Jakie są przyczyny, zagrożenia, leczenie zeza u dzieci i dorosłych?

Mrużenie oczu jest zaburzeniem widzenia polegającym na utracie koordynacji ruchów obu oczu. Jest to stan odchylenia oczu podczas oglądania obiektu. Należy jednak pamiętać, że mrużenie oczu nie jest tylko problemem estetycznym.

Mrużenie oczu = zez. Strabismos - z greckiego = mrużyć oczy. Strabos - krzywy, skośny.

Mózg stara się stłumić ten stan, aby uzyskać prawidłowy i ostry obraz wynikowy. Dlatego słabsze oko ignoruje go. Jest to mechanizm adaptacyjny centralnego układu nerwowego. Mózg ignoruje sygnał ze słabszego oka.

Aby uniknąć podwójnego widzenia, mózg wyłącza jedno oko (słabsze) i nie odbiera sygnału, czyli obrazu.

Podobny efekt występuje w przypadku niedowidzenia (amblyopia). Jeśli nie zostanie to wykryte na czas u małych dzieci, dochodzi do trwałej utraty wzroku w dotkniętym oku, a tym samym do ślepoty.

Mrużenie oczu jest oczywiście przyczyną niedowidzenia.

Często zastanawiasz się:

• Co powoduje mrużenie jednego oka?
• Co jest przyczyną zeza u noworodków, małych niemowląt, dzieci i dorosłych?
• Co to jest zez niespójny?
• Jak skorygować zeza? Czy ćwiczenia mogą pomóc, czy konieczna jest operacja?
• Jak długo trwa rekonwalescencja po operacji zeza?

Zez dotyka małe dzieci, nawet zaraz po urodzeniu. Jednak u noworodków może nie być trwały. Jeśli utrzymuje się u starszych dzieci, oprócz badań przesiewowych konieczne jest specjalistyczne badanie.

W dzieciństwie możliwości rozwiązania i zaradzenia są lepsze i mają dobre perspektywy. Z drugiej strony w wieku dorosłym nie można już uniknąć operacji.

Dlatego również w tym przypadku ważne jest wczesne rozwiązanie i leczenie. Mrużenie oczu jest poważnym problemem estetycznym. Powoduje stres psychiczny zarówno u dziecka, jak i osoby dorosłej. Ze względu na wadę wzroku ogranicza osobę dotkniętą chorobą w codziennych czynnościach.

Czym w skrócie i fachowo jest zez?

Podstawą zeza jest zaburzenie współpracy i skoordynowanego ruchu obu oczu. Jest to stan patologiczny (chorobowy), w którym osie widzenia obu oczu nie spotykają się w jednym punkcie docelowym podczas fiksacji wzroku.

Pozycja oczu jest asymetryczna (nierówna). Ortotropia = symetryczna prosta pozycja oczu. Heteroforia = zaburzenie równowagi mięśniowej oczu lub także widzenie obuoczne (obojgiem oczu).

Strabismus dzieli się na kilka form. Podstawowym podziałem jest podział na pierwotny i wtórny:

1. Pierwotny
   • Utajony i jawny.
     • Postać jawna dzieli się dalej na
       • niezborny (paralityczny) - wrodzony lub nabyty
       • współistniejące (dynamiczne) - zez zbieżny, zez niejednostajny, zez pionowy i specjalne formy zeza
     • zez utajony, który jest widoczny tylko w określonych sytuacjach
2. Wtórne
3. W zależności od rodzaju odchylenia
   • Typ pionowy
   • Typ poziomy
   • typ skrętny
4. Przez jednoczesność komutacji
   • jednoczesny (dynamiczny, taki sam we wszystkich kierunkach)
   • niejednoczesny (paralityczny ze zmianami kąta w zależności od widoku)
5. Według lateralności
   • jednostronny/stały (tylko jedno oko mruży się na stałe)
   • naprzemienne (gdy fiksacja zmienia się między oczami, a drugie oko mruży się w tym samym czasie)

Inną formą podziału jest podział ze względu na kierunek:

- Esotropię, gdy dotknięte oko skierowane jest przyśrodkowo, tj. do wewnątrz (strabismus convergens).

