Miażdżyca: czy znasz objawy lub przyczyny, ryzyko, zapobieganie?

Miażdżyca (stwardnienie tętnic) jest chorobą naczyń krwionośnych, która ma różne przyczyny i poważne konsekwencje.

W tym temacie często będziesz zastanawiać się, czym jest ta choroba i co ją powoduje, ale także jakie są jej objawy i których naczyń dotyczy (aorty, tętnic kończyn dolnych lub innych naczyń). Ponadto przeczytasz również o zapobieganiu i leczeniu.

Na wczesne stadium choroby można wpływać stylem życia i przyjmowanymi lekami, późniejsze stadium to ryzyko rozwoju poważnych powikłań, takich jak zawał serca czy udar mózgu.

Miażdżyca jest długotrwałą, postępującą chorobą, która atakuje tętnice.

Może dotyczyć każdej tętnicy w ludzkim ciele, takiej jak aorta, naczynia wieńcowe (serca) lub mózgowe, ale także tętnice kończyn dolnych. Jest to uszkodzenie wewnętrznej warstwy ściany naczynia krwionośnego, która jest następnie penetrowana przez tłuszcz i składniki krwi.

Miażdżyca pochodzi od greckiego athéré (papka) i skleros (twardy).

Substancje te odkładają się w ścianie naczynia krwionośnego. Z biegiem czasu powodują one zwężenie światła, tj. wewnętrznej średnicy tętnicy. Zwężenie to niekorzystnie wpływa na przepływ krwi, a zmieniony przepływ stanowi ryzyko zakrzepów krwi (zakrzepicy). Zakrzep krwi tworzy się również w przypadku pęknięcia tego złogu.

Długotrwałe powiększanie się blaszki miażdżycowej powoduje upośledzenie przepływu krwi do komórek i tkanek. Są one słabo dotlenione i zaopatrywane w krew. Jeśli tętnice wieńcowe są zmienione w ten sposób, powstaje choroba wieńcowa.

Ciekawe informacje: o chorobie wieńcowej w artykule.

Zwężenie naczyń krwionośnych w mózgu jest wynikiem upośledzenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego, takich jak zaburzenia pamięci. Naczynia krwionośne w kończynach dolnych są z kolei zaangażowane w chorobę niedokrwienną kończyn dolnych. Tętnice nerek, oczu i innych narządów również mogą być dotknięte chorobą.

Ostre zwężenie naczynia lub całkowite zablokowanie może prowadzić do stanów zagrażających życiu.

Konsekwencją jest pęknięcie blaszki miażdżycowej, a następnie zakrzepica (wysiew płytek krwi) w uszkodzonej części naczynia krwionośnego. Zakrzep (skrzep krwi), który tworzy się częściowo lub całkowicie blokuje przepływ krwi. Na przykład dusznica bolesna lub zawał serca.

Innym mechanizmem jest sytuacja, w której skrzep krwi odrywa się i przemieszcza przez układ naczyniowy. Skrzep krwi powoduje zablokowanie naczynia krwionośnego w innej części ciała. Zakrzep, który odrywa się w ten sposób, nazywany jest zatorem i powoduje embolizację. Dobrze znanym i niebezpiecznym zatorem jest zator do płuc, w którym zator przemieszcza się z kończyn dolnych lub serca do mózgu.

Przeczytaj także artykuły: Udar mózguZatorowość płucnaDławica piersiowaZawał mięśniasercowegoChoroba zakrzepowo-zatorowa

Tło: jakie warstwy ma naczynie krwionośne?

Naczynia krwionośne wraz z krwią transportują substancje i gazy w całym organizmie.

Od serca do narządów, tkanek i komórek, krew przenosi ważny tlen, składniki odżywcze i inne składniki krwi. Serce służy jako pompa, która wpycha krew do organizmu i wyciąga ją z powrotem z organizmu. Ważną rolą naczyń krwionośnych jest przenoszenie produktów i odpadów metabolizmu do narządów, które usuwają je z organizmu.

Naczynia krwionośne są albo krwionośne, albo limfatyczne:

• tętnice (arteriole) przenoszą krew z dala od serca, w większości przypadków natlenioną (z wyjątkiem niewielkiej ilości krążenia obocznego)
• żyły (veins) doprowadzają krew do serca, w większości przypadków odtlenowaną
• naczynia włosowate są najmniejszymi naczyniami krwionośnymi i wymieniają gazy i inne substancje.

