Nadczynność tarczycy: dlaczego powstaje i jak się objawia + Wartości i leczenie

Nadczynność tarczycy jest chorobą i zespołem klinicznym spowodowanym nadmierną produkcją hormonów tarczycy, w szczególności tyroksyny i trójjodotyroniny.

W konsekwencji tej nadprodukcji hormonów dochodzi do przyspieszenia metabolizmu, co niesie ze sobą szereg powikłań i objawów.

Choroba dotyka około 2 procent populacji, częściej kobiety niż mężczyzn.

Często jesteś zainteresowany:
Co to jest nadczynność tarczycy (i co oznacza niedoczynność tarczycy) i dlaczego występuje?
Jak się objawia i jakie są zagrożenia?
Jak jest leczona i czy konieczna jest zmiana diety?
Jaki jest jej związek z ciążą?

Tarczyca jest ważnym narządem, który wpływa na cały organizm. Jej funkcją jest wytwarzanie hormonów. Mają one wpływ na różne narządy w organizmie i na metabolizm. Zaburzenia wydzielania hormonów mają następnie negatywny wpływ.

Funkcja tarczycy może być zwiększona lub zmniejszona. Nadczynność tarczycy to określenie nadmiernej produkcji hormonów tarczycy.

Hyper = nadmiar, stan większy niż normalny, nadmierna aktywność/produkcja.
Hypo = niedobór, stan mniejszy niż normalny, niewystarczająca aktywność/produkcja.
Nadczynność tarczycy = nadmierna aktywność i produkcja hormonów.
Niedoczynność tarczycy = niewystarczająca aktywność i produkcja hormonów.

Czym jest tarczyca i jej hormony?

Tarczyca znacząco wpływa na procesy metaboliczne w organizmie. Nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy będzie miało negatywny wpływ nie tylko na metabolizm, ale także na inne narządy i całe ludzkie ciało. Tarczyca znajduje się pod skórą z przodu szyi. Chrząstka tarczycy nalega od górnej strony. U mężczyzn dobrze widoczny i bardziej widoczny gruczoł.

Komórki tarczycy wytwarzają hormony, a mianowicie tyroksynę (znaną również jako T4) i trójjodotyroninę (T3). Jod jest ważny dla ich tworzenia. T4 ma cztery, a T3 trzy atomy jodu. Oprócz jodu selen jest również ważny w tworzeniu hormonu T3. Niedobór tych pierwiastków ma negatywny wpływ na funkcjonowanie gruczołu.

Wartości hormonów tarczycy są następujące:
T3 = 3,5-6,5 pmol/litr
T4 = 12,0-22 pmol/litr
Wartość TSH = 0,5-5,0 mIU/litr

Oprócz jodu i selenu istnieje jeszcze jeden hormon, który faktycznie reguluje pracę tarczycy. Hormon ten jest wytwarzany w przysadce mózgowej i jest określany jako TSH (hormon tyreotropowy lub hormon stymulujący tarczycę).

Jakie jest znaczenie hormonów tarczycy?

Biorą udział w metabolizmie cukrów, tłuszczów, a także białek. Wpływają na gospodarkę energetyczną. Ich działanie obejmuje całe ciało, wszystkie narządy. Przyspieszają lub spowalniają pracę serca. Poważne zaburzenia mogą prowadzić do niewydolności serca.

Zarządzanie energią ma wpływ na wagę danej osoby. W przypadku dysfunkcji może skutkować utratą lub przyrostem masy ciała. Podobnie wpływają na poziom cukru i cholesterolu. Hormony tarczycy są również obecne w produkcji białek w organizmie.

Podczas rozwoju wewnątrzmacicznego są one zaangażowane w rozwój mózgu, nerwów, a także mięśni i kości płodu. Oczywiście są one również zaangażowane przez resztę życia, w dzieciństwie, okresie dojrzewania lub dorosłości. Nadmiar hormonów jest również odpowiedzialny na przykład za osteoporozę.

Choroby tarczycy

Różne choroby mogą wpływać na funkcję tarczycy i produkcję hormonów. Albo poprzez zwiększenie lub zmniejszenie jej funkcji. Ale są też choroby, które nie wpływają na funkcję i w których produkcja hormonów pozostaje normalna.