Obejmuje wiele form, takich jak wrodzona (dziecięca), nabyta, akomodacyjna (refrakcyjna esotropia), nieprawidłowa akomodacyjna konwergencja i esotropia ex anopsia.

- Egzotropia, gdy oko jest skierowane w bok, tj. na zewnątrz (zez rozbieżny).

Wymienia się również wiele form, takich jak:

• podstawna (stała) - gdy dziecko mruży oczy z bliska i z daleka
• przerywany - podczas patrzenia w dal
• egzotropia ex anopsia (spowodowana upośledzeniem wzroku lub urazem, chorobą jednego oka)

- Hepertropia, w której oko skierowane jest doczaszkowo, tj. w górę (zez sursumvergens).

- Hipotropia, gdy oko skierowane jest doogonowo, tj. w dół (strabismus deosumvergens).

W tabeli wymieniono niektóre rodzaje zeza wraz z opisami

Oko jest narządem zmysłu

Używamy oczu do postrzegania do 90% informacji w naszym otoczeniu. Jest to zatem nasz najważniejszy zmysł. Za pomocą oczu postrzegamy światło, kolory, kształty, kontrast i głębię. Umożliwia nam to orientację w naszym otoczeniu.

Oko ma część sensoryczną, która odbiera informacje z otoczenia, np. światło. Część motoryczna składa się z mięśni, które są ważne w poruszaniu oczami.

Te mięśnie okoruchowe, wraz z nerwami okoruchowymi i ośrodkiem w mózgu, pozwalają nam poruszać się w przestrzeni.

Opuszka (kula) oka ma rozmiar około 24 milimetrów (u dorosłego oka) i ma kulisty kształt. Jej skład jest złożony i wykorzystuje komórki światłoczułe, a mianowicie czopki i pręciki, do postrzegania światła. Te dalej przenoszą percepcję przez nerwy wzrokowe do mózgu. Odbywa się to z obu oczu jednocześnie.

Postrzeganie świata, otoczenia, przestrzeni, jej głębi i ogólnej percepcji 3D jest zapewnione przez współdziałanie obu oczu.

Skupiamy się, skupiamy wzrok i postrzegamy. Z dwóch obrazów mózg kojarzy jeden, i to z dokładnych wzorów "wyświetlanych" na siatkówce.

Jest to widzenie obuoczne.

Jak to wygląda u dzieci?

Po urodzeniu dziecko nie postrzega świata w kolorze, ponieważ promienie padają peryferyjnie, a nie centralnie na żółtą plamkę. W związku z tym po 4. tygodniu zaczyna pojawiać się widzenie jednooczne.

Widzenie obuoczne osiągamy w wieku około 3 miesięcy.

Rozwój wzroku trwa u dziecka do około 6-9 roku życia.

Mózg musi być w stanie postrzegać świat z obu oczu, aby uniknąć "wyłączenia" jednego oka.

Jeśli ośrodek wzroku odbierałby dwa różne wzorce, skutkowałoby to podwójnym widzeniem.

Nie widzimy tępoty, a dziecko nie potrafi jej nawet opisać, dlatego konieczne jest monitorowanie rozwoju i jakości widzenia u lekarza (w tym przypadku pediatry), a jeśli widzenie jest zaburzone, u okulisty.

Z drugiej strony, mrużenie oczu jest widoczne na zewnątrz i powoduje znaczne problemy dla dziecka, zwłaszcza w grupie, gdzie często jest obiektem drwin. Ale drwiny to nie koniec problemu. Dziecko nie jest w stanie odbierać dokładnych informacji z otoczenia, co prowadzi do dalszych trudności.

Strabismus występuje u dzieci w przybliżonym odsetku 4-6%.

W zależności od okresu, rozróżnia się go na:

1. zez wrodzony i niemowlęcy - obecny od urodzenia do wystąpienia do 6. miesiąca życia
2. nabyty - występuje między 1. a 3. rokiem życia, najczęściej jako nabyta esotropia.

Strabismus (zez) może być jawny (oczywisty) lub ukryty (utajony, pojawia się tylko w określonych sytuacjach). Ważne jest, aby zdiagnozować tę chorobę jak najwcześniej u dzieci. Optymalnie przed ukończeniem 7 roku życia.