Ściana naczyniowa ma trzy podstawowe warstwy, które przedstawiono w poniższej tabeli

Choroby układu krążenia, w tym miażdżyca, należą do najczęstszych przyczyn zachorowalności i zgonów na całym świecie. Największy wzrost zachorowań na te choroby odnotowano od XVII wieku, tj. od początku industrializacji.

Do wzrostu zachorowalności na choroby układu krążenia przyczynia się również palenie tytoniu, obniżony poziom aktywności fizycznej i dieta bogata w kalorie, a także nadwaga, otyłość, hipercholesterolemia (podwyższony poziom cholesterolu we krwi) i cukrzyca.

W przeszłości miażdżyca była opisywana jako choroba zwyrodnieniowa wieku podeszłego. Nowe odkrycia zmieniły pogląd na tę chorobę. Dokładne przyczyny i przebieg choroby nadal nie są w pełni zrozumiałe. Znaczenie przywiązuje się do zawartości i charakterystyki blaszki miażdżycowej. Czynniki te określają ryzyko powikłań, takich jak udar, zawał serca i niedokrwienie kończyn dolnych.

Badania nad miażdżycą dały początek kilku teoriom na temat przyczyn tej choroby. Miażdżyca jest procesem o wieloczynnikowym podłożu, na który duży wpływ ma styl życia i przyjmowane leki.

W tabeli wymieniono znane teorie zwapnienia tętnic

Różne zmiany na poziomie komórek śródbłonka stanowią podstawę rozwoju miażdżycy, która rozwija się przewlekle od młodości do starości. Początkowo wpływa na śródbłonek, przez który substancje z krwi dostają się do ściany naczynia. W obecności reakcji zapalnej uszkodzenie postępuje. Proces miażdżycowy dzieli się na sześć etapów.

Etapy procesu miażdżycowego w tabeli

Choroba ta ma podłoże wieloczynnikowe. W rozwój miażdżycy zaangażowanych jest wiele mechanizmów i czynników ryzyka. Są one kontrolowane lub niekontrolowane. Niekontrolowane czynniki ryzyka miażdżycy obejmują wiek, płeć męską i genetyczne, dziedziczne predyspozycje.

W przypadku choroby wieńcowej wiek ryzyka ustala się na 45 lat dla mężczyzn i 55 lat dla kobiet.

Modyfikowalne czynniki ryzyka miażdżycy to:

• wysoki poziom tłuszczów we krwi i zaburzony metabolizm tłuszczów
• wysokie spożycie tłuszczu w diecie
• nadwaga i otyłość
• wysokie ciśnienie krwi
• zespół metaboliczny
• cukrzyca (diabetes mellitus)
• ogólnoustrojowy stan zapalny
• palenie tytoniu
• nadmierne spożycie alkoholu
• stres i depresja
• brak aktywności fizycznej
• niski udział owoców i warzyw w diecie
• niski poziom przeciwutleniaczy

Wskazówka: Przeczytaj artykuły na temat wpływu palenia tytoniu i alkoholizmu na zdrowie.

Płytka miażdżycowa obejmuje

W blaszce miażdżycowej odkładają się różne cząsteczki.

Najbardziej znane są tłuszcze, czyli lipoproteiny typu LDL. LDL to części zawierające dużą ilość cholesterolu. Następnie reprezentowane są również komórki śródbłonka, komórki mięśni gładkich, komórki zapalne, takie jak monocyty, makrofagi, limfocyty T, a także płytki krwi.

Blaszka miażdżycowa dzieli się na:

• stabilną blaszkę miażdżycową
  • charakteryzująca się martwiczym rdzeniem lipidowym
  • który jest pokryty grubą włóknistą czapką
  • zmniejsza przezierność (wewnętrzną średnicę naczynia)
  • upośledza to dopływ krwi do narządu lub tkanki
• niestabilna blaszka miażdżycowa (zwana również blaszką wrażliwą)
  • ma cienką włóknistą otoczkę
  • ryzyko pęknięcia (zerwania)
  • późniejsza zakrzepica (zlepianie się płytek krwi)
  • częściowe lub całkowite zablokowanie naczynia krwionośnego

Miażdżyca jest procesem długotrwałym, którego rozwój trwa kilka lat, a nawet dziesięcioleci. Początkowo pozostaje niezauważona i nierozpoznana (bezobjawowa). Dopiero gdy zmiany i uszkodzenia ściany naczynia są poważne, objawiają się różnymi trudnościami. Oczywiście różnią się one w zależności od miejsca uszkodzenia.