Profesjonalne oznaczenie funkcji tarczycy, które jest powszechnie spotykane nawet przez laików:

• obniżona funkcja (zmniejszona produkcja hormonów) - niedoczynność tarczycy
• normalna funkcja - eutyreoza
• zwiększona funkcja - nadczynność tarczycy, ale także tyreotoksykoza

Normalna funkcja tarczycy pozostaje zachowana np. w przypadku guzków, nowotworów lub niektórych stanów zapalnych gruczołu. Powszechnie znane jest również pojęcie wola, które w rzeczywistości jest powiększeniem samego gruczołu. Przy większej rozległości wole jest wyraźnie widoczne.

Wole może być spowodowane guzkiem, nowotworem, stanem zapalnym lub nawet niedoborem jodu. Powiększenie może jednak nie występować w przypadku choroby. W przypadku zmniejszonej funkcji gruczoł może być również zmniejszony.

Czym jest nadczynność tarczycy?

Nadmierna produkcja hormonów wpływa na metabolizm, cały organizm i każdy narząd w ciele. Profesjonalnym terminem określającym zwiększoną produkcję hormonów jest nadczynność tarczycy. Jest ona spowodowana różnymi chorobami. Tyreotoksykoza, jak nazywa się również nadmierną produkcję hormonów, charakteryzuje się nie tylko zwiększonym wydzielaniem hormonów tarczycy, ale także zwiększoną reakcją tkanek obwodowych na te hormony.

Zaburzenie to ma kilka postaci. Nieprawidłowe funkcjonowanie może mieć postać obwodową, centralną, ektopową i hCG. Centralna postać choroby jest stosunkowo rzadka i jest bezpośrednio związana np. z gruczolakiem przysadki mózgowej. W postaci ektopowej z kolei istnieje związek z guzami jajników, a hCG jest najczęściej związane z ciążą.

To jak choroba postępuje i jak się objawia również zależy od jej postaci, ale także od wieku i stanu zdrowia pacjentki. Na niektóre procesy nadmierny poziom hormonów może nie wpływać w stopniu widocznym zewnętrznie. Ogólnie jednak zespół ten powoduje przyspieszenie procesów metabolicznych i innych zachodzących w organizmie.

Grupą ryzyka, u której należy myśleć o chorobie tarczycy, są kobiety w wieku powyżej 50 lat.

Niektóre czynniki ryzyka:

• Pozytywny wywiad rodzinny (występowanie choroby w rodzinie).
• historia dysfunkcji tarczycy
• obecność przeciwciał tarczycy
• obecność pewnych objawów
• podwyższony poziom cholesterolu
• cukrzyca typu I
• celiakia
• problemy immunologiczne
• leki, takie jak amiodaron lub terapia biologiczna
• promieniowanie, radioterapia
• niepłodność, spontaniczna aborcja, ale także przedwczesny poród

Nadczynność tarczycy może mieć wiele przyczyn. Najczęstszą przyczyną jest choroba Gravesa-Basedowa, zwłaszcza u osób młodych. W populacji osób starszych dominuje gruczolak toksyczny i wole toksyczne. Rzadziej występuje rak pęcherzykowy z komórek oksyfilnych.

Przyczyną nadprodukcji może być również zapalenie tarczycy. Do przyczyn centralnych należy gruczolak przysadki mózgowej, który wytwarza TSH. To z kolei stymuluje nadprodukcję hormonów tarczycy. Rzadko występuje oporność na hormony tarczycy.

W niektórych przypadkach nadmiar hormonów tarczycy może również powodować guzy jajników lub jąder. W przypadku ciąży nadczynność tarczycy występuje u kobiet tuż po porodzie, kiedy kobiety mogą cierpieć na poporodowe zapalenie tarczycy. Jest to tylko tymczasowy stan.

Może być również wywołana przez nadmierne stosowanie tabletek zawierających hormony tarczycy. Zwiększona funkcja może być również wywołana w leczeniu zaburzeń rytmu serca, gdy przyjmowany jest lek amiodaron. Może również wystąpić, gdy preparaty zawierające jod są przyjmowane w zwiększonym zakresie. Przykładem jest środek kontrastowy stosowany w badaniach rentgenowskich lub tomografii komputerowej.

