Trąd: Czym jest trąd, jak powstaje i jakie są jego objawy?

Trąd, inaczej nazywany trądem, to choroba znana od ponad 3000 lat. Jest to zakaźna choroba bakteryjna atakująca nerwy obwodowe, skórę i błony śluzowe ludzi.

Nieleczony trąd powoduje poważne problemy zdrowotne i deformacje ciała.

Często pytasz:
Czym jest trąd i jak do niego dochodzi?
Jakie są objawy?
Objawy, etiologia trądu, przenoszenie, możliwości leczenia i wiele innych interesujących informacji na temat trądu można znaleźć w artykule.

Czym jest trąd?

Trąd, znany również pod fachową nazwą choroby Hansena, został odkryty w 1869 roku przez norweskiego biologa, zoologa i lekarza Gerharda Armauera Hansena, który opisał bakterię w tkance skórnej zakażonej osoby.

Choroba występuje głównie w południowych szerokościach geograficznych - Ameryce Łacińskiej, Afryce i Azji Południowo-Wschodniej. W krajach europejskich trąd osiągnął największe nasilenie w XII-XV wieku w wyniku wypraw krzyżowych, po których liczba przypadków trądu znacznie spadła.

Od średniowiecza do czasów współczesnych leprozoria były specjalnymi placówkami służącymi do izolacji i opieki nad zarażonymi osobami.

Obecnie trąd stanowi szczególne zagrożenie dla populacji w krajach rozwijających się i najbiedniejszych krajach świata o słabej opiece zdrowotnej.

Etiologia choroby jest...

Trąd jest bakteryjną chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterię zwaną Mycobacterium leprae lub Mycobacterium lepromatosis.

Okres inkubacji choroby jest dość długi i może trwać od miesięcy do lat.

Bakterie wywołujące trąd namnażają się powoli, a czas między początkowym zakażeniem a pojawieniem się pierwszych objawów może wynosić nawet pięć lat.

Choroba sama w sobie nie jest wysoce zaraźliwa. Bardzo bliski kontakt z zakażoną osobą i niska odporność samego organizmu są niezbędne do przeniesienia choroby. W szczególności wydzieliny śluzowe zakażonej osoby (kichanie, kaszel, otwarte rany itp.) są warunkiem wstępnym rozprzestrzeniania się choroby.

Transmisja odbywa się głównie drogą kropelkową i powietrzną.

Chorobą można się również zarazić przez otwartą ranę, dotykając zakażonego lub zarażonego zwierzęcia. Istnieje ryzyko przeniesienia choroby z matki na dziecko za pośrednictwem mleka matki, dlatego matkom chorym na trąd zabrania się karmienia piersią.

Choroba nie jest wysoce zaraźliwa, a ryzyko zakażenia w wyniku normalnego kontaktu jest niskie.

Zagrożone są osoby z osłabionym układem odpornościowym.

Mycobacterium leprae namnaża się wewnątrz komórek zakażonego organizmu.

Typowymi objawami trądu są zmiany skórne, plamy i obrzęki. Choroba najczęściej atakuje twarz, błony śluzowe górnych dróg oddechowych, mięśnie, stawy i nerwy obwodowe kończyn. Dokładne objawy i manifestacje zależą od dokładnej postaci i stadium trądu.

Rodzaje i formy trądu

WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) klasyfikuje trąd na podstawie rodzaju choroby i liczby dotkniętych obszarów skóry. Pierwsza kategoria to postać paucibacillary (gruźlicza), w której dotkniętych jest do 5 obszarów bez obecności bakterii w skórze.

Druga kategoria to postać wielobakteryjna (lepromatyczna), która charakteryzuje się zajęciem co najmniej 5 obszarów i wykryciem bakterii w tkance skórnej danej osoby.

Gruźlicza postać trądu

W tej postaci własny układ odpornościowy organizmu zapobiega namnażaniu się bakterii. Prątki są zamknięte w zaatakowanym nerwie i nie rozprzestrzeniają się na otaczający obszar. Jest to niezakaźna postać trądu. W większości przypadków po leczeniu pacjent wraca do zdrowia i poprawia swój stan zdrowia.

Głównym objawem trądu gruźliczego jest suchość skóry z tworzeniem się plam skórnych w kolorze od białego do czerwonego (fioletowego).

Powierzchnia tych zmian skórnych może być gładka lub uniesiona (brodawkowata).

W obszarach dotkniętych nerwami można wyczuć zaczerwienione, obrzęknięte, mniej wrażliwe na dotyk obszary. Dochodzi do obumierania nerwów i pogorszenia funkcji mięśni, które stopniowo słabną i zanikają.

Nieleczone rozwijają się głębokie owrzodzenia, z możliwością powstania otwartych ran i koniecznością amputacji (najczęściej obejmującej połączenia palców rąk i nóg).

Lepromatyczna postać trądu

Charakteryzuje się namnażaniem bakterii zarówno w tkance nerwowej, jak i w otaczającym ją obszarze. Typ trędowaty jest zakaźną postacią trądu. Ma cięższy przebieg, ponieważ zwykle dotyka osoby z osłabionym układem odpornościowym.

Większość zdrowych osób ma wystarczający poziom ochrony immunologicznej, dlatego nie więcej niż 5% osób zachoruje w wyniku kontaktu z prątkami trądu.

Głównym objawem jest pojawienie się guzków i brązowo-fioletowych plam skórnych na całym ciele. U poszczególnych osób pojawiają się symetryczne guzki skórne zwane lepromami. Guzki mają kolor czerwony, żółty lub brązowo-fioletowy. Lepromy mogą zostać wchłonięte lub przekształcić się w wypełnione prątkami wrzody.

