Pokrzywka: Pokrzywka nie tylko po oparzeniu pokrzywą - czy oznacza chorobę?

Pokrzywka jest jedną z chorób skóry, która występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

Pokrzywka nie jest chorobą zakaźną.

W jej wystąpieniu bierze udział kilka czynników. Objawy choroby mogą pojawić się w dowolnym miejscu na ciele. Klasyfikacja pokrzywki nie jest jednolita. Można ją podzielić ze względu na lokalizację, przebieg czasowy lub charakter.

Przegląd rodzajów pokrzywki w tabeli

A. Ostra pokrzywka

Pokrzywka ostra występuje głównie u dzieci.

Prawie 15% osób doświadczyło tej formy pokrzywki przynajmniej raz w życiu.

Objawy pojawiają się nagle i zwykle ustępują w ciągu 20-120 minut. W międzyczasie inne wysypki pojawiają się w innych miejscach. Ostra pokrzywka zwykle ustępuje całkowicie w ciągu 3 tygodni.

Może jej towarzyszyć

• obrzęk naczynioruchowy
• skurcz oskrzeli
• nieznacznie podwyższona temperatura
• nudności
• wymioty
• objawy wstrząsu

B. Pokrzywka przewlekła

Przewlekła pokrzywka dotyka głównie osoby dorosłe.

Może utrzymywać się od miesięcy do lat.

Typowymi objawami są wysypka i/lub obrzęk naczynioruchowy. Wysypka objawia się centralnym obrzękiem o różnej wielkości, prawie zawsze z zaczerwienionym brzegiem. Objawom towarzyszy swędzenie, czasem pieczenie. Są one wchłaniane bez śladu w ciągu 24 godzin.

Obrzęk naczynioruchowy to nagły obrzęk dolnej części skóry właściwej i podskórnej, często występujący na błonach śluzowych. Obrzęk naczynioruchowy zwykle ustępuje w ciągu 72 godzin. Pacjenci skarżą się na swędzenie i bolesność.

Przewlekła pokrzywka spontaniczna może być wywołana reakcjami autoimmunologicznymi lub nieznanymi przyczynami.

C. Pokrzywka fizyczna

Pokrzywka fizyczna jest wywoływana przez różne bodźce. W praktyce występuje u prawie 20% pacjentów cierpiących na pokrzywkę.

1) Pokrzywka akwagenowa

Ten rodzaj pokrzywki jest bardzo rzadki. Wysypka pojawia się po długotrwałym kontakcie skóry z wodą. Drobne wysypki pojawiają się w ciągu 2-30 minut w miejscu kontaktu z wodą i powodują uczucie swędzenia.

2. pokrzywka dermograficzna

Charakteryzuje się linijnym lub pasmowym zaczerwienieniem i reakcjami skórnymi w miejscach otarcia odzieży, zadrapania lub otarcia skóry. Pacjenci często skarżą się na znaczny świąd rano po wstaniu z łóżka lub podczas snu. W większości przypadków przebieg pokrzywki dermograficznej jest przewlekły.

3. pokrzywka cholinergiczna

Choroba występuje po wzroście temperatury ciała i przegrzaniu ciała podczas wysiłku fizycznego, sportu lub stresu. Objawia się głównie w górnej części tułowia. Pojawiają się małe swędzące białawe wysypki.

4) Pokrzywka z zimna

Pokrzywka z zimna jest wywoływana przez zimne powietrze, wodę lub zimne napoje.

Pokrzywka z zimna może towarzyszyć innej chorobie (alergia na leki).

Objawia się miejscowym lub ogólnoustrojowym powstawaniem małych wysypek, rzadko obrzękiem i ogólną reakcją organizmu.

Istnieją dwa rodzaje zimnej pokrzywki:

- Typ kontaktowy

Występuje na obszarach skóry, które zostały narażone na bezpośrednie działanie zimna. Występuje głównie w okresach zimowych.

Typ kontaktowy charakteryzuje się pojawieniem się swędzącej wysypki i zaczerwienienia.

