Ortoreksja: czym jest zaburzenie odżywiania? Objawy, diagnoza + TEST

Fachowo nazywana orthorexia nervosa, jest zaburzeniem odżywiania (PPD) zdefiniowanym po raz pierwszy w 1996 roku przez Stevena Bratmana, amerykańskiego lekarza.

Słowo "ortho" oznacza właściwy, a "orexis" oznacza smak. Nervosa odnosi się do obsesji.

Jest to zatem przede wszystkim obsesja i fiksacja na punkcie zdrowego i prawidłowego odżywiania.

Dr Bratman zaobserwował u siebie tę chorobę psychiczną, gdy przez długi czas czuł się dobrze ze zdrowym odżywianiem, jednak później zdał sobie sprawę ze swojej obsesji na punkcie przygotowywania i spożywania zdrowej żywności.

Z czasem zauważył, że jego umysł nie był zajęty niczym innym niż dietą, a wręcz przeciwnie, odczuwał wyrzuty sumienia, gdy spożywał "nieodpowiednie" jedzenie.

Osoba cierpiąca na ortoreksję kompulsywnie unika żywności modyfikowanej genetycznie, zbyt słodkiej, słonej lub pikantnej, zawierającej konserwanty, alergeny, pestycydy, sztuczne barwniki lub różne aromaty.

Często unika również nabiału, produktów pochodzenia zwierzęcego i żywności o wyższej zawartości tłuszczu.

Ortorektycy szczególnie poszukują surowej, organicznej żywności bez glutenu i cukru.

Eksperci dzielą ortoreksję na 2 podstawowe grupy.

Pierwsza grupa to ortorektycy, którzy wykazują oznaki obsesji z powodu pewnych przekonań lub nietolerancji, ale nie doświadczają stanu niedożywienia.

Z drugiej strony, druga grupa ortorektyków jest bliższa anoreksji. Ograniczają oni spożycie zdrowej żywności do minimum, w wyniku czego organizm staje się niedożywiony.

Różnica między anoreksją a ortoreksją

W porównaniu do zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja czy bulimia, ortoreksja jest nową chorobą. Główną różnicą jest jednak pierwotna idea. Ale uwaga! Obecność jednego zaburzenia odżywiania zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia drugiego zaburzenia odżywiania.

Anorektyczka skupia się na ilości jedzenia i dochodzi do niedożywienia.

Ortorektyk koncentruje się przede wszystkim na jakości jedzenia, a ze względu na ograniczone możliwości może dojść do wtórnego niedożywienia.

Ostatnio pojawiło się wiele zaburzeń psychicznych związanych z odżywianiem i wyglądem, takich jak drunkoreksja czy bigoreksja.

Przyczyna ortoreksji nie jest w pełni poznana. Dużą wagę przywiązuje się do współczesnego trendu zdrowego odżywiania, różnych rodzajów diet, sposobów odżywiania i szerokiego wyboru żywności.

Pewną rolę odgrywa płeć, wiek, stan psychiczny i fizyczny, zawód i grupa ryzyka.

Najbardziej narażoną grupą na to zaburzenie psychiczne jest płeć żeńska, osoby z alergiami i nietolerancjami pokarmowymi.

Grupa ryzyka obejmuje zawody takie jak: sport, modeling, aktorstwo, dietetyka, terapia żywieniowa i podobne zawody związane ze zdrowiem, dietą i wyglądem.

Podstawowym objawem ortoreksji jest obsesja i fiksacja na punkcie czystej, zdrowej żywności. Występuje nadmierna samodyscyplina i samokaranie, jeśli chodzi o przygotowywanie i spożywanie jedzenia.

Przestrzegając diety, osoba ortorektyczna jest przepełniona dumą i odwrotnie, gdy "źle się zachowuje", staje się potępiona.

Stopniowo osoba ortorektyczna myśli tylko o jedzeniu, a dieta pochłania inne psychospołeczne aspekty jej życia. Buduje własną tożsamość i poczucie własnej wartości na prawidłowym odżywianiu.

Osoba ortorektyczna jest w stanie spędzać niezliczone godziny dziennie na myśleniu o jedzeniu, robieniu zakupów, studiowaniu składników, starannym przygotowywaniu jedzenia, a następnie jego spożywaniu.