Podobnie jak w przypadku poprzedniej postaci, nerwy obwodowe są uszkodzone, a funkcje motoryczne i czuciowe mięśni są upośledzone.

Typowym objawem jest niepełnosprawność twarzy, która jest zdeformowana przez tworzenie się wrzodów i blizn. Nos staje się zapadnięty, brwi i włosy wypadają, odruch mrugania jest zatarty, a oko wysycha z ryzykiem ślepoty.

Uszkodzeniu ulega również błona śluzowa nosa i pojawiają się krwawienia z nosa.

W późniejszych stadiach nieleczonego trądu dochodzi do niewydolności kości i narządów wewnętrznych. Choroba namnaża się w całym organizmie - węzłach chłonnych, szpiku kostnym, nerkach, układach wewnętrznych i innych.

Nieleczona postać może być śmiertelna.

Postać graniczna trądu

Jest to rodzaj choroby, która indywidualnie wykazuje połączenie objawów zarówno postaci gruźliczej, jak i trądowej. Jednak podobnie jak w obu postaciach, dochodzi do uszkodzenia nerwów obwodowych, mięśni i powstawania typowych wrzodów.

Specyficzne objawy i przebieg choroby zależą głównie od rodzaju postaci trądu.

Głównym charakterystycznym objawem niezakaźnej postaci gruźliczej jest suchość skóry, powstawanie widocznych plam w kolorze skóry i pojawienie się owrzodzeń w obszarze zajęcia nerwów obwodowych.

Prolepromatoidalna postać zakaźna charakteryzuje się powstawaniem guzków skórnych i brązowawo-fioletowych plam. Dotknięty jest obszar twarzy, błona śluzowa nosa, owrzodzenia i blizny.

W ostatnim stadium atakuje również kości i narządy wewnętrzne.

Pierwszym objawem trądu jest drętwienie obwodowych części ciała - palców u rąk i nóg.

Inne stosunkowo wczesne objawy to tworzenie się białych plam na skórze i obrzęk nerwów obwodowych. W wyniku uszkodzenia nerwów i unerwienia, te plamy skórne są później odczuwane przez zakażoną osobę jako odrętwiałe.

Możliwe przejawy i objawy trądu:

• Tworzenie się czerwonych i białych plam na skórze.
• Tworzenie się brązowo-fioletowych plam na skórze
• Sucha skóra
• Łączenie się plam skórnych w "mapę"
• Tworzenie się guzków skórnych
• Tworzenie się wrzodów i blizn
• Drętwienie obwodowych części ciała
• Drętwienie dotkniętego obszaru
• Osłabienie i zanik mięśni
• Deformacja dotkniętego obszaru
• Zaburzenia błony śluzowej i krwawienia z nosa
• Opadanie nosa i deformacja twarzy
• Deformacja płatków uszu
• Zapalenie krtani
• Wypadanie włosów i brwi
• Osłabienie odruchu mrugania i suchość oczu
• Problemy z widzeniem aż do ślepoty
• Zaburzenia erekcji
• Niepłodność
• Zaburzenia czynności nerek i nadnerczy
• Zaburzenia narządów wewnętrznych i kości

Ze względu na obecną rzadkość występowania trądu w krajach rozwiniętych, bada się głównie historię rodzinną i podróżniczą pacjenta.

Trąd jest potwierdzany badaniem histologicznym biopsji skóry (biopsja skóry, wymaz skóry), w którym wykrywa się obecność Mycobacterium leprae lub Mycobacterium lepromatosis w tkance skórnej pacjenta.

Obecność prątków można również wykryć w wydzielinach z nosa i wymazach z błony śluzowej nosa.

Wydzieliny i wymazy są barwione w laboratorium przy użyciu specjalnej metody bakteriologicznej Ziehl-Neelsena. Obecność i ilość bakterii trądu (patogenu) jest następnie określana na podstawie wyniku.

Inną procedurą diagnostyczną jest test leprominowy, który służy do rozróżnienia i identyfikacji określonej postaci trądu. Test polega na wstrzyknięciu leprominu do tkanki podskórnej pacjenta. Po kilku dniach lekarz bada reakcję organizmu na wstrzykniętą substancję.

Wartość fizjologiczną z brakiem reakcji ocenia się u osoby z postacią trądu, a także u osoby zdrowej. Wręcz przeciwnie, w postaci gruźliczej występują wynikające z tego wartości patologiczne.

Występowanie trądu i zapobieganie mu na świecie

Nie istnieje żadna metoda zapobiegania zakażeniu bakteriami wywołującymi trąd. Ryzyko przeniesienia choroby można jednak ograniczyć do absolutnego minimum za pomocą szeregu czynników i środków.

Głównym kluczem do zapobiegania zakażeniu jest unikanie podróży do krajów o wyższej zachorowalności na trąd (Afryka, Azja Południowo-Wschodnia, Nepal, Tanzania...). Jednak ryzyko zakażenia jest niskie nawet podczas podróży do tych krajów. Aby przenieść bakterię, układ odpornościowy jest zbyt słaby i upośledzony (brak odporności).

Endemicznie trąd występuje w niektórych mniej rozwiniętych krajach obu Ameryk, Azji i Afryki.

W Europie choroba występuje rzadko i sporadycznie.

W 2020 r. na całym świecie zdiagnozowano 127 558 przypadków trądu.

Od 1954 r. w ostatnią niedzielę stycznia obchodzony jest Światowy Dzień Kontroli i Zapobiegania Trądowi. Dzień ten stwarza okazję do podniesienia świadomości na temat rozpowszechnienia tej choroby zakaźnej i znaczenia wczesnej diagnozy.