Wstrząs anafilaktyczny: Anafilaksja jako przesadna, ciężka reakcja alergiczna?

Reakcja anafilaktyczna to ciężka postać reakcji alergicznej, określana również skrótem anafilaksji. Wstrząs anafilaktyczny to najcięższy stopień anafilaksji, zagrażający bezpośredniemu życiu człowieka.

Zagraża bezpośredniemu życiu danej osoby.

Ważne terminy dotyczące alergii i anafilaksji

Reakcja alergiczna to przesadna lub nieproporcjonalna reakcja organizmu, w szczególności jego układu odpornościowego, na alergen. Alergenem może być powszechna substancja występująca w środowisku, która normalnie nie jest szkodliwa dla ludzi.

Alergen, inaczej zwany antygenem, wywołuje nadmierną odpowiedź immunologiczną u osoby uczulonej, powodując reakcję alergiczną. Istnieją również alergie atopowe, które są spowodowane genetyczną predyspozycją do produkcji przeciwciał IgE.

Anafilaksja jest cięższym stopniem alergii. Wpływa na kilka układów i narządów ciała. Jest bardziej intensywna niż alergia. Zagraża zdrowiu i życiu. Znamy również termin reakcja anafilaktoidalna. Nie jest spowodowana odpowiedzią immunologiczną, chociaż w swoich objawach przypomina anafilaksję.

Wstrząs anafilaktyczny jest najcięższą postacią anafilaksji i bezpośrednio zagraża życiu. Wstrząs jest nagłą zmianą w mikro- i makrokrążeniu. Powoduje upośledzenie dopływu krwi do tkanek, a tym samym zmniejszone dotlenienie i upośledzony metabolizm komórkowy.

Jeśli wstrząs anafilaktyczny nie jest leczony, dochodzi do niewydolności i uszkodzenia narządów, a nawet śmierci. Wśród zwykłych ludzi nazwa wstrząs jest postrzegana jako reakcja psychologiczna, na przykład na ostry stres. Jednak ta nazwa nie jest poprawna.

Termin wstrząs odnosi się do ostrego, zagrażającego życiu stanu spowodowanego zaburzeniem dopływu krwi. Wpływa na kilka układów i narządów ciała, takich jak układ sercowo-naczyniowy, płuca, nerki, nadnercza, mózg i wątroba. Ma trzy fazy: fazę kompensacyjną, fazę dekompensacyjną i fazę nieodwracalną.

W pierwszej fazie (kompensacyjnej) organizm stara się utrzymać dopływ krwi do ważnych dla życia narządów, tj. mózgu, serca, nerek. W fazie dekompensacyjnej zmiany pogłębiają się, spada ciśnienie krwi, pogarsza się ukrwienie tkanek i narządów.

Jeśli do tego momentu wstrząs nie jest leczony, następuje faza nieodwracalna. Najpoważniejsza jest więc faza nieodwracalna, w której dochodzi do nieodwracalnych zmian i trwałego uszkodzenia narządów, a nawet śmierci.

Wstrząs dzieli się na:

• hipowolemiczny, gdy w wyniku krwotoku lub odwodnienia w naczyniach krwionośnych nie ma wystarczającej ilości krwi
• kardiogenny, gdy zawodzi funkcja serca jako pompy
• obturacyjny, spowodowany na przykład zatorowością płucną
• dystrybucyjny, występuje, gdy naczynia krwionośne są nadmiernie rozciągnięte, na przykład w anafilaksji lub sepsie (zatrucie krwi).

Co to jest anafilaksja?

Terminy te są ważne dla rozróżnienia między alergią, anafilaksją i wstrząsem anafilaktycznym. Pochodzenie zaburzeń może być takie samo, ale różnica polega na intensywności przebiegu. Alergia jest zatem jednym z obszarów problemów zdrowotnych, których nie należy lekceważyć za wszelką cenę.

Słowo alergia pochodzi od dwóch greckich słów allos (zmieniony stan) i ergon (praca, reakcja) i zostało ukute przez lekarzy Clemensa von Pirqueta i Bélę Schicka w 1906 roku.

Anafilaksja to uogólniona reakcja alergiczna lub alergia, która rozprzestrzeniła się na całe ciało. Wpływa na kilka układów organizmu.

