Niepłodność kobieca: co oznacza i co ją powoduje + Diagnostyka

Niepłodność kobieca to choroba, w której kobieta nie może zajść w ciążę i urodzić dziecka.

Około 10% kobiet cierpi na jakąś formę niepłodności.

Niepłodność dotyka 60-80 milionów ludzi na całym świecie. Połowa z nich pozostaje bezdzietna przez całe życie.

Na całym świecie 35% przypadków dotyczy mężczyzn, 50% kobiet, 5% jest wynikiem zgodności pary, a 10% ma nieznane pochodzenie.

Niepłodność jest tematem, który dotyczy wielu par pragnących mieć dziecko. Temat ten niesie ze sobą wiele negatywnych emocji wpływających na psychikę i zdrowie jednostki. W ostatnich czasach niepłodność rośnie. Niepłodność definiuje się jako stan, w którym poczęcie nie nastąpiło nawet po roku współżycia seksualnego bez zabezpieczenia.

Niepłodność u kobiet jest uwarunkowana wieloczynnikowo. Pierwsze problemy ze spadkiem płodności pojawiają się zwykle po 35. roku życia. Po 40. roku życia płodność spada dość znacząco.

Niepłodność może przybierać różne formy.

Niepłodność pierwotna charakteryzuje się stanem, w którym para odbyła stosunek płciowy bez zabezpieczenia co najmniej dwa razy w tygodniu i nie poczęła dziecka po upływie roku.

Niepłodność wtórna to ten sam stan, ale para poczęła już dziecko w przeszłości.

Zapłodnienie przebiega prawidłowo, jeśli układ rozrodczy funkcjonuje prawidłowo.

Jak dochodzi do zapłodnienia?

• Do zapłodnienia dochodzi podczas stosunku płciowego poprzez fuzję męskich i żeńskich komórek płciowych.
• Zdrowy jajnik uwalnia dojrzałą komórkę jajową podczas owulacji.
• Uwolnione jajeczko jest wciągane przez otwór w kształcie lejka do jajowodu.
• Plemniki przechodzą przez wyściółkę macicy do jajnika, gdzie spotykają się z komórką jajową i oczekują na zapłodnienie.
• Po zapłodnieniu jajeczko kontynuuje swoją podróż przez jajowód do macicy.
• Zapłodnione jajeczko przyczepia się do wyściółki macicy, gdzie zagnieżdża się i rośnie.

Przeczytaj więcej w tym artykule:
Jak dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej i jak długo trwa jej zagnieżdżenie?

Płodność zależy od regularnego formowania się dojrzałej komórki jajowej, jej podróży z jajnika do macicy i gotowości wyściółki macicy.

Niepłodność definiuje się jako parę, która nie spłodziła dziecka poprzez stosunek płciowy bez zabezpieczenia w ciągu jednego roku. Jeśli kobieta ma 35 lat lub więcej, niepłodność można zdiagnozować po 6 miesiącach.

Niepłodność stanowi poważne obciążenie psychiczne i jest jednym z najbardziej bolesnych doświadczeń w życiu.

Wiele kobiet doświadcza niepłodności pełnej smutku i depresji i postrzega macierzyństwo jako cel w swoim życiu. Dla mężczyzn niepłodność jest bardziej związana z uczuciem rozczarowania. Jest to stresująca sytuacja dla obojga partnerów.

Dowiedzenie się o niepłodności wiąże się z poczuciem winy, obwinianiem siebie za przeszłe zachowania seksualne, takie jak aborcja i choroby weneryczne. Po wielokrotnym i nieskutecznym leczeniu często pojawia się zaprzeczenie, złość, depresja. Później pary zaczynają rozważać alternatywy, takie jak sztuczne zapłodnienie, adopcja lub życie bez dziecka.

Istnieje wiele przyczyn niepłodności u kobiet. Czasami trudno jest określić dokładną przyczynę. Niektóre pary mają nawet niewyjaśnioną niepłodność.

Najczęstsze przyczyny niepłodności obejmują

• Zaburzenia owulacji - 25%
• Endometrioza - 15%
• Zrosty miednicy - 12%
• Niedrożność jajowodów - 11%
• Inne nieprawidłowości jajowodu/macicy - 11%
• Hiperprolaktynemia - 7%

Zaburzenia owulacji

Zaburzenia owulacji występują, gdy komórka jajowa nie jest uwalniana z jajnika.