- Typ odruchowy (pokrzywka na odległość)

Występuje na obszarach, które nie były bezpośrednio narażone na zimno.

Przykładem pokrzywki typu odruchowego jest spożycie zimnego pokarmu lub napoju.

5) Pokrzywka kontaktowa

Ten rodzaj pokrzywki występuje po kontakcie z alergenem. Występuje tylko w miejscu, które zostało bezpośrednio narażone na działanie alergenu. Zaczerwienienie jest zwykle asymetryczne i ograniczone.

Alergenami kontaktowymi mogą być

• alergeny zwierzęce (pszczoła, osa, sierść gąsienicy, meduza)
• alergeny roślinne (pyłki)
• pokarmy (ziemniaki, szparagi, cebula, skórki owoców cytrusowych)
• leki
• kosmetyki (farba do włosów zawierająca parafenylenodiaminy, czarna henna)
• substancje robocze (formaldehyd, rezorcynol, jod, kobalt)
• lateks

6. pokrzywka słoneczna

Choroba ta dotyka głównie kobiety (60%), a wiek pacjentów waha się od 20 do 40 lat.

W większości przypadków pokrzywka słoneczna jest wywoływana przez światło słoneczne. Czasami może być spowodowana przez lampy fluorescencyjne, lampy UVA w solariach, lampy halogenowe, źródła światła w salonach kosmetycznych i w przemyśle filmowym.

Pierwsze objawy (swędzenie, zaczerwienienie, pieczenie) pojawiają się w ciągu kilku minut po ekspozycji. Wysypka może pojawić się po kilku godzinach. Oprócz objawów skórnych pacjent może odczuwać ból głowy, zmęczenie, nudności i zawroty głowy.

7) Pokrzywka wywołana ciepłem (pokrzywka cieplna)

Ta postać pokrzywki występuje bardzo rzadko i jest spowodowana bezpośrednią zewnętrzną ekspozycją skóry na ciepło lub wysoką temperaturę.

W ciągu kilku minut na skórze pojawia się zaczerwienienie z typowymi małymi swędzącymi wysypkami.

Pokrzywka ze zmianą temperatury może pojawić się po przejściu z zimnego do ciepłego otoczenia. Po kilku minutach na ciele pojawiają się intensywnie swędzące wysypki.

8. pokrzywka uciskowa

Występuje po pojedynczym uderzeniu, uderzeniu lub zastosowaniu nacisku na miejsce podrażnienia (stanie, chodzenie, siedzenie na twardym krześle). Pokrzywka uciskowa objawia się czerwonym, głębszym, czasem bolesnym obrzękiem.

Często objawom towarzyszą ogólne objawy grypopodobne.

Wspólną cechą większości rodzajów pokrzywki jest aktywacja i degranulacja komórek tucznych.

Aktywacja komórek tucznych prowadzi do uwolnienia do środowiska mediatorów (histaminy, serotoniny, bradykininy, eikozanoidów: leukotrienów, prostaglandyn, bazofilów, enzymów proteolitycznych), które powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i wzrost przepuszczalności ściany naczyniowej.

Mechanizm ten powoduje zaczerwienienie, obrzęk i wysypkę. Powstawanie pokrzywki i uwalnianie histaminy z komórek tucznych może wystąpić z różnych powodów.

Możliwe przyczyny w tabeli

IgE to skrót od immunoglobuliny E, czyli przeciwciał wytwarzanych w organizmie niektórych osób w odpowiedzi na różne alergeny.

Komórki tuczne to komórki zawierające histaminę i inne enzymy, które znajdują się w skórze lub narządach wewnętrznych i biorą udział w reakcji alergicznej.

Bazofile to komórki krwi, które nie występują w tkankach, ale migrują do ogniska zapalnego w stanach patologicznych.

Przyczyny immunologiczne

W tym przypadku brane są pod uwagę leki, żywność i zawarte w nich substancje pomocnicze. Przyczyną mogą być również zaburzenia metaboliczne, autoantygeny (nowotwory złośliwe) i czynniki emocjonalne.

