Rak szyjki macicy: przyczyny i objawy. Szczepienia jako profilaktyka?

Rak szyjki macicy jest czwartym najczęściej występującym nowotworem u kobiet, najczęściej dotykającym młodsze kobiety poniżej 45 roku życia.

Dzięki regularnym badaniom ginekologicznym można go łatwo zdiagnozować na wczesnym etapie i skutecznie leczyć.

Anatomia żeńskich narządów płciowych

Wewnętrzne narządy płciowe składają się z

• Szyjka macicy - Ma cylindryczny kształt na końcu macicy i tworzy kanał między macicą a pochwą. Zewnętrzne wrota szyjki macicy pokryte są śluzem, który zapobiega przedostawaniu się bakterii do macicy.
• Pochwa - pochwa łączy wewnętrzne narządy płciowe z zewnętrznymi narządami płciowymi. Ma około 7-10 cm długości, jest elastyczna i wydłuża się podczas stosunku.
• Macica - wydrążony narząd znajdujący się w miednicy małej i składający się z trzonu macicy i szyjki macicy.
• Jajowody - znajdują się w górnej części macicy, są to cienkie rurki o grubości około 1 cm i długości 10-12 cm. Ich funkcją jest wychwytywanie komórki jajowej uwolnionej z jajnika podczas owulacji.
• Jajniki - wytwarzają żeńskie hormony płciowe i wydzielają komórkę jajową gotową do zapłodnienia podczas owulacji.

Rak szyjki macicy rozpoczyna się w tkankach szyjki macicy poprzez tworzenie się nieprawidłowych komórek. Jego powstawanie jest najczęściej związane z infekcją HPV, którą wykryto w 99% przypadków raka szyjki macicy.

Jest to zazwyczaj wolno rosnący nowotwór, który może przebiegać bezobjawowo i jest wykrywany podczas badań przesiewowych.

Rak szyjki macicy występuje najczęściej w krajach rozwijających się o niższych wskaźnikach profilaktyki.

Choroba może mieć różny stopień zaawansowania. Na szyjkę macicy wpływa kilka rodzajów raka szyjki macicy.

Rodzaje raka szyjki macicy

Nowotwory płaskonabłonkowe stanowią 70-80% nowotworów szyjki macicy. Ten typ raka rozpoczyna się w cienkich, płaskich komórkach wyściełających szyjkę macicy.

Nowotwory nabłonka gruczołowego (gruczolakorak) stanowią 20-25% nowotworów szyjki macicy. Rozpoczynają się one w komórkach szyjki macicy, które produkują śluz i inne płyny.

Inne nowotwory nabłonkowe są rzadsze.

Klasyfikacja według stopnia zaawansowania choroby

Termin śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy (CIN) jest używany do opisania zmiany w szyjce macicy, która nie jest jeszcze rakowa, ale może ostatecznie prowadzić do raka.

Jest ona podzielona na trzy etapy

CIN 1 - Nieprawidłowe komórki znajdują się w jednej trzeciej grubości warstwy szyjki macicy. Zmiany te mogą z czasem powrócić do normy i w większości przypadków leczenie nie jest konieczne.

CIN 2 - Nieprawidłowe komórki znajdują się w jednej do dwóch trzecich grubości szyjki macicy.

CIN 3 - nieprawidłowe komórki pokrywają całą grubość warstwy szyjki macicy.

W przypadku CIN 2 i CIN 3 nieprawidłowe komórki są usuwane, aby zapobiec rozwojowi raka w miarę upływu czasu.

System oceny zaawansowania FIGO określa 4 stadia raka. Im niższa liczba, tym lepsze rokowanie.

Wraz z systemem oceny zaawansowania FIGO, system TNM (T - guz, wielkość guza, N - węzły, czy guz rozprzestrzenił się do węzłów chłonnych i M - przerzuty, rozprzestrzenianie się do odległych miejsc w ciele) jest używany do określenia stadium raka szyjki macicy.