Występuje po zaburzeniach równowagi hormonalnej, zaburzeniach odżywiania, nadużywaniu substancji, chorobach tarczycy, stresie lub guzach przysadki mózgowej.

Normalna owulacja zależy od precyzyjnego czasu i współdziałania podwzgórza, przysadki mózgowej i jajnika. Jeśli podwzgórze lub przysadka mózgowa nie stymulują wystarczająco jajnika, uwolnienie komórki jajowej nie nastąpi.

W zaburzonym jajniku stymulacja hormonalna może być prawidłowa, ale jajnik nie reaguje. Normalną owulację uniemożliwia chemioterapia, alkoholizm i palenie tytoniu. Czasami problemem jest wczesne wystąpienie menopauzy.

Może również występować problem z liczbą i jakością komórek jajowych.

Kobiety rodzą się ze wszystkimi jajeczkami, które rozwinęły się podczas rozwoju wewnątrzmacicznego. Niektórym kobietom brakuje jajeczek. Często zdarza się to przed menopauzą.

Takie komórki jajowe mają nieprawidłową liczbę chromosomów. Takie komórki jajowe nie są w stanie zapłodnić ani rozwinąć się w zdrowy płód. Takie zajęcie jajników jest zwykle przypadkowe, ale staje się coraz częstsze wraz z wiekiem kobiety.

Zespół policystycznych jajników - PCOS.

Powoduje zaburzenia równowagi hormonalnej, często wiąże się z otyłością, nieprawidłowym owłosieniem, trądzikiem i jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet.

Pierwotna niewydolność jajników jest zwykle spowodowana przedwczesną utratą komórek jajowych lub reakcją autoimmunologiczną spowodowaną genetyką, ale także po pokonaniu raka z późniejszą chemioterapią.

Problemy z macicą

Ta grupa obejmuje występowanie polipów (narośli na wyściółce macicy), mięśniaków (łagodnych guzów), zrostów zlokalizowanych wewnątrz macicy, torbieli, które są powszechne w macicy. Patologie te mogą blokować jajowody przez ich wzrost lub powodować zaburzenia implantacji zapłodnionego jaja.

Zaburzenia macicy mogą być wrodzone, na przykład przegroda. W tym przypadku występuje niedrożność macicy, której przyczyną jest często rozszczep macicy. Mogą również występować inne zaburzenia kształtu macicy.

Zaburzenia szyjki macicy spowodowane wadą dziedziczną lub uszkodzeniem szyjki macicy.

W niektórych przypadkach śluz szyjkowy nie wytwarza rodzaju śluzu, który umożliwia plemnikom przemieszczanie się przez szyjkę macicy. Uniemożliwia to plemnikom przedostanie się do macicy i do uwolnionej komórki jajowej, a następnie jej zapłodnienie.

Zaburzenia jajowodów

Infekcje mające miejsce w obszarze miednicy mogą powodować bliznowacenie lub nawet sklejenie jajowodów. W takim przypadku ich drożność jest upośledzona. Problemy z jajowodami często występują po chorobach zapalnych miednicy wywołanych chorobami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak chlamydia i rzeżączka.

Jajowody mogą być częściowo lub całkowicie sklejone. W przypadku częściowego sklejenia jajowód jest drożny dla plemników, ale nie dla wielkości komórki jajowej. W takim przypadku często dochodzi do zapłodnienia pozamacicznego.

Zaburzenia podwzgórza

Dysfunkcja podwzgórza. Podwzgórze produkuje hormony FSH (hormon folikulotropowy) i LH (hormon luteinizujący), które są odpowiedzialne za promowanie owulacji. Przy wysokim stresie, otyłości lub odwrotnie, niedowadze, produkcja tych hormonów może zostać zakłócona, zakłócając w ten sposób owulację.

Częstym objawem jest zaburzenie cyklu lub nawet brak miesiączki.

Hiperprolaktynemia

Nadmierna ilość prolaktyny w organizmie kobiety może być spowodowana przez przysadkę mózgową. Nadmierna produkcja prolaktyny zmniejsza produkcję hormonu estrogenu, co powoduje niepłodność.

Niepłodność wrodzona odnosi się do stanu, w którym nie ma możliwości zajścia w ciążę z powodu wrodzonego zaburzenia. Dzieje się tak na przykład w zespole Turnera, w którym kobiecie brakuje jednego chromosomu X, a zatem aktywność gruczołów płciowych jest ograniczona.