Wpływa na przykład na układy narządów:

• krążenia
• oddechowy
• nerwowy
• skóra
• trawienny

Wstrząs anafilaktyczny to stan zagrożenia życia polegający na ciężkim stopniu anafilaksji. Objawia się spadkiem ciśnienia krwi, niewydolnością krążenia, a nawet utratą przytomności.

Organizm uodparnia się przy pierwszym zetknięciu z alergenem.

Drugie spotkanie z antygenem powoduje przesadną reakcję immunologiczną.

W tym przypadku przeciwciała IgE identyfikują antygen, co wyzwala kaskadę alergiczną. Oprócz formy IgE znane są inne mechanizmy. Jednak reakcja typu IgE jest najczęstsza, do 60 procent. Następnie w alergię zaangażowane są inne mediatory.

W reakcji alergicznej lub anafilaktycznej, substancje takie jak:

• histamina
• serotyna
• tryptaza
• heparyna
• adenozyna
• prostaglandyna D2
• interleukiny
• leukotrieny

Anafilaksja w niektórych przypadkach przebiega dwuetapowo.

Druga faza reakcji anafilaktycznej może zostać wywołana 6-24 godzin po wystąpieniu pierwszych objawów. Dzieje się tak w około 20% przypadków.

Najczęstszymi przyczynami reakcji anafilaktycznych są alergeny lekowe i pokarmowe, a także reakcje po kontakcie z owadami (ukąszenia, użądlenia). Powszechne są również reakcje alergiczne na lateks.

Intensywność reakcji zależy również od kilku czynników, w tym od stopnia wrażliwości osoby uczulonej. Ważny jest również sposób, w jaki alergen dostaje się do organizmu, kontakt, spożycie doustne lub ukąszenia owadów.

Reakcja alergiczna może mieć charakter miejscowy lub ogólny. W przypadku pierwszego kontaktu z alergenem organizm wytwarza przeciwciała. Następnie drugi kontakt z antygenem wywołuje gwałtowną reakcję układu odpornościowego.

Każdy kolejny kontakt z substancją zwykle prowadzi do bardziej nasilonych objawów. Intensywność, ale także czas trwania reakcji wzrasta. Dlatego ważne jest, aby specjalista alergolog zbadał substancję, na którą dana osoba jest wrażliwa i dostarczył wystarczających informacji.

Alergia lub anafilaksja jako taka jest spowodowana nadmierną reakcją na antygen. Antygen lub alergen to substancja, która normalnie nie jest niebezpieczna dla organizmu, jednak przy pierwszym kontakcie organizm oznaczył ją jako niepożądaną.

Przyczyną mogą być alergeny, które normalnie występują w środowisku i nie stanowią problemu dla innych osób. Wstrząs anafilaktyczny jest najcięższą formą reakcji na alergen dostający się do organizmu.

W tabeli wymieniono niektóre substancje, które często wywołują alergie

Specyficznymi rodzajami są alergie na składniki żywności: gluten i laktozę.

Reakcja alergiczna ma swoje typowe objawy, które mogą być zarówno miejscowe, jak i ogólne. W anafilaksji dochodzi do uszkodzenia kilku układów i narządów, takich jak skóra, układ sercowo-naczyniowy lub układ oddechowy.

Objawy anafilaksji zależą od kilku czynników, takich jak:

• rodzaj alergenu
• miejsce i droga wniknięcia do organizmu, tj. przez przewód pokarmowy, skórę, wstrzyknięcie
• stopień wrażliwości, uczulenia organizmu
• docelowy narząd lub tkanka

Tabela przedstawia objawy anafilaksji w odniesieniu do układu ciała

Najważniejsza jest historia medyczna osoby chorej i objawy kliniczne alergii, w tym anafilaksja. Rozpoznanie alergenu jest bardzo ważne. Pomoże to później w zapobieganiu lub leczeniu alergii.

Rodzaj alergenu można określić, jeśli znana jest substancja, na którą wystąpiła reakcja. Innymi metodami są testy laboratoryjne i skórne testy alergiczne. Oznaczane są IgE, podwyższony poziom histaminy we krwi lub moczu. Można również zbadać śluz i wydzielinę z nosa w celu określenia obecności eozynofilów.

Diagnoza anafilaksji jest prosta, gdy obecny jest znany alergen. W przypadku początkowej reakcji jest to tym trudniejsze, że alergen nie jest jeszcze znany. Ale jeśli występują objawy typowe dla alergii, na przykład po użądleniu przez pszczołę, diagnoza jest jasna.

