Rak jelita grubego: czy zapobieganie jest możliwe? Tak! Jakie są objawy?

Rak jelita grubego jest najczęstszym rodzajem raka przewodu pokarmowego.

Jest to wieloczynnikowy proces chorobowy, którego etiologia obejmuje czynniki genetyczne, narażenie środowiskowe (w tym dietę) i zmiany zapalne w przewodzie pokarmowym.

Inwazyjny rak jelita grubego jest chorobą, której można zapobiegać. Wczesne wykrywanie poprzez szeroko stosowane programy badań przesiewowych jest najważniejszym czynnikiem w postępującym spadku zachorowań na raka jelita grubego w krajach rozwiniętych.

Czynniki ryzyka, na które nie można wpływać

Niektórych rzeczy w życiu po prostu nie da się kontrolować. To samo dotyczy niektórych czynników rozwoju raka jelita grubego.

Czynniki te mogą zwiększać ryzyko zachorowania na raka jelita grubego:

• Wiek - Ryzyko zachorowania na raka jelita grubego wzrasta wraz z wiekiem. Młodsi dorośli mogą zachorować na raka jelita grubego, ale jest on znacznie częstszy po 50. roku życia. Jednak zachorowalność na raka jelita grubego wzrasta wśród osób poniżej 50. roku życia, a przyczyna pozostaje niejasna.
• Rasa i pochodzenie etniczne - wskaźniki zachorowań i zgonów na raka jelita grubego są najwyższe wśród Afroamerykanów niebędących Latynosami, a także wśród rdzennych Amerykanów, rdzennych mieszkańców Alaski oraz Żydów pochodzenia wschodnio- i środkowoeuropejskiego.
• Polipy lub rak w wywiadzie - Ryzyko jest wyższe u osób, które w przeszłości miały polipy jelita grubego. Zwłaszcza jeśli były one duże, obfite lub miały nieprawidłowe, ale nienowotworowe komórki (dysplazja). Ryzyko jest również wyższe u pacjentów, którzy wcześniej mieli raka jelita grubego.
• Niektóre schorzenia - Choroba zapalna jelit (IBD, w tym wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniowskiego-Crohna) trwająca dłużej niż 8 lat lub cukrzyca typu 2 mogą zwiększać ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Zespół jelita drażliwego (IBS) nie wydaje się być związany z wyższym ryzykiem.
• Niektóre zespoły genetyczne - choroby dziedziczne zwiększają ryzyko zachorowania na ten typ raka. Obejmują one zespół Lyncha lub zespoły polipowatości, takie jak rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP). Zespół Lyncha (HNPCC) powoduje około 6% wszystkich nowotworów jelita grubego. Naukowcy badają, czy inne mutacje genów, takie jak mutacje BRCA1 i BRCA2 związane z rakiem piersi, mogą również zwiększać potencjalne ryzyko raka jelita grubego.
• Historia chorób w rodzinie - jeśli inni członkowie rodziny chorowali na raka jelita grubego lub polipy, ryzyko zachorowania na raka jelita grubego jest wyższe. Dotyczy to zwłaszcza krewnych pierwszego stopnia (rodziców, rodzeństwa, dzieci).

Czynniki ryzyka, na które można wpływać

Według towarzystw gastroenterologicznych 55 procent diagnoz raka jelita grubego przypisuje się kontrolowanym czynnikom stylu życia.

Należą do nich

• Dieta - Ryzyko zachorowania na raka jelita grubego jest wyższe u osób, które spożywają dietę bogatą w tłuszcze, przetworzone mięso lub czerwone mięso. Odwrotnie, dieta bogata w owoce i warzywa ma działanie ochronne. Również wysokie spożycie błonnika wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego.
• Picie alkoholu - Umiarkowane lub duże spożycie alkoholu, ale nawet umiarkowane picie może zwiększać ryzyko raka jelita grubego. Mężczyźni powinni ograniczyć się do dwóch drinków dziennie, a kobiety do jednego drinka dziennie.
• Waga - ryzyko zachorowania na raka jelita grubego jest wyższe u osób z nadwagą lub otyłością, zwłaszcza u mężczyzn.
• Aktywność fizyczna - istnieje związek między aktywnością fizyczną a rakiem jelita grubego, ale nie rakiem odbytnicy. Osoby, które spędzają większość dnia w pozycji siedzącej lub leżącej, mogą być bardziej narażone na raka jelita grubego.
• Palenie tytoniu - Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem definitywnie stwierdziła, że palenie tytoniu powoduje raka jelita grubego. Około 12 procent przypadków raka jelita grubego jest spowodowanych obecnym lub byłym paleniem tytoniu.
• Leki profilaktyczne - wykazano, że regularne, długotrwałe stosowanie aspiryny lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Dotyczy to zwłaszcza osób w wieku poniżej 70 lat o prawidłowej masie ciała. Jednak przed zastosowaniem tych leków pacjenci powinni najpierw skonsultować się z lekarzem.