Podsumowanie przyczyn nadprodukcji hormonów tarczycy:

• Choroba Gravesa-Basedowa
• Guzki tarczycy, zwłaszcza u osób starszych
  • Wole guzkowe, a nawet wieloguzkowe, czyli liczne guzki tarczycy
  • pojedynczy guzek, tj. pojedynczy węzeł
• zapalenie (zapalenie tarczycy)
  • przewlekłe zapalenie autoimmunologiczne (zapalenie tarczycy Hashimoto)
  • ziarniniakowe zapalenie tarczycy
• guz tarczycy
  • Gruczolak tarczycy jest najczęstszym, ale łagodnym (niezłośliwym) nowotworem
  • rak pęcherzykowy
• rak jajnika, taki jak potworniak
• guz jądra
• gruczolak przysadki mózgowej, który jest główną przyczyną
• oporność na hormony tarczycy
• przedawkowanie leków lub narkotyków
  • zawierające hormony tarczycy
  • amiodaron
  • preparaty zawierające jod, środek kontrastowy
• nadprodukcja hCG w ciąży, hCG to hormon gonadotropiny kosmówkowej
• zapalenie poporodowe, które ustępuje po tygodniach lub miesiącach nawet bez leczenia

W wyniku zwiększonej produkcji hormonów tyroksyny i trójjodotyroniny pojawiają się objawy ogólne i specyficzne. Typowe jest przyspieszenie metabolizmu, co wymaga zwiększonego zapotrzebowania na energię. W konsekwencji dochodzi do utraty masy ciała.

Osoba z nadczynnością tarczycy jest szczupła, charakteryzuje się nieustającym uczuciem głodu, tak zwanym wilczym głodem. W wyniku szybszego trawienia pojawia się biegunka. Ogólnie objawia się osłabienie mięśni, lekkie drżenie rąk. Zaburzenia psychiczne obejmują bezsenność, zmęczenie, zaburzenia nastroju i zmiany nastroju, nerwowość.

Typowe jest kołatanie serca, polegające na szybkim biciu serca lub innych zaburzeniach rytmu serca. Często występuje migotanie przedsionków. Występuje również wysokie ciśnienie krwi. Osoba może mieć zadyszkę podczas wysiłku. Występuje pocenie się i uderzenia gorąca. Zauważalny jest obrzęk kończyn.

Tarczyca może się powiększyć, ale nie jest to stan nadczynności tarczycy. Powiększenie to określane jest jako wole. U niektórych osób mogą wystąpić objawy oczne, które obejmują:

• ból za okiem
• wybrzuszone, wystające oczy (wytrzeszcz)
• niezdolność do całkowitego zamknięcia powiek
  • powoduje wysuszenie oka, rogówki
• podwójne widzenie
• pieczenie
• cięcie
• łzawienie
• zaburzenia widzenia, w przypadku ucisku nerwu wzrokowego.

U kobiet mogą wystąpić zaburzenia cyklu miesiączkowego, zwłaszcza rzadsze miesiączki lub całkowity brak miesiączki. Nadczynność tarczycy należy również podejrzewać w przypadku poronienia lub przedwczesnego porodu. W przypadku płci męskiej mogą wystąpić zaburzenia potencji.

Objawia się to również na skórze, zarówno białymi plamami na ciele, jak i zaczerwienieniem twarzy. Skóra jest delikatna, ciepła, wilgotna i szybko się przetłuszcza. Mężczyzna ma przyspieszony porost włosów, włosy są cienkie, bardziej wypadają i przerzedzają się.

W tabeli wymieniono grupę objawów subiektywnych (odczuwanych przez chorego) i obiektywnych (widocznych na zewnątrz).

Chorobę można rozpoznać po początkowych objawach. U młodych osób nietypowe kołatanie serca, szybkie bicie serca, a nawet pocenie się lub zmęczenie. Nadczynność tarczycy podejrzewa się również w przypadku utraty wagi i problemów trawiennych. Są to jednak zbyt ogólne objawy.

Najbardziej wiarygodnymi testami są badania krwi. Mierzą one poziom hormonów tarczycy. Hormony tyroksyna (T3) i trójjodotyronina (T4) są podwyższone. Następnie ocenia się poziom TSH. Podczas oceny poziomu hormonów, ocena TSH, T4 i T3 jest zwykle wystarczająca.

Jeśli poziom TSH jest niski, oznacza to, że jego produkcja jest tłumiona przez wysoki poziom hormonu tarczycy. Mówiąc prościej, gruczolak przysadki wytwarza mniej hormonu tyreotropowego (TSH), gdy we krwi występuje wysoki poziom hormonu tarczycy.

Jednak kontrolne badanie krwi na TSH może wskazywać na obniżoną czynność przysadki mózgowej i inne problemy. Dlatego lepiej jest wykonać badanie T4 i T3 w tym samym czasie. Pomocne są również specyficzne oceny przeciwciał. Ich wynik może zidentyfikować, na przykład, chorobę GB lub chorobę Gravesa-Basedowa.

