie całkowitej ilości krwi). Powtarzające się infekcje zwiększają ryzyko wystąpienia ciężkiej gorączki denga i zespołu wstrząsu.

4. postać: zespół wstrząsu denga

Ta postać może objawiać się początkowym wstrząsem z objawami niewydolności krążenia.

Diagnoza opiera się na objawach klinicznych. Kolejnym elementem jest historia podróży pacjenta. Ważnym krokiem w prawidłowej diagnozie choroby jest odróżnienie dengi od innych chorób związanych z gorączką:

• innych arbowirusów
• grypa
• malaria
• duru brzusznego
• leptospirozy
• inne ostre choroby gorączkowe

W laboratorium stosowane są testy PCR i serologiczne.

Na przebieg gorączki denga mają wpływ

• czynniki genetyczne
• wiek
• rasa - biali mają wyższe ryzyko rozwoju cięższych postaci choroby niż czarni
• ciąża - u kobiet w ciąży zakażonych dengą częściej występują wady rozwojowe płodu.

Gorączka denga występuje w 2 fazach:

1. łagodna postać gorączki denga

Ta postać przebiega bez powikłań, a do pierwszych objawów choroby należą

• wysoką gorączkę
• dreszcze
• ból głowy (szczególnie za oczami)
• ból mięśni

W późniejszych stadiach pojawia się uogólniona limfadenopatia. Węzły chłonne są bolesne przy ucisku. Gorączka trwa około 2 do 3 dni. Po tym czasie zmniejsza się i ponownie wzrasta (trwa od 3 do 6 dni).

W około połowie przypadków wysypka może pojawić się na twarzy. Później wysypka może pojawić się na tułowiu i kończynach. Wysypka w gorączce denga przypomina wysypkę wysypki. Czasami mogą być zlepione, jak w szkarlatynie.

Gorączka denga trwa w najlepszym przypadku od 7 do 10 dni. W morfologii krwi obserwuje się niską liczbę białych krwinek (leukopenia) ze względną limfocytozą (wysoka liczba limfocytów), niedobór płytek krwi (trombopenia) i podwyższone wartości aminotransferaz w surowicy.

2. Gorączka krwotoczna denga

Jeśli pacjent przezwycięży łagodną postać gorączki denga, nabywa jedynie ograniczoną odporność. Pacjent może zarazić się innym serotypem choroby. Ponowne zakażenie często przybiera postać gorączki krwotocznej, która może prowadzić do stanu zagrażającego życiu.

W pierwszych dniach gorączka krwotoczna denga objawia się jako łagodna postać choroby. Po trzech do siedmiu dni następuje gwałtowny spadek ciśnienia krwi, pacjent jest niespokojny, odczuwa bóle brzucha i wymiotuje.

Na skórze pojawiają się wybroczyny. Krwawienie występuje w przewodzie pokarmowym lub narządach płciowych. U pacjenta rozwija się wstrząs hipowolemiczny.

Do 40% pacjentów z gorączką krwotoczną denga umiera w przypadku wystąpienia wstrząsu.

Jak chronić się przed komarami?

Zapobieganie jest priorytetem, który koncentruje się przede wszystkim na zwalczaniu komarów.

1. Zasada: Unikaj miejsc lęgowych komarów

Poza doświadczeniami z podróży, niektóre obszary znane są z epidemii niektórych chorób. Na przykład w Afryce Środkowej występuje epidemia śpiączki. Dlatego przed podróżą powinniśmy zapoznać się z sytuacją w danym kraju i rozważyć wybór innego kraju.

2. Zasada: Bądź we właściwym miejscu o właściwej porze

Największe ryzyko występuje w nocy. Na przykład jesteśmy bardziej narażeni na malarię w nocy niż w ciągu dnia. Jednak powinniśmy być czujni również w ciągu dnia. Na przykład komary przenoszące dengę są aktywne w ciągu dnia. W związku z tym powinniśmy być czujni zarówno w dzień, jak i w nocy.

3. Zasada: Noś odpowiednią odzież

Podróżując do ryzykownego kraju, powinniśmy upewnić się, że nosimy odpowiednią odzież i obuwie. Powinniśmy nosić długie spodnie, koszulę z długim rękawem, czapkę na głowie i solidne buty na nogach.

4. Zasada.

Po powrocie ze wsi powinniśmy sprawdzić całe ciało pod kątem ukąszeń owadów. Wczesne usunięcie kleszcza może na przykład zmniejszyć ryzyko przeniesienia choroby zakaźnej.

5. Zasada: Siatki przeciw owadom

Moskitiery są również nazywane moskitierami. Ich stosowanie jest niepisaną zasadą w krajach o podwyższonym ryzyku.

6. Zasada: Używaj repelentów

Komary lubią zwierzęta ciepłokrwiste. Lokalizują swoją ofiarę na podstawie ciepła, zapachu i wydzielanego przez nią potu. Zasada działania repelentów polega na zakłócaniu "węchowej" orientacji komarów.

Zalecane repelenty obejmują:

1. DEET

Najczęściej stosowanym repelentem jest DEET (N,N-dietylo-meta-toluamid). DEET został opracowany pod koniec II wojny światowej i jest zarejestrowany do użytku cywilnego od 1957 roku.

Zwykle stosuje się go w stężeniu 5-35%, ale w obszarach tropikalnych zaleca się stężenie 30-50%. Zwiększone stężenie DEET wydłuża czas działania repelentu.

2. Ikarydyna

Ikarydyna (pikarydyna) jest dostępna na rynku od 2000 r. W porównaniu z DEET charakteryzuje się niższą toksycznością i drażniącym działaniem oraz nie uszkadza tworzyw sztucznych i innych materiałów syntetycznych. Jest stosowana w stężeniach 5-20 %. Przy tych stężeniach jej czas działania wynosi około 2,5-8 godzin.

3. Olejki eteryczne

Olejki eteryczne są bardzo dobrze tolerowane i nie zanieczyszczają środowiska. Wadą olejków eterycznych jest to, że są lotne i dlatego mają krótszy czas działania. Ich aplikacja musi być odnawiana co około 2 godziny.

Niektóre z najczęściej stosowanych olejków eterycznych obejmują:

• olejek z eukaliptusa cytrynowego (Corymbia citriodora) - zawiera p-mentan-3,8-diol (PMD), który ma podobną siłę działania do DEET
• Olejek z trawy cytrynowej (rodzaj Cymbopogon) - zawiera geraniol (18-20%), limonen (9-11%), metyloizoeugenol (7-11%), cytronelol (6-8%) i cytronelal (5-15%).