Polipy jelita grubego i rozwój raka

Należy wspomnieć o polipach jelita grubego, ponieważ są one stanem przedrakowym. Polipy, które stają się złośliwe, prowadzą do rozwoju raka.

Polipy to narośla z wyściółki jelita grubego, które wkraczają do światła jelita. Najczęściej występują jako gruczolaki. Zwykle rosną powoli - przez kilka lat (8-10 lat).

Badanie profilaktyczne polega właśnie na znalezieniu i usunięciu polipów. Można to zrobić podczas badania kolonoskopowego.

Dzięki temu kolonoskopia diagnostyczna staje się kolonoskopią terapeutyczną poprzez endoskopową polipektomię (usunięcie polipów). Jednocześnie zapobiega się rozwojowi raka jelita grubego.

...więc zapobieganie jest możliwe!

Rak jelita grubego może nie powodować żadnych objawów we wczesnych stadiach, ale mogą wystąpić niektóre z poniższych objawów:

• zmiany w nawykach jelitowych
• biegunka lub zaparcia
• uczucie, że jelito nie opróżnia się prawidłowo
• krew w kale, nadająca mu kolor ciemnobrązowy lub czarny
• jasnoczerwona krew z odbytnicy
• ból brzucha i wzdęcia
• uczucie pełności, nawet jeśli od jedzenia minęło dużo czasu
• zmęczenie
• niewyjaśniona utrata masy ciała
• anemia

W przypadku wystąpienia któregokolwiek z tych objawów należy udać się do lekarza i rozważyć wykonanie kolonoskopii.

W diagnozie można wykorzystać następujące testy i procedury:

Badanie fizykalne i wywiad medyczny

Badanie ciała w celu sprawdzenia ogólnych objawów zdrowotnych, w tym sprawdzenie oznak choroby, takich jak guzki lub cokolwiek innego, co wydaje się nietypowe. Zostanie również zebrany wywiad dotyczący nawyków zdrowotnych pacjenta, przebytych chorób, leczenia i historii rodziny.

Cyfrowe badanie odbytnicy

Badanie odbytnicy. Lekarz wprowadza nasmarowany palec w rękawiczce do odbytnicy, aby wyczuć guzki lub cokolwiek innego, co nie powinno się tam znajdować.

Test na krew utajoną w kale (FOBT)

Badanie mające na celu sprawdzenie stolca pod kątem obecności krwi, którą można zobaczyć tylko pod mikroskopem. Niewielka próbka stolca jest umieszczana na specjalnej karcie lub w specjalnym pojemniku i zwracana do lekarza lub laboratorium w celu przeprowadzenia badania. Krew w stolcu może być oznaką polipów, raka lub innych schorzeń.

Test na krwawienie utajone ma niską wartość diagnostyczną. Jego negatywny wynik nie wskazuje na brak guza.

Badania krwi

Wyniki badań laboratoryjnych w tej chorobie nie są specyficzne. Osoby z rakiem jelita grubego mogą mieć niedokrwistość lub nie. Markery nowotworowe mogą być podwyższone w CEA (antygen rakowo-płodowy), CA 19-9 i rzadko CA 125.

Irygografia

Irygografia to badanie rentgenowskie jelita grubego, w którym barowy środek kontrastowy jest wstrzykiwany do odbytnicy przez cienką rurkę. Następnie brzuch jest prześwietlany i uzyskiwany jest obraz jelita grubego. Wynikiem badania jest wizualizacja wyściółki jelita grubego i jej nieregularności, które mogą wskazywać na polip, guz lub chorobę zapalną.