Przyczyny, które zwiększają i powodują niepłodność

• Zdrowie, styl życia i wiek kobiety
• Wiek kobiety zmniejsza szansę na zajście w ciążę i staje się częstym czynnikiem niepłodności. Kobiety powyżej 35 roku życia są w grupie ryzyka. Mają zmniejszoną liczbę komórek jajowych, więcej komórek jajowych z nieprawidłową liczbą chromosomów i są narażone na zwiększone ryzyko problemów zdrowotnych.
• Zaburzenia hormonalne uniemożliwiające owulację (choroby gruczołów dokrewnych)
• Nieprawidłowy cykl menstruacyjny
• Otyłość
• Niedowaga
• Ekstremalne ćwiczenia i wynikająca z nich ograniczona ilość tłuszczu podskórnego
• Endometrioza może uniemożliwić zagnieżdżenie się komórki jajowej lub zablokować jajowody wraz z jej wzrostem
• Choroby autoimmunologiczne u kobiet, w których powstają przeciwciała przeciwko, na przykład, plemnikom, komórkom jajowym lub zarodkom
• Choroby przenoszone drogą płciową
• Nadużywanie substancji
• Palenie tytoniu
• Kobiety po ciąży pozamacicznej

Zapobieganie

Zapobieganie wystąpieniu choroby, jakiegokolwiek problemu zdrowotnego, powinno być na pierwszym miejscu. I to właśnie styl życia zajmuje ważne miejsce.

Środki, które mają pewien wpływ są następujące:

• Utrzymanie prawidłowej masy ciała. Rozsądne ćwiczenia i aktywność fizyczna. Intensywne ćwiczenia powyżej 5 godzin tygodniowo zmniejszają owulację.
• Rzucenie palenia. Palenie ma niekorzystny wpływ na płodność i zdrowie.
• Nadmierne spożywanie alkoholu zmniejsza płodność.
• Zdrowy styl życia i unikanie stresu. Stres ma również bardzo niekorzystny wpływ na płodność.

Głównym objawem jest próba zajścia w ciążę po niezabezpieczonym stosunku płciowym przez ponad rok i ponad pół roku po 35 roku życia.

Niepłodność wtórna to stan, w którym para w przeszłości spłodziła już potomstwo.

Niepłodność pierwotna to stan, w którym para nigdy nie była w stanie począć dziecka.

U kobiet jest ona często związana z zaburzeniami cyklu miesiączkowego. Krwawienie miesiączkowe jest nieobecne, nieregularne lub cykl jest zbyt długi (ponad 35 dni) lub krótki (mniej niż 21 dni). Objawy te mogą oznaczać brak owulacji.

W niektórych przypadkach mogą nie występować żadne oznaki ani objawy.

Jednak niepłodność często prowadzi do zmian i zaburzeń nastroju lub depresji. Ogólny wpływ psychologiczny na kobietę i parę jest dość duży.

Aby postawić prawidłową diagnozę, konieczna jest wizyta u ginekologa, który przeprowadzi serię badań w celu ustalenia przyczyn ginekologicznych oraz zbada inne narządy i układy wpływające na płodność kobiety.

Po nieudanych próbach zapłodnienia, ginekolog zapyta o cykl menstruacyjny, czy jest normalny, regularny, bolesny, przebyte ciąże, poronienia, bóle miednicy, krwawienia z pochwy i upławy.

Sprawdzone zostaną wcześniejsze infekcje miednicy lub choroby przenoszone drogą płciową.

Kolejnym bardzo ważnym pytaniem jest to, jak długo partnerzy próbowali zajść w ciążę i jak często uprawiali seks bez zabezpieczenia.

Na podstawie odpowiedzi na te pytania przeprowadzana jest seria badań.

Badanie owulacji

Metoda pomiaru temperatury podstawowej jest uważana za zbyt długotrwałą i nie do końca wiarygodną.

Poziom hormonu progesteronu jest mierzony 21 dnia cyklu.

Wzrost pęcherzyka jest monitorowany i oceniany za pomocą ultrasonograficznej folikulometrii. Można go wykryć już w 7 dniu cyklu. Jego wzrost powinien wynosić około 2 mm dziennie. Przy wielkości 17-25 mm następuje owulacja.

Kolejnym badaniem jest mikrodermabrazja endometrium, która pobiera próbkę wyściółki macicy w momencie owulacji i ocenia gotowość wyściółki macicy do zasiedlenia przez zapłodnioną komórkę jajową.

Oznaczenie hormonu luteinizującego LH jako wskaźnika owulacji wykonuje się za pomocą paska moczu. Owulacja występuje 32-36 godzin po osiągnięciu maksymalnego poziomu LH.