Stopnie FIGO

1. Stopień - guz jest zlokalizowany tylko na szyjce macicy.
2. Stopień - guz atakuje już tkanki poza macicą, ale nie rozprzestrzenił się na ścianę miednicy lub dolną część pochwy.
3. Stopień - Guz wpływa również na dolną jedną trzecią pochwy, ścianę miednicy lub powoduje uszkodzenie i dysfunkcję nerek.
4. Stopień - Guz rozprzestrzenił się do miednicy i wpływa na pęcherz moczowy lub odbytnicę. Rak rozprzestrzenił się na odległe narządy poza miednicą, wpływając na układ limfatyczny i dając przerzuty do płuc, kości lub wątroby.

Zakażenie wirusem HPV jest czynnikiem etiologicznym raka szyjki macicy.

Zakażenie HPV, tj. wirusem brodawczaka ludzkiego, nie może jednak samo w sobie powodować raka. Do rozwoju raka, wzrostu guza i progresji nowotworu złośliwego wymagane są czynniki inne niż zakażenie HPV.

Zakażenie wirusem HPV może być przenoszone różnymi drogami. Głównym sposobem przenoszenia jest stosunek płciowy i dlatego występuje głównie u osób aktywnych seksualnie.

Większość typów wirusa HPV nie powoduje żadnych problemów i zanika samoistnie. Niektóre typy wywołują na przykład brodawki narządów płciowych. Niektóre powodują zmiany w szyjce macicy, prowadzące do raka szyjki macicy.

Czynniki ryzyka zwiększające częstość występowania raka szyjki macicy są następujące:

• Trwałe zakażenie wirusami HPV wysokiego ryzyka
• HIV i AIDS
• palenie tytoniu
• Antykoncepcja
• Występowanie wirusa HPV w rodzinie
• Wcześniejszy rak pochwy, rak sromu, rak miednicy, rak dróg moczowych.

Brak czynników ryzyka nie oznacza, że na pewno nie zachorujesz na raka szyjki macicy.

Czynniki, które ograniczają rozwój raka:

• Bezpieczny seks
• Szczepienia przeciwko HPV
• Regularne badania przesiewowe w celu wykrycia nieprawidłowych zmian na szyjce macicy.

Profilaktyka

Rak szyjki macicy może być bardzo dobrze monitorowany dzięki regularnym badaniom kontrolnym.

Obecnie dostępna jest również szczepionka przeciwko HPV, która chroni organizm nie tylko przed rakiem szyjki macicy, ale także przed innymi chorobami związanymi z wirusem HPV.

Szczepienie przeciwko HPV

Szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) jest jednym z najważniejszych programów profilaktycznych.

Szczepić mogą się dziewczęta, kobiety, chłopcy i mężczyźni.

Najskuteczniejszą szczepionkę podaje się przed pierwszym stosunkiem płciowym. Osoba aktywna seksualnie, która się zaszczepi, może znacznie zmniejszyć ryzyko zarażenia się wirusem HPV.

Więcej informacji na temat szczepionki można znaleźć w tym artykule:
Co to jest HPV i szczepionka przeciwko HPV? Nie chodzi tylko o brodawki...

Początkowo, zanim komórki zaczną rosnąć i rozwinie się rak, kobieta nie odczuwa żadnych objawów. Rak jest najprawdopodobniej wykrywany dopiero po badaniu przesiewowym przeprowadzonym przez ginekologa.

Najczęstszymi objawami raka szyjki macicy są

• krwawienie między cyklami miesiączkowymi
• dyskomfort, uczucie dyskomfortu, ból podczas stosunku płciowego
• krwawienie po stosunku, po wysiłku fizycznym
• krwawienie u kobiet po menopauzie
• wydzielina z pochwy o silnym zapachu
• wydzielina z pochwy z krwią
• ból w okolicy miednicy
• powiększone węzły chłonne

Jeśli choroba nie zostanie w porę wykryta, a guz rozprzestrzeni się na otaczające tkanki, pojawia się ból w okolicy miednicy i kości krzyżowej, bolesność, pieczenie podczas oddawania moczu, późniejsza utrata masy ciała, zmniejszenie ogólnej sprawności fizycznej. Może również wystąpić "woda w brzuchu", tj. płyn w okolicy ściany brzucha.

