Obrzęk limfatyczny: Czym jest i jak się objawia + Leczenie

Obrzęk limfatyczny jest przewlekłą chorobą, która pogarsza się (postępuje) z czasem. Jest wynikiem braku równowagi między produkcją a odprowadzaniem limfy. Rezultatem jest gromadzenie się płynu limfatycznego w tkankach, czyli limfostaza.

Obrzęk występuje w wyniku zwiększonej zawartości białka (protein). Powikłaniem jest częste zapalenie i zmiany zwłóknieniowe tkanki podskórnej i tkanek. Może być pierwotna, ale także wtórna. Przede wszystkim powstaje jako wada rozwojowa, ale także w wyniku czynnika dziedzicznego. Wtórnie w wyniku innej choroby lub uszkodzenia układu limfatycznego.

Układ limfatyczny, inaczej zwany układem chłonnym, odpowiada za transport limfy (płynu limfatycznego) w całym organizmie. Jest to głównie przestrzeń pomiędzy krwią a przestrzenią śródmiąższową. Układ limfatyczny odgrywa również ważną rolę w odporności człowieka.

Czym jest układ limfatyczny?

Układ limfatyczny (chłonny) jest dużym układem w ludzkim ciele. Odgrywa ważną rolę w procesach odpornościowych w organizmie. Obejmuje płyn limfatyczny (tj. limfę), naczynia limfatyczne, węzły chłonne, grasicę i śledzionę, na przykład. Układ trawienny lub szpik kostny, płuca i wątroba są również ważnymi składnikami.

Produkcja limfy odbywa się na poziomie naczyń krwionośnych, skąd płyn jest filtrowany do przestrzeni pozanaczyniowej (tzw. śródmiąższowej). W ciągu dnia produkowanych jest około 2 do 4 litrów tego płynu. Zawiera on różne produkty przemiany materii, ale także na przykład sole lub białka.

Limfa to bezbarwny płyn, który jest wytwarzany jako produkt metabolizmu komórkowego, ale także jako filtrat z naczyń krwionośnych. Zawiera takie składniki jak:

• osocze krwi
• białka
• w przewodzie pokarmowym i tłuszcze, które są następnie przenoszone do wątroby
• limfocyty

Limfa jest transportowana dalej w naczyniach limfatycznych. Naczynia limfatyczne zaczynają się ślepo w przestrzeni śródmiąższowej, tj. w śródmiąższu. Ta mała plątanina naczyń łączy się w duże kolektory limfatyczne. Ściana naczyń limfatycznych jest bardzo cienka, w przeciwieństwie do naczyń krwionośnych.

W ciągu jednego dnia wytwarzanych jest 20 litrów płynu tkankowego.
10% (około 2-4 litrów) to limfa.
90% tego płynu jest ponownie wchłaniane do naczyń krwionośnych.

Naczynia limfatyczne są bardzo przepuszczalne. Nawet bakterie, które nie przechodzą przez ścianę naczynia, mogą przez nie przeniknąć. Następnie limfa przemieszcza się do węzłów chłonnych. Węzły chłonne pełnią funkcję filtrującą i odgrywają ważną rolę w reakcjach immunologicznych.

Węzły chłonne są zlokalizowane w całym ciele. Najczęściej znajdują się w pobliżu dużych naczyń krwionośnych. Ich zdolność filtrowania pozwala im wychwytywać różne obce substancje. Są to na przykład wspomniane wcześniej bakterie, ale także inne zarazki lub komórki nowotworowe. Również ze względu na tę właściwość węzły chłonne powiększają się w różnych stanach zapalnych i chorobach. Limfocyty, które są częścią odporności, znajdują się w węzłach chłonnych.

Rdzeń kręgowy służy jako system drenażowy dla limfy, która jest wytwarzana jako metabolit komórek lub jako filtrat płynu krwi.
Odgrywa ważną rolę w procesach odpornościowych organizmu.
Naczynia limfatyczne są częstą drogą przenoszenia komórek nowotworowych w organizmie, znaną również jako przerzuty.