Wynika to z ryzyka utrzymywania się stępienia i trwałego upośledzenia wzroku.

Co powoduje mrużenie oczu? Jest to zróżnicowana grupa schorzeń. W niektórych przypadkach nie można zidentyfikować jednoznacznej przyczyny.

Również w przypadku tej choroby mówi się oczywiście o tzw. działaniu wieloczynnikowym, w którym współdziała ze sobą kilka czynników.

Do najczęstszych przyczyn zeza należą:

• wady refrakcji oka - nieskorygowane wady
• oczy z różnymi błędami dioptrycznymi
• jednostronne zaburzenia ostrości wzroku (zaćma, choroby siatkówki)
• słabo rozwinięte mięśnie ruchowe oka
• upośledzona funkcja mięśni okoruchowych
• inne wrodzone choroby oka i oczodołu (anomalie wielkości i kształtu)
• choroby oczu, takie jak zaćma, stany zapalne
• urazy oka i głowy
• cukrzyca i inne choroby metaboliczne
• zaburzenia tarczycy
• wysokie ciśnienie krwi
• choroby zwyrodnieniowe, takie jak stwardnienie rozsiane
• choroby mózgu
• zespół Downa
• wodogłowie
• porażenie mózgowe
• udar lub zakrzepica w ośrodku wzroku, oku
• zapalenie mózgu - zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowych
• guzy - mózgu i wokół oka
• wcześniaki
• uszkodzenie płodu/dziecka podczas porodu, ciąża
• narażenie toksyczne - toksyna botulinowa, alkoholizm

Przykładem jest podział przyczyn zaburzeń okoruchowych:

• zaburzenia neurogenne - przyczyna nerwowa
  • zaburzenia nerwów czaszkowych, ich jąder i szlaków
  • w innych zaburzeniach mózgu
  • i inne
• zaburzenia miogenne - przyczyna mięśniowa
  • choroba Gravesa-Basedowa (nadprodukcja hormonu tarczycy)
  • miastenia gravis
  • stwardnienie rozsiane
  • i inne

Mrużenie oczu u noworodków, małych dzieci i niemowląt?

Stan ten zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku miesięcy, nawet bez koniecznej interwencji i leczenia. Dziecko nie jest w stanie uchwycić obrazu obojgiem oczu jednocześnie. Jego oczy patrzą naprzemiennie, co może powodować zeza.

Jeśli jednak utrzymuje się on dłużej niż 6 miesięcy, konieczne jest badanie (przez pediatrę i okulistę).

Zez występuje również na przykład, gdy dziecko jest chore lub ma gorączkę.

Podaje się, że w większości przypadków jest to obustronna dysfunkcja mięśni oka. Możliwe są również różne przyczyny neurogenne.

Objawy mrużenia oczu są znane każdemu. Jest to stan, który jest widoczny na zewnątrz, dlatego jest to również poważny problem estetyczny dla ludzi. Ale kłopoty na tym się nie kończą.

Mrużenie oczu może być trwałe, ale może też mieć charakter przerywany i występować tylko w określonych sytuacjach. W większości przypadków problem pojawia się już w dzieciństwie.

U dzieci problem polega zazwyczaj na tym, że jedno oko jest skupione na jakimś przedmiocie, a drugie porusza się na boki, w kierunku nosa, w górę, w dół lub w przeciwnym kierunku od nosa, z dala od twarzy.

Postać nabyta może oczywiście wystąpić w wieku dorosłym i być przypisana różnym schorzeniom, jak wskazano w przyczynach. Nagle pojawiający się zez może być objawem innej poważnej choroby.

Uwaga, nagły początek zeza może być oznaką ostrej choroby.

Zmiany w ruchu gałek ocznych mogą objawiać się tym, że oczy zbliżają się do siebie, tak jakby ich osie się zbiegały, ale może być też odwrotnie, gdy rozbiegają się w czasie podczas patrzenia na jakiś przedmiot.

Przykładami są typowe odchylenia, które mogą determinować formę...