Nadmierne powiększenie węzłów chłonnych może czasami objawiać się jednostronnym obrzękiem kończyny.

Obecnie do diagnozy stosuje się metody prebioptyczne. Podczas regularnego badania profilaktycznego u ginekologa nadal wychwytywane są przedinwazyjne stadia choroby.

Podczas badania ginekologicznego wykonywane jest badanie fizykalne oraz wymaz onkocytologiczny z szyjki macicy.

Do niedawna test Pap był wykonywany w celu wykrycia zmian w szyjce macicy. Wykrył on nieprawidłowości w komórkach i zmniejszył częstość występowania raka o 60-90%. Obecnie istnieje test DNA HPV, który ma wyższą czułość niż test Pap i zapewnia większą ochronę przed rakiem szyjki macicy poprzez wczesne wykrycie.

Diagnozę przeprowadza się poprzez badanie szyjki macicy, pochwy i miednicy pod kątem nieprawidłowości.

Jeśli podczas badania przesiewowego wykryte zostaną nieprawidłowe komórki, zwykle wykonuje się kolposkopię. Kolposkopia umożliwia dokładne obejrzenie szyjki macicy przy użyciu szkła powiększającego. Podczas badania pobierana jest biopsja - próbka tkanki z szyjki macicy.

Biopsja stożkowa: Podczas znieczulenia ogólnego z szyjki macicy pobierany jest kawałek tkanki w kształcie stożka, a następnie tkanka jest badana pod mikroskopem w celu wykrycia komórek nowotworowych.

Na podstawie wielkości guza i zajęcia węzłów chłonnych określa się stadium raka.

Rozległość choroby, miejsce zajęcia i jej rozprzestrzenianie się na otaczający obszar determinują stopień zaawansowania choroby. System oceny zaawansowania zwany FIGO służy do określenia wielkości guza, jego rozprzestrzeniania się i wszelkich obecnych przerzutów.

Ocena stopnia zaawansowania raka szyjki macicy wymaga również dalszych badań.

Badanie przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym, gdy kobieta jest lekko uspokojona i nie odczuwa bólu. Szyjka macicy, pochwa i macica, pęcherz moczowy i odbytnica są szczegółowo badane w celu sprawdzenia, czy nie ma rozprzestrzeniania się poza szyjkę macicy. Pobiera się próbkę tkanki z nieprawidłowych komórek. Pobiera się biopsję w celu sprawdzenia komórek nowotworowych.

Wykonywane jest zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej w celu sprawdzenia płuc i jamy klatki piersiowej pod kątem przerzutów raka do klatki piersiowej.

Pyelogram dożylny - po wstrzyknięciu środka kontrastowego do żyły układ moczowy jest badany za pomocą zdjęcia rentgenowskiego. Badanie to może wykryć nieprawidłowe części układu moczowego spowodowane rozprzestrzenianiem się raka.

Inne metody badania obejmują CT (tomografię komputerową). Jest to trójwymiarowe zdjęcie rentgenowskie, które może ujawnić zasięg raka i może być stosowane zamiast zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej i pyelogramu dożylnego.

MRI (rezonans magnetyczny) wykorzystuje pole magnetyczne i fale radiowe do tworzenia szczegółowego obrazu wewnątrz ciała. Służy do wykrywania rozmiaru i rozprzestrzeniania się guza z dużą dokładnością.

