Rak wątroby: dlaczego występuje i jak się objawia + Leczenie

Rak wątroby jest poważną chorobą. Zazwyczaj jest on wynikiem innej długotrwałej choroby. Tak jest również w przypadku raka wątrobowokomórkowego, który jest poprzedzony marskością wątroby (uszkodzenie tkanki łącznej wątroby).

Rak jest ogólnym terminem określającym złośliwy typ nowotworu.

Wątroba

Wątroba jest bardzo ważnym, niesparowanym narządem. Pełni kilka niezastąpionych ról w organizmie. Bez niej człowiek nie jest w stanie żyć. Nieprawidłowe funkcjonowanie wątroby wpływa na cały organizm i nie ma mechanizmu zastępczego dla jej funkcji.

Są ważne dla przetwarzania składników odżywczych pochodzących z pożywienia. Pełnią również niezastąpioną funkcję metaboliczną i detoksykacyjną. Służą jako rezerwuar glikogenu, białek, a także tłuszczów. Podczas rozwoju embrionalnego służą do tworzenia krwi. Produkcja i wydzielanie żółci (funkcja zewnątrzwydzielnicza) jest również bardzo ważną funkcją. Żółć jest wykorzystywana do trawienia tłuszczów.

Nowotwór jest...

Nowotwory są poważną grupą chorób. Jako takie, nowotwór jest ogólnym terminem dla komórek, które rosną niezależnie i nie są kontrolowane przez organizm jak normalne komórki. Nowotwór jest klasyfikowany według kilku kryteriów.

Nawet dla ogółu społeczeństwa podział na nowotwory łagodne i złośliwe jest dobrze znany. Istnieje podział według cech morfologicznych (powiększenie narządu, narośla) lub według tkanki, z której wyrastają. To jest przykład guza:

• mezenchymalne - powstają z tkanek takich jak naczynia krwionośne, krew, tłuszcz lub komórki mięśniowe
• nabłonkowe - z których powstają nowotwory tkanki pokrywającej i powierzchownej, ale także z nabłonka gruczołowego
• neuroektodermalne - z których powstają nowotwory OUN, nerwów, ale także melanocytów (występujących w skórze)
• embrionalne - np. nowotwory zarodkowe powstające z komórek macierzystych.

Tabela przedstawia podział nowotworów na łagodne i złośliwe.

Co to jest rak wątroby?

Rak wątroby jest nowotworem złośliwym. Pierwotny rak wątroby wywodzi się z komórek i tkanek wątroby. Wtórny jest spowodowany przerzutami z innych części ciała, najczęściej z układu pokarmowego.

Pierwotne nowotwory wątroby występują rzadziej. Nowotwory wtórne są główną przyczyną raka wątroby. Są one spowodowane przerzutami (rozprzestrzenianiem się do wątroby z guzów w innych częściach ciała). Zazwyczaj choroba nowotworowa rozprzestrzenia się do wątroby z jamy brzusznej. Odbywa się to drogą krwionośną przez żyłę (v. portae).

Nowotwory wątroby występują głównie w krajach rozwijających się, zwłaszcza w Azji, Afryce Zachodniej i Środkowej, rzadziej w Europie. Występują częściej u mężczyzn niż u kobiet (stosunek 4:1).

Do nowotworów wątroby zalicza się kilka nowotworów złośliwych, w tym

• rak wątrobowokomórkowy (najczęstszy rak wątroby).
• rak włóknisto-komórkowy (najczęstszy z powodu marskości wątroby, ma stosunkowo dobre rokowanie)
• rak dróg żółciowych (atakuje drogi żółciowe wewnątrz wątroby, jest wykrywany dopiero w późnym stadium, gdy nie można go już operować)
• hepatoblastoma
• naczyniakomięsak
• włókniakomięsak
• przerzuty do wątroby są najczęściej spowodowane rakiem trzustki, jelit lub żołądka.

Czynniki ryzyka, takie jak marskość wątroby i wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, zwiększają ryzyko wystąpienia raka wątroby.

Rak wątrobowokomórkowy

Choroba ta zajmuje 5. miejsce wśród wszystkich nowotworów złośliwych. Szacuje się, że każdego roku umiera z jej powodu 1 milion osób na całym świecie. Jest ona diagnozowana dopiero w zaawansowanym stadium, nawet w 80% przypadków.

Rak wątrobowokomórkowy składa się ze zmienionych komórek wątroby. Wrastają one w otoczenie. Ich zachowanie jest inwazyjne. Bardzo często wrastają w naczynia krwionośne, co prowadzi do dalszych powikłań.

Penetracja komórek nowotworowych do naczyń krwionośnych skutkuje rozprzestrzenianiem się nowotworu do innych części wątroby i przerzutami nowotworu do innych części i narządów ciała. Rak wątroby najczęściej daje przerzuty do płuc i węzłów chłonnych. Rzadziej dochodzi do przerzutów do kości.

W przypadku raka wątrobowokomórkowego do określenia jego stadium stosuje się tzw. barcelońską klasyfikację HCC, oznaczaną skrótem BCLC (Barcelona Clinic Liver Cancer).