Badanie to zostało niedawno zarzucone ze względu na obciążenie pacjenta promieniowaniem oraz niemożność dokładnej diagnozy i interwencji w razie potrzeby. Interwencja jest możliwa podczas badania kolonoskopowego, które zastępuje to badanie.

Sigmoidoskopia

Procedura mająca na celu wykrycie polipów, innych nieprawidłowości lub raka w obrębie odbytnicy i esicy (przełyku) okrężnicy. Kolonoskop jest wprowadzany przez odbytnicę do przełyku okrężnicy.

Kolonoskop może być również wyposażony w narzędzie do usuwania polipów lub pobierania próbek tkanek w celu zbadania ich pod mikroskopem pod kątem obecności raka.

Kolonoskopia

Badanie mające na celu wykrycie polipów, nieprawidłowości lub raka w obrębie odbytnicy i całego jelita grubego. Badanie jest wykonywane po przygotowaniu (opróżnieniu) jelita grubego za pomocą środka przeczyszczającego i jednodniowego postu. Jest ono wykonywane przez certyfikowanego gastroenterologa lub chirurga.

Badanie można wykonać bez leków, w lekkiej sedacji lub znieczuleniu ogólnym. Podczas badania można usunąć polipy lub pobrać próbki guza do badania histologicznego.

Wirtualna kolonoskopia

Procedura wykorzystująca serię promieni rentgenowskich zwanych tomografią komputerową do wykonania serii zdjęć jelita grubego. Komputer łączy obrazy w celu uzyskania szczegółowych zdjęć, które mogą pokazywać polipy i wszystko inne, co wydaje się nietypowe na wewnętrznej powierzchni okrężnicy. Badanie to jest również nazywane kolonografią lub kolonografią CT.

Wadą badania jest brak możliwości usunięcia patologicznej tkanki i pobrania próbki tkanki.

Biopsja

Biopsja to pobranie próbki patologicznej tkanki do badania histologicznego pod mikroskopem przez patologa. Jest ona zawsze niezbędnym elementem diagnostyki raka jelita grubego.

Etapy raka jelita grubego

Stadium 0 - rak in situ, w którym komórki nowotworowe nie wykraczają poza wyściółkę okrężnicy lub odbytnicy.

Etap I - guz rozrósł się od wyściółki do warstwy mięśniowej okrężnicy lub odbytnicy.

Etap II - guz rozrósł się do ściany okrężnicy lub odbytnicy, ale nie rozprzestrzenił się jeszcze na otaczające tkanki i węzły chłonne.

Etap III - Guz rozprzestrzenił się na okoliczne węzły chłonne. Mówimy o miejscowo zaawansowanej chorobie.

Stadium IV - choroba rozprzestrzeniła się na odległe narządy. Występują wtórne ogniska choroby - przerzuty.

Badania z 2019 roku sugerują, że wiele nowotworów daje przerzuty, zanim pierwotny guz może zostać wykryty za pomocą konwencjonalnych metod przesiewowych. Jest to bardzo niekorzystne. Dlatego też pierwszym objawem choroby jest często znalezienie przerzutów.

Zazwyczaj jednak rak daje przerzuty w późniejszym stadium choroby.

Rak jelita grubego daje przerzuty do wątroby, co może objawiać się bólem brzucha poniżej pierwszego łuku żebrowego, podwyższonymi parametrami wątrobowymi w obrazie biochemicznym krwi. Przerzuty widoczne są w badaniu USG, tomografii komputerowej, PET-CT (pozytonowa tomografia emisyjna połączona z tomografią komputerową), rezonansie magnetycznym. W przypadku niejasnych wyników możliwe jest wykonanie biopsji zmian w wątrobie.

Przerzuty w wątrobie są często pierwszym objawem choroby. Przerzuty do płuc objawiają się trudnościami w oddychaniu, czasami bólem w klatce piersiowej i charakterystycznym obrazem radiologicznym. Są one również widoczne w tomografii komputerowej, PET-CT i rezonansie magnetycznym.