W pierwszych stadiach choroba nie jest rozpoznawalna i nie wpływa na zdrowie człowieka. Dopiero z czasem, w miarę wzrostu blaszki miażdżycowej, pojawiają się trudności z przepływem krwi.

Miażdżyca nie jest ogólnoustrojowa. Powoduje liczne złogi w tętnicach w całym ciele. Wpływa głównie na średnie i duże tętnice. Wpływa głównie na aortę, serce, tętnice szyjne lub udowe. Ale wpływa również na tętnice nerek, oczu i kończyn dolnych.

To, jak objawia się miażdżyca, zależy również od lokalizacji i naczynia krwionośnego, którego średnicę wewnętrzną zmniejsza.

Problemy neurologiczne, takie jak upośledzenie pamięci lub demencja, zwykle występują, gdy dotknięte są naczynia szyjne i mózgowe. Ostre uszkodzenie naczynia mózgowego powoduje udar. Typowymi konsekwencjami są zaburzenia mowy, mobilności, świadomości lub zachowania.

Długotrwały proces w naczyniach wieńcowych jest przyczyną przewlekłej choroby niedokrwiennej serca i stabilnej dławicy piersiowej.

Gdy blaszka miażdżycowa pęknie, rozwija się ostry zespół wieńcowy. Obejmuje on niestabilną dławicę piersiową lub zawał serca, a w przypadku rozległego uszkodzenia serca - nagłą śmierć sercową. Tętniak aorty jest również opisywany jako jedna z przyczyn miażdżycy.

Wskazówka: Artykuł o tętniaku.

Miażdżyca naczyń krwionośnych kończyn dolnych objawia się upośledzonym przepływem krwi do nóg i typowymi chromaniami. Klaudications (technicznie icluadicatio intermittens) to bóle kończyn dolnych związane z wysiłkiem. Osoba dotknięta chorobą jest zmuszona zwolnić lub całkowicie zatrzymać się podczas chodzenia. Następnie, po odpoczynku, ból ustępuje w ciągu kilku minut.

W przypadku uszkodzenia naczyń krwionośnych oka istnieje ryzyko upośledzenia wzroku, a nawet ślepoty. Miażdżyca może powodować zaburzenia erekcji. Może również powodować niedokrwienie (brak krwi) dowolnego innego narządu lub zgorzel (martwicę) na obrzeżach ciała.

Rozpoznanie opiera się na wywiadzie, obrazie klinicznym.

Obecność wielu czynników ryzyka predysponuje do rozwoju choroby. U osoby, która do tej pory była zdrowa i wielokrotnie mierzyła wysokie ciśnienie krwi, konieczne jest podejrzenie miażdżycy.

W tym momencie należy zastanowić się nad możliwymi powikłaniami i innymi chorobami. Dodaje się różne badania. Obejmuje to na przykład laboratoryjne badania krwi, biochemię, a także morfologię krwi i parametry zapalne. Dodatkowo wykonuje się badania obrazowe, takie jak ECHO, USG, RTG. Ważne jest również EKG.

W przypadku dławicy piersiowej lub bólu w klatce piersiowej konieczna jest diagnostyka różnicowa, która może obejmować koronarografię. W przypadku problemów neurologicznych, angio CT lub MRI. Testy wysiłkowe, takie jak ergometria, są wykonywane w celu wykluczenia lub potwierdzenia choroby niedokrwiennej serca.

W przypadku bólu kończyn dolnych jest to ultrasonografia duplex Doppler. Badanie to wykorzystuje ultradźwięki do pomiaru ciśnienia i przepływu krwi w naczyniach krwionośnych.

Choroba ma długi przebieg. Człowiek nie rodzi się z miażdżycą. Rozwija się ona przez wiele lat od młodego wieku z powodu negatywnych czynników ryzyka. Początkowo nie powoduje żadnych problemów, przebiega bezobjawowo (asymptomatycznie).

Pierwsze objawy choroby pojawiają się w zależności od lokalizacji i rozległości uszkodzenia naczynia. Mogą wystąpić problemy neurologiczne i kardiologiczne, osłabienie, zmęczenie, duszność. Poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pojawia się zwłaszcza w przypadku pęknięcia blaszki miażdżycowej.

Płytki krwi (trombocyty) przyczepiają się do uszkodzonej ściany naczynia. Dochodzi do zakrzepicy i dalszego zmniejszenia wewnętrznej średnicy naczynia. Przepływ krwi i krążenie są upośledzone.

Całkowity brak dopływu krwi do komórek mięśnia sercowego skutkuje zawałem serca.