Tabela przedstawia stopień zaawansowania raka wątroby według klasyfikacji BCLC

W większości przypadków rak wątroby jest spowodowany inną długotrwałą chorobą. Nowotwory pierwotne występują rzadziej niż nowotwory wtórne. Oznacza to, że w większości przypadków rak powoduje przerzuty, tj. przeniesienie innego nowotworu złośliwego do wątroby.

Najczęstszymi przyczynami przerzutów są nowotwory jamy brzusznej, takie jak rak trzustki, okrężnicy, żołądka i odbytnicy.

U mężczyzn przerzuty pochodzą z prostaty, a u kobiet z macicy i jajników. Przerzuty pochodzą również z innych części ciała, takich jak rak nerki, płuc lub piersi.

W przypadku raka wątroby o wysokim stopniu złośliwości komórki nowotworowe są oczywiście przenoszone z wątroby do innych narządów, najczęściej do płuc i węzłów chłonnych. Stadia raka charakteryzujące się przerzutami przedstawiono w poniższej tabeli.

Oprócz przerzutów, do wybuchu choroby przyczynia się obecność innej długotrwałej choroby wątroby. Chorobą tą jest marskość wątroby lub zakaźne wirusowe zapalenie wątroby. Są to głównie wirusowe zapalenie wątroby typu B i C.

Czynniki ryzyka związane z rozwojem raka wątroby obejmują:

• marskość wątroby (spowodowana alkoholizmem, uszkodzeniem przez narkotyki, trucizny, ale także wirusy)
• wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, progresja do raka po 10-30 latach
• nadwaga i otyłość
• bezalkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby i bezalkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby
• przewlekłe choroby zapalne jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego)
• choroby pasożytnicze (w Afryce i Azji)
• alkoholizm, do 4 razy częściej z marskością wątroby
• palenie tytoniu
• spożywanie ryzykownej żywności i złe nawyki żywieniowe
  • żywność o wysokiej zawartości aflatoksyny (trucizny grzybowej) i patuliny (wytwarzanej podczas gnicia owoców)
  • nadmierne spożycie tłuszczów zwierzęcych
  • brak błonnika
  • niedobór minerałów i witamin
  • szkodliwe substancje pochodzące z przetwarzania żywności (nitrozoamina, benzopiren), takie jak wędzenie, grillowanie
  • wysoka zawartość nawozów
• długotrwałe stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych
• nadmierne stosowanie sterydów
• hemochromatoza
• choroba Wilsona
• substancje porfirochemiczne, takie jak chlorek winylu, hydrazyna, trichloroetylen
• woda zanieczyszczona arsenem.

Zapobieganie chorobie jest ważne. Obejmuje ono głównie eliminację lub przynajmniej ograniczenie czynników ryzyka wymienionych powyżej. Zmiana nawyków żywieniowych i dostosowanie masy ciała również odgrywają ważną rolę.

Istnieje skuteczna szczepionka na wirusowe zapalenie wątroby, ale nie dotyczy to już wirusowego zapalenia wątroby typu C. Jeśli występują czynniki ryzyka, ważne jest oczywiście regularne monitorowanie. Do 80% przypadków diagnozuje się dopiero w zaawansowanym stadium. Tutaj również widać znaczenie badań profilaktycznych.

Rak wątroby nie objawia się klinicznie aż do zaawansowanego stadium, co oznacza, że może być bezobjawowy przez długi czas. Jest to również powód złego rokowania (przewidywania stanu zdrowia danej osoby).

Najlepiej, jeśli zostanie wykryty w pierwszych dwóch stadiach.

Wczesne wykrycie raka wątroby może być przypadkowe i może zostać wykryte podczas badania profilaktycznego przez lekarza ogólnego. Choroba ta jest również dobrym przykładem na to, że regularne badania profilaktyczne są niezbędne.

Objawy choroby różnią się w zależności od pierwotnej przyczyny raka. W marskości wątroby istotną rolę odgrywa stopień uszkodzenia wątroby. Związek z rakiem upośledza czynność wątroby, a tym samym uwydatnia trudności marskości.

W marskości wątroby, gdy stan wątroby pogarsza się, występują objawy takie jak:

• żółtaczka (żółte przebarwienie skóry i białek oczu)
• wodobrzusze (obrzęk brzucha)
• encefalopatia wątrobowa (upośledzenie funkcji mózgu z powodu niewydolności wątroby)
• krwawienie z przewodu pokarmowego spowodowane żylakami przełyku.

W innych chorobach występują problemy typowe dla choroby podstawowej. W przypadku raka wątroby występują również objawy ogólne i związane z nimi niespecyficzne problemy. Należą do nich

• zmęczenie
• osłabienie
• nudności, mdłości
• podwyższona temperatura ciała (stan podgorączkowy)
• nocne poty
• swędzenie skóry
• utrata masy ciała
• brak apetytu, utrata apetytu
• dyskomfort w jamie brzusznej
• uczucie pełności, wzdęcia, wzdęcia
• zaburzenia trawienia
• ból pod prawą podudziem (w prawym podżebrzu).