Ważne jest, aby wykluczyć inne przyczyny (dziedziczny obrzęk naczynioruchowy, arytmia itp., w zależności od objawów). Jest to szczególnie ważne, jeśli przyczyna trwających problemów jest nieznana. Diagnostyka różnicowa jest ważna dla wykrycia innych poważnych chorób.

Reakcja alergiczna w pierwszej fazie ma miejsce od kilku sekund do kilku minut.

Druga faza (20% przypadków) może wystąpić po 6-24 godzinach.

Zaczerwienienie, swędzenie, pokrzywka i ewentualnie wysypka są pierwszymi objawami. Obrzęk naczynioruchowy (obrzęk miękkich części skóry) jest również częstym zjawiskiem, zwykle w obrębie rąk, twarzy i szyi.

Jak wspomniano, przebieg zależy od kilku czynników i jest indywidualny. Poważniejsze problemy występują po dożylnym podaniu leków, ale także po użądleniu przez pszczoły w okolicy serca i twarzy.

Po wniknięciu alergenu do organizmu uruchamiana jest kaskada reakcji immunologicznych. Do krwi uwalniane są substancje wazoaktywne (działające na naczynia krwionośne), takie jak histamina, prostaglandyna D2, leukotrieny i substancje wpływające na zwężenie dróg oddechowych.

Działanie tych substancji objawia się głównie jako:

• zwężenie dróg oddechowych, tj. skurcz oskrzeli
• rozszerzenie naczyń krwionośnych, tj. rozszerzenie naczyń krwionośnych
• zwiększona przepuszczalność naczyń włosowatych, małych naczyń krwionośnych, dla płynów (obrzęk naczynioruchowy)
• zwiększone wydzielanie śluzu przez błony śluzowe dolnych i górnych dróg oddechowych
• zlepianie się i aktywacja płytek krwi, co prowadzi do DIC (rozsiana koagulopatia wewnątrznaczyniowa).

Konsekwencją tego jest przenikanie płynów ustrojowych do przestrzeni śródmiąższowej, a tym samym utrata płynów z krążenia. Ale także rozszerzenie naczyń krwionośnych, tj. rozszerzenie naczyń krwionośnych. Powoduje to obniżenie ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca.

Zwężenie dróg oddechowych powoduje duszność. Może być słyszalny świszczący oddech, podobnie jak w ataku astmy. Oddychanie pogarsza zwiększona produkcja śluzu w dolnych drogach oddechowych i związana z tym chrypka podczas oddychania.

Oprócz wspomnianego wyżej obrzęku tkanek miękkich, występuje bardzo poważny obrzęk krtani i zwieracza krtani. Może to prowadzić do niedrożności lub zablokowania dróg oddechowych. A następnie do zatrzymania oddechu.

Konsekwencją jest niewydolność oddechowa i, jeśli nie zostanie podjęte wczesne leczenie lub opieka reanimacyjna, śmierć. Równie niebezpieczna jest niewydolność serca spowodowana złośliwą arytmią lub niedokrwieniem. Oznacza to, że mięsień sercowy jest niedokrwiony, a serce atakuje.

We wstrząsie występują również objawy wynikające z upośledzenia dopływu krwi do mózgu. Należą do nich zmiany świadomości (apatia, agresja), zapaść, drgawki ciała aż do utraty przytomności. Ponadto we wstrząsie można zaobserwować bladość do marmurkowego zabarwienia skóry, zimny pot.

Układ pokarmowy reaguje ogólną ociężałością, wymiotami, bólem brzucha. Mogą występować skąpe stolce. Produkcja moczu zmniejsza się do zatrzymania i może wystąpić kolka nerkowa. Skurcz pęcherza może powodować wyciek moczu. W ciąży skurcz macicy jest szczególnie ryzykowny.

Chociaż reakcja alergiczna jest łagodna za pierwszym razem, bardzo ważne jest profesjonalne badanie. Druga reakcja może mieć intensywny przebieg. Chociaż przebieg anafilaksji może mieć śmiertelny koniec, na szczęście istnieje skuteczne i szybkie leczenie zapobiegające rozwojowi wstrząsu anafilaktycznego do jego nieodwracalnej postaci.