Jeśli problem jest spowodowany wysiłkiem fizycznym, chodzeniem na długich dystansach lub wchodzeniem po schodach, lub jeśli dana osoba ma zadyszkę, a jej nogi puchną, należy pomyśleć o chorobie wieńcowej serca. Nawet w przypadku bólu kończyn dolnych, który pojawia się podczas chodzenia, należy pomyśleć o miażdżycy.

Na ostre pogorszenie może wskazywać zmiana koloru skóry (niebieski, fioletowy, blady do szarego). Skóra jest zimniejsza w dotyku. Ból ma charakter niedokrwienny. Jest to z pewnością dobrze znane każdemu. Podczas leżenia lub w niewygodnej i nienaturalnej pozycji pojawia się nieprzyjemne i wyraźnie bolesne mrowienie w kończynie.

Miażdżyca - dieta i ćwiczenia + inne formy profilaktyki

Pierwszą pomocą dla osób cierpiących na miażdżycę jest dieta i ćwiczenia.

Zmiana ogólnego stylu życia wraz z dostosowaniem diety powinna być pierwszym wyborem. Ważne w tym przypadku są również badania profilaktyczne lekarza pierwszego kontaktu i ewentualnie specjalistów takich jak internista i kardiolog.

Odpowiednia ilość ruchu i racjonalna dieta to podstawa profilaktyki. Profilaktyka jest ważna i ma na celu zapobieganie wystąpieniu samej choroby już od dzieciństwa. Dzieci są obecnie mniej aktywne, co przyczynia się do ich nadwagi i otyłości. Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży jest ryzykowna. Powoduje wystąpienie choroby w wieku dorosłym.

Interesujące informacje zostały przedstawione w artykule magazynu: Otyłośću dzieci i młodzieży, co z tym zrobić?

Ćwiczenia jako takie pomagają również w każdym wieku. Ideałem są codzienne ćwiczenia o niższej intensywności przez co najmniej 30 do 40 minut dziennie lub aktywność fizyczna o wyższej intensywności kilka razy w tygodniu. Odpowiedni jest trening siłowy, ale także ruch, który powoduje przepływ krwi w ciele, taki jak bieganie, szybki marsz, jazda na rowerze, pływanie.

W starszym wieku i przy ograniczeniach zdrowotnych wskazane są również regularne spacery.

Innym rodzajem są ćwiczenia statyczne i ćwiczenia z ciężarem własnego ciała, przy czym ważne jest, aby wziąć oddech. Oczywiście nie dotyczy to pacjenta, który cierpi na choroby serca. Powinien on zapoznać się ze swoimi możliwościami od lekarza. Jeśli chodzi o zwiększenie aktywności fizycznej i ćwiczeń, należy zwrócić uwagę na stopniową zmianę. Obciążenia udarowe mogą spowodować uszkodzenie układu mięśniowo-szkieletowego, stawów i mięśni.

W ramach zmiany stylu życia zaleca się ograniczenie palenia tytoniu. Doniesiono, że niewielkie ilości alkoholu zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Jednak regularne codzienne picie dużych ilości alkoholu ma negatywny wpływ na cały organizm.

Jeśli chodzi o dietę, istnieje kilka jej rodzajów, takich jak dieta francuska. Mówi się, że dieta śródziemnomorska ma działanie zapobiegające chorobom układu krążenia. W obu przypadkach obejmuje ona zwiększone spożycie owoców i warzyw, a także zrównoważony stosunek kwasów tłuszczowych omega-3 i omega.

Przeczytaj artykuł w czasopiśmie:Dietaśródziemnomorska i jej wpływ na zdrowie człowieka

Ważne jest również spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych. Dieta francuska również koncentruje się na zwiększonym spożyciu warzyw, owoców i tłuszczów mlecznych. Dieta śródziemnomorska obejmuje więcej zbóż, oliwy z oliwek i owoców morza.

Są to głównie owoce morza i produkty rybne z przewagą EPA i DHA, które mają działanie przeciwmiażdżycowe i antyarytmiczne. Owoce morza to głównie tuńczyk, makrela, łosoś, sardynki, wodorosty i oleje rybne.

Z drugiej strony osoby z miażdżycą powinny unikać pokarmów białkowych, takich jak mięso, sery, jogurty i twarogi. Należy również ograniczyć cukier i słodycze. Jeśli już jesz mięso, wybieraj chude mięso, unikaj smażonych potraw i nie jedz kiełbas ani flaków.