Przyczyną obrzęku limfatycznego jest niewystarczające funkcjonowanie układu limfatycznego. Nie jest on w stanie usunąć nadmiaru płynu z tkanek. W rezultacie gromadzi się on lokalnie w różnych miejscach i powoduje obrzęk.

Przyczyny obrzęku limfatycznego są różne

Występowanie obrzęku limfatycznego może mieć różne przyczyny. Przykładem jest uszkodzenie struktury naczyń limfatycznych lub ich zaburzenie funkcjonalne na poziomie zastawek. Może być również spowodowane zablokowaniem naczynia krwionośnego. Konsekwencją jest gromadzenie się limfy, a tym samym innych zawartych w niej substancji. Na przykład białka, metabolity lub substancje obce.

Nagromadzenie powoduje obrzęk. Powikłaniem jest stan zapalny, ale także zdrewnienie tkanki podskórnej. Zapalenie może być niezakaźne. Skóra staje się czerwona. Obrzęk pogarsza się z czasem.

Obrzęk limfatyczny dzieli się na pierwotny i wtórny:

• Pierwotny wynika z wrodzonych wad układu limfatycznego lub dziedziczności.
• Wtórny powstaje w wyniku uszkodzenia układu limfatycznego i jako objaw innej choroby, takiej jak:
  • Zakażenie
  • zapalenie (niezakaźne)
  • choroba naczyniowa
  • choroba onkologiczna
  • wypadek, uraz, uszkodzenie podczas operacji
  • długotrwałe unieruchomienie

W przypadku przyczyny pierwotnej jest to anomalia rozwojowa w układzie limfatycznym, na przykład limfangiodysplazja. Może być również spowodowany czynnikiem dziedzicznym, tj. występowaniem rodzinnym. Dotyka głównie kobiet.

Obrzęk limfatyczny jest wrodzony, ale może również wystąpić w okresie dojrzewania, w którym przyczyna jest nieznana. Najczęstszym obszarem pochodzenia są kończyny dolne, zwłaszcza dolne. Następnie rozprzestrzenia się w górę.

Wtórna przyczyna jest często wynikiem uszkodzenia układu limfatycznego. Powstaje w wyniku zablokowania lub niedrożności układu limfatycznego. Jest to wynik na przykład operacji, zwłaszcza radykalnej rozległej operacji raka. Ale także zapalenia lub urazu.

Obrzęk pojawia się w miejscu, w którym drenaż jest ograniczony, a następnie rozprzestrzenia się w dół. Dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Najczęstszy jest obrzęk limfatyczny kończyny górnej po operacji piersi lub po mastektomii z powodu raka piersi.

Najbardziej charakterystycznym objawem obrzęku limfatycznego jest pojawienie się opuchlizny. Nie jest to jednak pierwszy objaw. Według dostępnych źródeł obrzęk limfatyczny dzieli się na 4 podstawowe etapy.

Tabela opisuje 4 fazy obrzęku limfatycznego

Inną formą jest podział obrzęku limfatycznego na etapy, jak pokazano w tabeli

W przypadku pierwotnego obrzęku limfatycznego charakterystyczny obrzęk rozpoczyna się w kończynie dolnej. Następnie obrzęk rozprzestrzenia się w górę kończyny. W przypadku wtórnego obrzęku limfatycznego przebieg jest inny.

Wtórny obrzęk limfatyczny często występuje po operacji, chemioterapii i radioterapii, najczęściej w ciągu 1 roku od leczenia raka. Obrzęk pojawia się w punkcie poniżej uszkodzenia układu limfatycznego, skąd rozprzestrzenia się w dół. Jest również określany jako wczesny obrzęk.

Typ późny rozwija się w ciągu całego życia. Obrzęk limfatyczny nie został jeszcze wykryty. Jednak może być również wywołany wypadkiem, ewentualnie ukąszeniem owada, a nawet pobraniem krwi. Innym przykładem jest obrzęk złośliwy, który powstaje w wyniku zaostrzenia choroby podstawowej. Jego objawem jest na przykład znaczny ból.