Innym możliwym przejawem ortoreksji jest brak zainteresowania chodzeniem do restauracji i na spotkania towarzyskie w celu zjedzenia potraw innych niż te, które sam przygotowuje.

Istnieje obawa przed jedzeniem żywności zawierającej dodatki lub poddanej "nieodpowiedniej" obróbce.

Najczęstszymi objawami ortoreksji są

• Obsesja na punkcie zdrowej żywności
• Poszukiwanie "czystej" żywności
• Obawy dotyczące jakości i składu żywności
• Wartości żywności mają pierwszeństwo przed smakiem
• Strach przed zjedzeniem jedzenia, którego samemu się nie przygotowało
• Wyrzuty sumienia z powodu naruszenia zdrowej diety
• Pomijanie ulubionych potraw ze względu na składniki
• Planowanie menu z kilkudniowym wyprzedzeniem

Sama diagnoza może zostać postawiona przez terapeutę żywieniowego, psychiatrę, psychologa lub dietetyka. Zaburzenia odżywiania są oficjalnie diagnozowane i wykluczane przez lekarza, zwykle psychiatrę.

Jednak obecnie nie ma sklasyfikowanych kryteriów diagnostycznych dla ortoreksji.

Test diagnostyczny dr Bratmana na ortoreksję

Autotest Bratmana do diagnozowania or toreksji został opracowany przez dr Stevena Bratmana. Jest to autotest składający się z prostych pytań wielokrotnego wyboru typu "tak" lub "nie".

Im więcej odpowiedzi twierdzących, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia ortoreksji.

Innym często stosowanym testem diagnostycznym jest opracowany przez włoskich badaczy test ORTO-15, który składa się z 15 pytań. Podobnie jak w przypadku testu Bratmana, im częstsza odpowiedź twierdząca, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia ortoreksji.

Krótki test: Odpowiedz na następujące pytania:

1. Czy myślisz o zdrowym odżywianiu dłużej niż 3 godziny dziennie?
2. Czy planujesz swoją dietę z kilkudniowym wyprzedzeniem?
3. Czy stajesz się coraz bardziej rygorystyczny w swoich pytaniach i kryteriach dotyczących jedzenia?
4. Czy przytłacza cię poczucie winy lub utrata poczucia własnej wartości, gdy zjesz coś "niezdrowego"?
5. Czy odczuwasz satysfakcję z jedzenia w sposób, który uważasz za zdrowy?
6. Czy twoja samoocena wzrosła w wyniku zdrowego odżywiania?
7. Czy przedkładasz wartość odżywczą nad rzeczywisty smak jedzenia?
8. Czy wyeliminowałeś ze swojej diety ulubione potrawy, które nie były wystarczająco zdrowe?
9. Czy jakość twojego życia osobistego spadła kosztem podniesienia jakości jedzenia?
10. Czy sposób, w jaki się odżywiasz ogranicza Twoją aktywność społeczną - spotkania towarzyskie z rodziną lub przyjaciółmi?

Ryzyko i konsekwencje ortoreksji

Ryzyko długotrwałej ortoreksji jest zarówno fizyczne, jak i psychologiczne. Niedożywienie może łatwo wystąpić w kontekście zaawansowanej ortoreksji. Niedożywienie to stan, w którym organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości niezbędnych substancji, takich jak witaminy lub minerały.

Bez niezbędnych składników odżywczych i budulcowych organizm może stać się słabszy, a układ odpornościowy i mechanizmy obronne mogą ulec pogorszeniu. Może stać się bardziej podatny na choroby lub sprawność fizyczna i wydajność mogą się zmniejszyć.

Ciekawe informacje w artykule:
Niezbędne składniki odżywcze w diecie człowieka: czym są białka, cukry, tłuszcze?

Osoby cierpiące na ortoreksję są często narażone na długotrwały codzienny stres i strach przed złamaniem ustalonego nawyku żywieniowego. Może rozwinąć się strach przed jedzeniem "nieczystych" pokarmów.

Przewlekły stres jest następnie czynnikiem ryzyka i wyzwalaczem wielu chorób ludzkiego ciała.