W przypadku pokrzywki immunokompleksowej mediator jest uwalniany bezpośrednio przez degranulację komórek tucznych bez działania histaminy. Reakcja zachodzi poprzez układ dopełniacza. Manifestacje pojawiają się z pewnym opóźnieniem po ekspozycji na alergen.

Czynnikiem prowokującym może być lek (8-12 dni po rozpoczęciu przyjmowania leku) lub choroba autoimmunologiczna.

Czym jest układ dopełniacza?

Układ dopełniacza składa się z ponad 35 białek produkowanych głównie przez wątrobę i makrofagi. Pozwala to na jego aktywację w dowolnym miejscu w organizmie, w którym ma miejsce stan zapalny.

Jest on częścią nieswoistej humoralnej odpowiedzi immunologicznej.

Białka układu dopełniacza są w organizmie w stanie nieaktywnym, a ich aktywacja następuje stopniowo. Gdy jeden składnik jest aktywowany, aktywowany jest kolejny i tak dalej. Ta stopniowa aktywacja wyzwala odpowiedź immunologiczną.

Nieimmunologiczne przyczyny pokrzywki

Bardzo wiele leków i środków diagnostycznych może wywoływać reakcje przypominające wczesną reakcję alergiczną, w tym ostrą pokrzywkę.

Przyczyny nieimmunologiczne obejmują:

• leki, środki znieczulające i antycholinergiczne - opiaty (morfina), tiopental, atropina, papaweryna
• rentgenowskie środki kontrastowe - pochodne kwasu trijodobenzoesowego
• kwas acetylosalicylowy i inne leki przeciwzapalne
• antybiotyki - chlortetracyklina, polimyksyna
• witamina B1
• sole żelaza
• dodatki do żywności - konserwanty, barwniki i wzmacniacze smaku.

Jakie są przyczyny ostrej pokrzywki?

Najczęstszymi przyczynami ostrej pokrzywki są infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze i pasożytnicze.

Istnieją różne czynniki wywołujące pokrzywkę w różnym wieku.
U małych dzieci najczęstszą przyczyną jest infekcja lub pokarm,
u dorosłych stosowanie leków.

Do najczęstszych przyczyn ostrej pokrzywki należą:

• ryby, raki, kraby, małże, ostrygi
• mięso - baranina
• sery - szczególnie te zawierające pleśń
• owoce - truskawki, agrest, orzechy włoskie, owoce cytrusowe, kiwi.
• warzywa - rośliny strączkowe, pomidory, seler, koperek
• przyprawy
• obce substancje po ukąszeniach owadów
• leki - kwas salicylowy, antybiotyki (penicylina, cefalosporyny), leki nasenne, barbiturany, leki przeciwbólowe
• witaminy B1 i B12

Jakie są przyczyny przewlekłej pokrzywki?

Przyczyny przewlekłej pokrzywki są zróżnicowane i często niewyjaśnione.

Przewlekła pokrzywka może być spowodowana reakcjami alergicznymi typu I, reakcjami alergicznymi typu III lub idiosynkrazją (zwiększoną wrażliwością na pewne substancje). Alergeny mogą pojawić się w organizmie jako infekcja ogniskowa, w zaburzeniach przewodu pokarmowego, w niewyjaśnionych infekcjach drożdżakowych lub grzybiczych oraz w obecności pasożytów w organizmie.

Musimy również wziąć pod uwagę reakcję opartą na autoimmunizacji.

Przewlekła pokrzywka może wystąpić w zapaleniu naczyń i innych chorobach autoimmunologicznych. Wpływy psychologiczne nie są wykluczone.

Około 50% pacjentów z przewlekłą pokrzywką nie jest w stanie zidentyfikować przyczyn pokrzywki.

Eksperci opracowali serię pytań mających na celu ustalenie przyczyny pokrzywki. W poniższej tabeli wymieniono różne punkty, które mogą pomóc lekarzom w wyjaśnieniu przyczyny choroby.

Seria pytań w tabeli

Podstawowym objawem pokrzywki jest pokrzywka, która charakteryzuje się swędzącą, obrzękową (opuchniętą), płaską i ostro odgraniczoną wysypką (krostami, pryszczami).