Inne objawy obejmują:

• bladość skóry
• spocona skóra
• podwyższona temperatura skóry
• utrata widoczności wzoru naczyniowego, szczególnie na grzbiecie dłoni
• hiperkeratoza skóry, tj. zwiększone rogowacenie
• powierzchowne uszkodzenie owrzodzenia, tj. owrzodzenie skóry
• w przypadku znacznego zwłóknienia tkanki podskórnej, kończyna może być zmniejszona, usztywniona z ograniczeniem ruchu
• utrata włosów

Powikłanie stanowi znaczne ryzyko pogorszenia stanu zdrowia.

Powikłania są powszechne w obrzęku limfatycznym. Stanowią one znaczne ryzyko pogorszenia i progresji choroby. Obejmują one:

• zapalenie skóry lub zapalenie skóry (szczególnie niebezpieczne jest zakaźne zapalenie, najczęściej z udziałem bakterii, takich jak gronkowce i paciorkowce)
• egzema
• zapalne choroby reumatyczne
• grzybica (głównie jako powikłanie wilgotnego środowiska w obrzękniętej tkance i jej nacięciach)
• upośledzona ruchomość stawów
• ograniczenie codziennej aktywności
• zespół Stewarta-Trevesa lub mięsak limfatyczny (rzadkie występowanie)

Dokładny i prawidłowy wywiad medyczny jest wystarczający do ustalenia choroby. W wywiadzie poszukuje się urazów, operacji, chemioterapii, radioterapii i innych chorób. Następnie dokonuje się oceny obrazu klinicznego. Dlatego ważne jest wskazanie, jak długo trwają trudności i jak się rozwinęły.

Diagnostyka polega również na przyłożeniu palca do skóry i ocenie, czy w danym miejscu utrzymuje się wgłębienie. Następnie mierzony jest obwód kończyny. Ważna jest ocena zmian na skórze. Do określenia możliwości występowania rzęski skórnej na drugim palcu wykorzystuje się tzw. objaw Kaposiego-Stemmera, który oceniany jest zwłaszcza w przypadku obrzęku pierwotnego.

W przypadku obrzęku limfatycznego stosuje się również metody obrazowania, na przykład limfografię, scyntygrafię (limfoscyntygrafię), tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, prześwietlenie tkanek miękkich, USG, znane również jako SONO. W przypadku podejrzenia raka pobiera się próbkę do biopsji. Badania laboratoryjne obejmują hormon tarczycy, poziom cukru we krwi, morfologię krwi, FW, CRP, kreatyninę, mocznik, albuminy i białko.

Obrzęk limfatyczny może być ukryty we wczesnych stadiach bez obrzęku i powiększenia kończyny. Pierwszym objawem może być uczucie ucisku, osłabienia lub zmęczenia kończyny. Następnie obrzęk pojawi się podczas całodziennego wysiłku. Jednak na tym etapie pomaga ułożenie, tj. uniesienie kończyny.

Trzecia faza charakteryzuje się utrzymującym się obrzękiem. Świadczy o tym wgłębienie w skórze po naciśnięciu palcem. Znika ono z czasem, jednak stan ten utrzymuje się przez krótszy okres czasu. W przypadku bardziej rozległego uszkodzenia tkanki włóknistej skóra jest sztywna. Nawet test uciskowy nie jest rozstrzygający.

Obrzęk jest w tym czasie znaczny, kończyna jest powiększona. Paradoksalnie, przy rozległych zmianach zwłóknieniowych, kończyna kurczy się. Skóra jest sztywna, ruch w stawie ograniczony. Może również wystąpić stan zapalny skóry, nawet w postaci powierzchownego uszkodzenia lub znacznego owrzodzenia.

Późny etap charakteryzuje się deformacjami kończyn, znanymi również jako słoniowacizna. W przypadku powikłań obrzęk limfatyczny pogarsza się. W przypadku pierwotnego obrzęku limfatycznego obrzęk zaczyna się rozwijać w dolnych częściach kończyny dolnej i postępuje w górę. W przypadku obrzęku wtórnego występuje w obszarze poniżej dotkniętego obszaru, w dół.