Inne objawy, które występują przy długotrwałej chorobie wątroby i nasilają się w związku z rakiem, obejmują

• żółtaczka, czyli icterus (żółta skóra i białka oczu)
• nadciśnienie wrotne
• obrzęk
  • kończyn dolnych
  • obrzęk brzucha, tj. wodobrzusze, znane również jako woda w jamie brzusznej, wzdęcie brzucha
  • a później kończyn górnych.
  • do anasarca (obrzęk tkanek miękkich całego ciała)
• powiększenie wątroby, technicznie hepatomegalia
• uczucie oporu, tj. stwardnienie, pod prawym podżebrzem (prawe podżebrze)
• powiększenie śledziony (splenomegalia)
• pajączki (rozszerzone podskórne naczynia krwionośne, najlepiej widoczne na nosie)
• ginekomastia, czyli powiększenie piersi u mężczyzn
• zaburzenia krzepnięcia krwi, krwawienie
• zaczerwienienie dłoni (rumień dłoniowy).

Ból jest opisywany jako tępy i długotrwały, a nawet uporczywy. Obszar bólu znajduje się głównie pod prawym podbrzuszem. Może promieniować do górnej części brzucha (nadbrzusza). Osoby z tym schorzeniem często zgłaszają uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej, tj. niejednoznaczny ból.

Poważnym powikłaniem jest nagły epizod brzuszny (inaczej zwany ostrym brzuchem) z krwawieniem do jamy brzusznej. Ten stan zagraża życiu. W późnym stadium przerzuty rozprzestrzeniają się, co następnie powoduje problemy w zależności od dotkniętej części.

Ten późno pojawiający się problem jest powikłaniem w diagnostyce i leczeniu raka wątroby. W najlepszym przypadku diagnoza jest stawiana przypadkowo podczas badania profilaktycznego. Wyższe stadia choroby objawiają się objawami opisanymi w wywiadzie lekarskim.

Obserwowane są objawy kliniczne i przeprowadzane są badania fizykalne. Metody te są uzupełniane badaniami obrazowymi. Obejmują one USG jamy brzusznej, tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Następnie można wykonać badania laboratoryjne poziomu AFP (alfa-fetoproteiny).

AFP to białko, które zwykle występuje w wyższych stężeniach u płodu. W ciągu życia jego poziom spada, a następnie jest wykorzystywane jako marker do identyfikacji niektórych chorób, w tym wirusowego zapalenia wątroby, marskości wątroby, raka wątrobowokomórkowego, potworniaka jajnika i jąder i innych.

W celu zdiagnozowania nowotworu stosuje się następnie biopsję i badanie histologiczne pobranego materiału, a następnie na podstawie badania określa się stadium nowotworu. W rezultacie określa się rokowanie i projekt odpowiedniego leczenia.

Podstawowym problemem związanym z rakiem są czynniki ryzyka. Są one odpowiedzialne za wyzwalanie powstawania komórek nowotworowych. Najwyższe wskaźniki przypisuje się oczywiście alkoholizmowi, który wiąże się z marskością wątroby. Podobnie, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C są również na wysokim poziomie.

Wywołanie trudności wpływa na ogólny stan wątroby. Na przykład przy dużym stopniu marskości wątroby pogarsza się czynność wątroby. Powoduje to żółtaczkę (żółte przebarwienia białek oczu i skóry), a następnie obrzęk brzucha.

Problemy z centralnym układem nerwowym wysuwają się na pierwszy plan w encefalopatii wątrobowej. Ryzyko stanowi krwawienie z żylaków przełyku. Występują również niewielkie i długotrwałe krwawienia w układzie pokarmowym, a ogólna krzepliwość krwi jest zmniejszona.

Wśród niespecyficznych dolegliwości jako pierwsze może pojawić się zmęczenie. Osoba cierpi na brak apetytu i utratę masy ciała, nie tylko z powodu zmniejszonego spożycia pokarmu. Nudności, dyskomfort w jamie brzusznej lub pełność brzucha są powiązane.

W kolejnym etapie pojawia się ból brzucha, ból w prawym boku, a zwłaszcza w obszarze pod prawym dolnym żebrem. Może wystąpić promieniowanie do górnej środkowej części brzucha (pod mostkiem). Podczas badania wątroba jest powiększona.

W późnym stadium pojawia się obrzęk, najpierw kończyn dolnych, brzucha (wodobrzusze). Złą manifestacją jest obrzęk całego ciała (anasarca), gdy płyny przenikają do tkanek miękkich. Objawy te są identyczne z trudnościami marskości wątroby, niewydolnością funkcji, nie tylko w wyniku guza wątroby.

Dlatego ważna jest diagnostyka różnicowa. Pierwotną przyczyną kłopotów z wątrobą może być rak poza wątrobą, który dał przerzuty do niej, ale także odwrotnie. W późnym stadium rak wątrobowokomórkowy daje przerzuty dalej w głąb organizmu.

Późne wykrycie choroby skutkuje złym rokowaniem i skomplikowanym leczeniem. Choroba jest śmiertelna, jednak przy wczesnej diagnozie i odpowiednim leczeniu życie pacjenta może zostać przedłużone o kilka lat.