Wykonywane są badania krwi na obecność wirusa HIV oraz wirusowego zapalenia wątroby typu B i C, a także badania przesiewowe w kierunku kiły i innych chorób przenoszonych drogą płciową.

Testy hormonalne obejmują poziomy hormonów we krwi

• Hormon folikulotropowy (FSH) wskaże stan płodności. Jest on pobierany w 3 dniu cyklu. Wartości nie powinny przekraczać 10 mlU/ml. Jeśli przekraczają tę wartość, istnieje wysokie prawdopodobieństwo ukrytej niewydolności jajników. Owulacja jest możliwa u tych kobiet, ale prawdopodobieństwo zapłodnienia jest niskie. Przy niższej wartości spodziewana jest mniejsza liczba pęcherzyków i pogorszenie ich jakości.
• Estradiol E2 jest hormonem produkowanym przez jajniki. Jest on pobierany w 3. dniu cyklu w połączeniu z FSH w celu wykrycia owulacji, zdiagnozowania niepłodności, zaburzeń cyklu miesiączkowego i początku menopauzy.
• Hormon luteinizujący LH promuje produkcję progesteronu i testosteronu, promuje tworzenie ciałka żółtego i owulację. Wraz z FSH, LH jest niezbędny do rozwoju pęcherzyków. Jest pobierany w celu wykrycia owulacji, diagnozowania niepłodności, zaburzeń cyklu miesiączkowego. Jest ważny dla diagnozy policystycznych jajników.
• Prolaktyna jest hormonem przysadki mózgowej. Jest pobierana w celu oceny zaburzeń cyklu miesiączkowego, wykrycia obniżonej funkcji jajników, zdiagnozowania niepłodności i wykluczenia hiperprolaktynemii.

Histerosalpingogram rentgenowski (HSG). Jego zaletą jest jednoczesne badanie macicy i jajowodów. Podczas badania środek kontrastowy jest wstrzykiwany do szyjki macicy i przepuszczany przez macicę do jajowodu. Następnie wykonywane jest zdjęcie rentgenowskie w celu określenia drożności jajników i kształtu macicy.

Laparoskopia jest wskazana, jeśli kobieta cierpi na chorobę zapalną miednicy, ból miednicy, ciążę pozamaciczną w wywiadzie lub operację miednicy.

Laparoskop z kamerą jest wprowadzany przez małe nacięcie w pobliżu pępka i obserwowana jest zewnętrzna część macicy, jajniki i jajowody. Oceniana jest obecność zmian, zrostów lub obecność endometriozy. Można zaobserwować powiększenie lub zwężenie jajowodów. W przypadku torbieli lub zablokowania jajnika przez endometriozę, zrosty są usuwane chirurgicznie, a zamknięcie odblokowywane, a torbiele usuwane.

Histeroskopia jest wykonywana przez szyjkę macicy. Histeroskop jest wprowadzany przez pochwę i używany do usuwania polipów i guzów w wyściółce macicy oraz otwierania zablokowanych jajowodów.

Prawie każde badanie macicy i jajników obejmuje ultrasonografię przezpochwową.

Sonohysterogram solny (SIS) to specjalne badanie wykorzystujące ultradźwięki do oceny stanu wnętrza macicy. Badanie to wykonuje się w przypadku podejrzenia nieprawidłowości macicy i tuż przed zapłodnieniem in vitro.

Badanie immunologiczne: Badanie to ocenia obecność przeciwciał przeciwplemnikowych ASA we krwi i śluzie szyjkowym, przeciwciał przeciwjajnikowych i przeciwciał antyfosfolipidowych, które zapobiegają zapłodnieniu.

Testy genetyczne są wskazane w celu wykrycia przedwczesnej lub ukrytej niewydolności jajników, idiopatycznej bezpłodności, powtarzających się i nieudanych zapłodnień in vitro oraz poronień nawykowych.

Kobieca bezpłodność może mieć różny przebieg w zależności od przyczyn, które ją wywołały.

W niektórych przypadkach jest to problem wrodzony, w innych problem jest wywoływany przez inną chorobę lub po trudnym zabiegu chirurgicznym.

Zwykle niepłodność staje się widoczna dopiero po nieudanym zapłodnieniu. W wielu przypadkach kobieta nawet nie wiedziała, że ma jakiekolwiek problemy z płodnością do tego czasu, ponieważ nie miała żadnych objawów.