Esotropia / zez zbieżny towarzyszący

Zbieżny zez towarzyszący jest najczęstszym typem zeza u niemowląt. Oko jest skierowane w stronę nosa. Jest to typ jawny, w którym mrużenie jest obecne przez cały czas.

Oczy mogą mrużyć się naprzemiennie.

Główną przyczyną w tym przypadku jest nieskorygowana wada refrakcji oczu, w sensie dalekowzroczności.

Korekta wymaga korekty błędu (okulary). Mogą one pomóc częściowo, ale także całkowicie. Oczy będą wtedy w pozycji równoległej bez odchyleń.

Jeśli rozwiązanie z okularami nie pomaga wystarczająco, dodaje się rozwiązanie chirurgiczne.

Egzotropia / współistniejący zez rozbieżny

W tym przypadku zez jest skierowany w górę w kierunku czoła. Jest to mniej powszechny typ.

Odchylenie może być takie samo, gdy patrzy się na nie z różnych odległości (zez rozbieżny podstawowy), ale także różne. Mrużenie dotyczy jednego lub obu oczu.

Mrużenie jednego oka, ale także obu oczu.

Zez porażenny / niezborny

Obejmuje szeroką grupę przyczyn, od neurologicznych po mięśniowe itp. Odchylenie powstaje w wyniku zaburzenia ruchomości mięśni orbicularis oculi, w kierunku uszkodzonego mięśnia.

Oko jest skierowane tam, gdzie występuje problem.

Często jest to niedowład (porażenie) III, IV lub VI nerwu czaszkowego.

Jakie są inne możliwe objawy towarzyszące?

Oprócz zaburzeń estetycznych i psychologicznych, osoby mrużące oczy doświadczają różnych trudności. Wynikają one z zaburzeń widzenia i postrzegania otoczenia, głębi, przestrzeni itp.

Przykłady obejmują wielokrotne wpadanie dziecka na przedmioty wokół niego lub spadanie ze schodów.

Trudności związane z zezem:

• zez oko w oko, konwergencja ("krzyżowanie się oczu"), podwijanie, zaburzenia ruchu gałek ocznych
• zaburzenia postrzegania przestrzeni, wpadanie na przedmioty, trudności w chodzeniu po schodach
• podwójne widzenie
• ślepota na światło
• przechylanie głowy podczas próby skupienia wzroku i obracania głowy, np. również podczas oglądania telewizji
• otwarcie oczu jest wyraźnie szerokie
• odmowa czytania
• ból głowy
• zawroty głowy
• wymioty
• ból oczu
• wady refrakcji, czasami z dużymi dioptriami i różnicą dioptrii
• zwiększone zmęczenie i szybciej męczące się oczy

Wczesne rozpoznanie choroby ma ogromne znaczenie dla ochrony przyszłej jakości widzenia dziecka. Zaniedbanie i nierozwiązanie problemu zeza prowadzi do otępienia.

Z tego powodu w dzieciństwie ważne są również regularne badania lekarskie. Początkowo u lekarza pierwszego kontaktu dla dzieci i młodzieży, tj. pediatry, a w przypadku problemu również u specjalisty, tj. okulisty.

Oczywiście ważny jest wywiad lekarski (problemy opisywane przez samą osobę), jednak małe dzieci nie są jeszcze w stanie nazwać swoich problemów.

Badanie okulistyczne obejmuje np:

• badanie strabologiczne, które określa kształt, położenie i ruchomość oczu (motorykę)
• badanie ostrości wzroku za pomocą różnych pomocy, optometrii itp.
• test mierzący ruch gałek ocznych i odchylenie
• badanie przedniego odcinka oka
• badanie tła oka

W postaci nabytej, zwłaszcza w wieku dorosłym, przeprowadza się również inne badania (neurologiczne, TK, MRI, EEG, EMG, badania krwi, EKG i inne, w zależności od powiązanych problemów).

Ważne jest również wykrycie grup ryzyka i należy zadbać o ich dokładne przebadanie:

• zez u rodziców
• wady refrakcji u rodziców
• obecność leniwego oka
• choroby siatkówki
• choroby neurologiczne, udar mózgu, wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca
• i inne

Pytasz: Jak wyeliminować zeza? Przeczytaj o leczeniu.