PET (pozytonowa tomografia emisyjna). Wykorzystuje substancję radioaktywną wstrzykiwaną bezpośrednio do żyły, pokazując obszary ciała z bardziej aktywnymi komórkami niż normalnie. Ten skan jest ważny dla wykrywania rozprzestrzeniania się raka do węzłów chłonnych.

Infekcja HPV atakuje komórki, w których przechowywane jest wirusowe DNA. Zainfekowana komórka zaczyna następnie wytwarzać białka kodowane przez wirusowe DNA. Te wydzielane białka powodują następnie zmiany i złośliwy wzrost w dotkniętych tkankach.

Dzieje się tak jednak tylko wtedy, gdy organizm ludzki nie rozpozna infekcji na czas i nie jest w stanie jej naturalnie wyeliminować.

Zdrowy organizm z wystarczającą odpornością może wyeliminować takie komórki. Po rozpoznaniu wirusa wytwarza przeciwciała, co oznacza, że nie każda kobieta zakażona HPV zachoruje na raka szyjki macicy.

Niektóre kobiety nawet nie wiedzą, że zostały zarażone, ponieważ ich organizm wytworzył przeciwciała i kobieta samoistnie się wyleczyła.

Jednak po naturalnym wyzdrowieniu poziom przeciwciał i odporność spadają. Nawet po naturalnym wyzdrowieniu może dojść do reinfekcji, czyli ponownego zakażenia wirusem.

Jeśli komórka została zainfekowana wirusem HPV, jego DNA zostaje włączone do komórki.

Istnieją dwa typy wirusa HPV

Typ LRHPV powoduje zmiany w tkankach, takie jak brodawczaki (grudkowate narośla skórne) lub kłykciny kończyste (narośla skórne, brodawki w okolicach intymnych).

HRHPV prowadzi do złośliwych zmian w tkankach.

Rak płaskonabłonkowy szyjki macicy rozwija się powoli, najpierw dochodzi do dysplazji lub zmian w tkankach, które mogą trwać nawet kilkadziesiąt lat.

Zaawansowany rak szyjki macicy objawia się nieprawidłowym krwawieniem z pochwy, bólem w okolicy miednicy, wydzieliną z pochwy i bólem podczas seksu.

Zachowanie płodności

Zachowanie płodności u kobiety w wieku rozrodczym jest możliwe w stadium 1, jeśli węzły chłonne nie są zmienione. Tkanka nowotworowa z szyjki macicy jest usuwana, a macica pozostaje nienaruszona.

Stadium 2 jest leczone przez konizację lub trachelektomię promieniową, w której usuwa się większość szyjki macicy i górną część pochwy.

Wyższe stadia mogą wymagać chemioterapii przed konizacją lub trachelektomią.

Rak szyjki macicy i ciąża

HPV, wirus wywołujący raka szyjki macicy, jest również jednym z powszechnych wirusów, którym zarażonych jest 80% kobiet, dlatego też taka infekcja może nie mieć wpływu na przebieg ciąży.

Sam HPV nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla płodu, ale rak to co innego.

Przy potwierdzaniu raka w ciąży ważne jest, aby wziąć pod uwagę stadium raka.

Rak szyjki macicy w ciąży najczęściej występuje w najłagodniejszym, pierwszym stadium.

Metoda leczenia w każdym przypadku zależy od wieku ciąży w momencie diagnozy, ale także od wielkości rozprzestrzeniania się komórek nowotworowych.

Ważne jest również to, co jest preferowane pod względem zachowania ciąży i płodności.

Leczenie raka w czasie ciąży może zaszkodzić rozwijającemu się płodowi.

W zależności od stadium raka, leczenie można opóźnić i pozostawić do czasu po urodzeniu dziecka.

W przypadku wykrycia nowotworu w wyższym stadium i konieczności pilnego leczenia, stosuje się niektóre rodzaje chemioterapii, które można podawać jednocześnie z lekami w czasie ciąży.

Poród pochwowy jest możliwy tylko w przypadku raka w stadium 1, ale preferujemy poród przez cesarskie cięcie.