Pomocnicze metody obrazowania obejmują tomografię komputerową, scyntygrafię, prześwietlenie tarczycy i prześwietlenie klatki piersiowej. Głównym powodem poszukiwania lekarza jest historia medyczna, taka jak kołatanie serca i inne objawy choroby. Lekarz ogólny i endokrynolog współpracują w celu postawienia diagnozy.

Choroba zaczyna objawiać się stopniowo wraz z upływem czasu.W szczególności przyspiesza się metabolizm, a tym samym cały organizm.W związku z tym wzrasta również zapotrzebowanie na energię.Osoba traci na wadze i naturalnie odczuwa tzw. wilczy głód.Paradoksalnie, w niektórych przypadkach może przybrać na wadze z powodu nadmiernego spożycia pokarmu.

Występuje ogólne zmęczenie, ale także osłabienie mięśni, związane z tym trudności psychologiczne, takie jak niepokój. Człowiek jest drażliwy, nerwowy, może mieć zaburzenia snu. Trudności te pogarszają stan psychiczny.

Wzrost częstości akcji serca powoduje kołatanie serca. Nieleczony stan i punkt kulminacyjny mogą powodować poważne zaburzenia rytmu serca, a także niewydolność serca. Wiąże się z tym szybsza duszność przy zwykle dobrze tolerowanym wysiłku.

Pocenie się, uderzenia gorąca, drżenie kończyn, zwiększone pragnienie, a w konsekwencji częstsze oddawanie moczu. Przyspieszenie wpływa również na ruchy jelit, powodując biegunkę. Występują również nudności, uczucie mdłości lub wymioty.

U kobiet nadczynność tarczycy jest przyczyną problemów z miesiączkowaniem. Powiązania należy szukać również w przypadku, gdy kobieta poroni lub nie dojdzie do poczęcia dziecka. Nawet jeśli urodzi przedwcześnie. U mężczyzn jest również obciążeniem w sferze seksualnej. Powoduje zaburzenia erekcji i niepłodność.

W niektórych przypadkach nadprodukcja hormonów może być związana z ciążą, gdzie problem jest związany ze zmianami hormonalnymi. Lub w okresie tuż po porodzie rozwija się zapalenie tarczycy. Jest to tylko tymczasowe, ale przez pewien czas jest przyczyną nadprodukcji hormonów.

Choroba i długotrwały poziom hormonów wpływają również na oczy. Pojawia się charakterystyczne wybrzuszenie oczu (tzw. wytrzeszcz). Ponadto oczy mogą być podrażnione i obolałe. Późne stadium powoduje, że powieki się nie zamykają.

To opadanie powiek ma negatywny wpływ na nawilżenie oka. Jednak poważniejszym powikłaniem jest upośledzenie ruchomości oczu, co może skutkować podwójnym widzeniem. Towarzyszą temu problemy skórne, takie jak białe plamy na ciele, zaczerwienienie twarzy, uszkodzenie paznokci. Konsekwencją są również cienkie i przerzedzone włosy.

Im dłużej choroba jest niekontrolowana, tym więcej szkód wyrządza. Trudności te negatywnie wpływają na jakość życia. Osoby z tym problemem mają również trudności z opalaniem, sauną parową, spożywaniem alkoholu i kawy.

Dlatego tak ważne jest wczesne badanie i diagnoza. Nieprzyjemne kołatanie serca jest pierwszym powodem wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, który następnie ocenia stan kliniczny i historię choroby. Badania laboratoryjne krwi są drugim wyborem.

W przypadku problemów z tarczycą, konsultuje się endokrynologa. Problemy mogą prowadzić do badania serca lub do chirurga. Jednak przy prawidłowym i wczesnym rozpoznaniu choroby, leczenie jest gwarancją sukcesu.

Czym jest przełom tyreotoksyczny?

Terminem tym określa się stan, w którym dochodzi do eskalacji objawów nadczynności tarczycy. Powikłanie to zagraża zdrowiu i życiu osoby nim dotkniętej. Jego przyczyną jest nieleczona choroba, ale także niewystarczające lub niewłaściwe leczenie.

Nadmierna produkcja hormonów może być nasilona przez podawanie preparatów jodu, ale także przez przerwanie leczenia lub infekcje i inne problemy. Objawia się nadmiernym nasileniem trudności, podobnie jak w nadczynności tarczycy.

Objawy kryzysu tyreotoksycznego to:

• szybkie tętno, tj. tachykardia powyżej 150 impulsów na minutę
• wyraźny niepokój
• delirium
• drżenie ciała
• wzrost temperatury ciała, aż do gorączki powyżej 39°C
• ból brzucha
• uczucie nudności, wymioty
• biegunka
• odwodnienie