Czasami wysypka jest otoczona różnie szerokim, czasami cętkowanym jasnoczerwonym rumieniem (czerwone przebarwienie skóry spowodowane stanem zapalnym).

Wysypki mogą różnić się kolorem, rozmiarem, a nawet kształtem.

Zwykle są jaskrawoczerwone, ale mogą też mieć białawe, anemiczne zabarwienie. Mogą mieć wielkość główki od szpilki, soczewki lub nawet płaskiego osadu.

Wysypki pojawiają się zwykle w ciągu kilku minut, a ich trwałość zależy od wchłaniania histaminy. Przy szybkim wchłanianiu histaminy objawy pokrzywki ustępują po 20 minutach.

Na ogół objawy pokrzywki ustępują po kilku godzinach (3-8 godzin).

Charakterystyczną cechą jest intensywne swędzenie (świąd), które jest szczególnie nieprzyjemne w okresie powstawania wysypki. Później swędzenie ustępuje.

Swędzenie nasila się szczególnie wieczorem.

Pokrzywce może towarzyszyć obrzęk naczynioruchowy, który objawia się ostrym, nieświądowym obrzękiem skóry. W przypadku zajęcia błon śluzowych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego mogą wystąpić trudności w oddychaniu, chrypka i biegunka.

W niektórych przypadkach choroba objawia się ogólnymi nudnościami, wymiotami i może przerodzić się we wstrząs anafilaktyczny.

Anafilaksja charakteryzuje się maksymalnie nasiloną wersją reakcji alergicznej, która wpływa na cały organizm człowieka. Przyczyną anafilaksji jest alergen krążący we krwi.

Skala klasyfikacji intensywności reakcji anafilaktycznych:

1. Stopień - Na skórze pojawia się swędzenie, zaczerwienienie, wypryski i obrzęk naczynioruchowy.
2. Stopień - Obejmuje towarzyszące wymioty, skurcze żołądkowo-jelitowe, wydzielinę z nosa, chrypkę, tachykardię, spadek ciśnienia o ponad 20 mmHg, arytmię.
3. Stopień - objawia się wymiotami, spontaniczną defekacją, obrzękiem krtani, obrzękiem płuc, skurczem oskrzeli i sinicą, spadkiem ciśnienia i wstrząsem.
4. Stopień - Charakteryzuje się zatrzymaniem oddechu i zatrzymaniem akcji serca prowadzącym do śmierci bez interwencji terapeutycznej.

Początek reakcji anafilaktycznej często objawia się na skórze i jest źródłem ważnych informacji dla doświadczonego specjalisty (uczucie drażniącego swędzenia na dłoniach, podeszwach stóp i na czubku nosa lub języka).

Rozpoznanie pokrzywki opiera się na typowym obrazie swędzącej wysypki i obrzęku tkanek miękkich.

Podstawowym celem diagnostyki pokrzywki jest identyfikacja czynnika sprawczego. Aby postawić prawidłową diagnozę, lekarz musi uzyskać szczegółowy wywiad lekarski, wykonać podstawowe badania zapalne, hematologiczne i biochemiczne (w tym parazytologiczne i mikrobiologiczne).

Główne cechy diagnostyki różnicowej pokrzywki i innych chorób skóry o podobnych objawach wymieniono w poniższej tabeli.

Tabela cech pokrzywki i chorób pokrzywkopodobnych

Jedną z chorób pokrzywkopodobnych są świądowe grudki pokrzywkowe u kobiet w ciąży.

Pojawiają się one w trzecim trymestrze ciąży (od 35. tygodnia ciąży) lub wkrótce po porodzie.

Początkowo niewielkie wysypki pojawiają się najczęściej na brzuchu i kończynach. Później na powierzchni tworzą się zmiany wypryskowe. W ciągu kilku miesięcy objawy całkowicie ustępują.

Przebieg pokrzywki może być różny.

Rozkład pokrzywki według przebiegu podsumowano w poniższej tabeli