Zakażenie wirusem cytomegalii: czym jest, przyczyny, objawy i CMV u dzieci

Zakażenie wirusem cytomegalii jest uważane za jeden z czynników ryzyka zachorowalności noworodków. Wraz z toksoplazmozą, różyczką i wirusem opryszczki jest jedną z najczęstszych przyczyn zakażeń wrodzonych.

Wirus cytomegalii może powodować różne wady rozwojowe u noworodków. U pacjentów z obniżoną odpornością (np. pacjentów z nowotworami, osób zakażonych wirusem HIV) zakażenie wirusem cytomegalii jest częstą przyczyną śmiertelnych powikłań.

Czy wiesz, że....

Na każde 150 noworodków przypada 1 dziecko z wrodzonym zakażeniem wirusem cytomegalii. Zakażenie wirusem cytomegalii jest uważane za najczęstsze wrodzone zakażenie wirusowe. Jeden na 750 noworodków dozna trwałego uszkodzenia w wyniku zakażenia wirusem cytomegalii.

Częstość występowania zakażenia wirusem cytomegalii jest ogólnoświatowa. Zakażenie wirusem cytomegalii dotyka od 60 do 90% dorosłych.

Najwyższa częstość występowania zakażenia wirusem cytomegalii występuje w krajach rozwijających się, ze względu na niski poziom społeczno-ekonomiczny i wyższą gęstość zaludnienia. W krajach rozwijających się wirus cytomegalii występuje u dzieci w wieku zaledwie 5 lat.

Często występuje u dzieci przebywających w zamkniętych zbiorowiskach (przedszkole, szkoła).

Zwiększona aktywność seksualna jest czynnikiem ryzyka dla nastolatków, w związku z czym matki w wieku poniżej 20 lat są bardziej narażone na wrodzone zakażenie wirusem cytomegalii u swoich dzieci.

Częstość występowania zakażenia wirusem cytomegalii wzrasta wraz z wiekiem.

Częstość występowania: 47% u osób w wieku 10-12 lat 68% u osób w wieku 15-35 lat 81% u osób w wieku 36-60 lat

Częściej dotyka kobiety niż mężczyzn.

Afroamerykanie i Azjaci są o około 20-30% bardziej narażeni na zakażenie wirusem cytomegalii niż inne rasy.

Trochę historii...

W 1881 roku niemiecki profesor Ribbert po raz pierwszy opisał komórki zakażone wirusem cytomegalii. W 1921 roku Goodpasture i Talbert po raz pierwszy zasugerowali, że cytomegalia może być wywoływana przez wirusa.

W 1960 roku Weller, Rowe i Smith wyizolowali wirusa z ludzkich gruczołów ślinowych. W tym samym roku Weller i jego współpracownicy zaproponowali nazwę cytomegalowirus.

Jak przenoszony jest wirus cytomegalii?

W większości przypadków wirus cytomegalii rozprzestrzenia się poprzez długotrwały bliski kontakt.

Wydalanie wirusa może być przerywane lub ciągłe. Czas trwania wydalania i ilość wydalanego wirusa mogą się różnić.

U dorosłych może to trwać od kilku dni do miesięcy, a u dzieci od kilku miesięcy do lat.

Cząsteczki wirusa rozprzestrzeniają się w środowisku:

• ślina
• mocz
• kał
• wydzieliny szyjki macicy
• ejakulat
• mleko matki
• inne wydzieliny ustrojowe.

Do przeniesienia wirusa z matki na dziecko może dojść podczas ciąży lub porodu. Jednym ze sposobów przeniesienia wirusa z matki na dziecko jest karmienie piersią. Innym sposobem przeniesienia wirusa jest przeszczep narządów lub transfuzja krwi.

Źródłem zakażenia są osoby chore lub nosiciele wirusa.

Wirus aktywuje się, gdy układ odpornościowy jest osłabiony. Jest podstępny, ponieważ objawy kliniczne mogą nie być widoczne.

Okres inkubacji trwa zwykle od 9 do 60 dni.

Metody przenoszenia:

1. Z matki na dziecko - przez łożysko, przy porodzie, poprzez karmienie piersią.
2. przenoszenie poziome - przez płyny ustrojowe (np. ślina, mocz, wydzielina szyjki macicy)
3. inne sposoby przenoszenia - przeszczep narządów, transfuzja krwi

Cytomegalowirus jest uważany za największego i najbardziej złożonego wirusa ludzkiego.

Jest klasyfikowany jako wirus DNA i należy do wirusów opryszczki. Są one uważane za najbardziej rozpowszechnione patogeny w populacji ludzkiej.

Wirusy op ryszczki mają zdolność przechodzenia w fazę utajoną (ukrytą, nie objawiającą się na zewnątrz).

Są aktywowane, gdy organizm jest osłabiony.

Wirus cytomegalii zachowuje się w organizmie ludzkim podobnie do innych wirusów opryszczki. Gdy wirion (budulec wirusa) dostanie się do komórki, jego części są szybko przenoszone do jądra komórkowego. Tam namnażają się (replikują). Replikacja jest stosunkowo powolna.

Pierwsze zakażenie zwykle ma miejsce w dzieciństwie i zwykle przebiega bezobjawowo. Rodzaj objawów klinicznych zależy od stanu odporności pacjenta.

U niektórych pacjentów choroba może postępować bez specyficznych objawów:

• gorączka
• obrzęk węzłów chłonnych
• zmęczenie
• osłabienie
• ból mięśni i stawów
• brak apetytu
• zespół mononukleozy zakaźnej

W zależności od sposobu zakażenia, objawy można podzielić w następujący sposób:

1. Wrodzone zakażenie wirusem cytomegalii

Największe ryzyko przeniesienia wirusa z matki na dziecko w czasie ciąży występuje, gdy matka przeszła pierwszą infekcję (pierwotne zakażenie) w czasie ciąży.

Pierwsza połowa ciąży jest uważana za okres najwyższego ryzyka.

Około 10-15% zakażonych dzieci ma objawy po urodzeniu.

Czy wiesz, że...

Noworodek powinien zostać zbadany w ciągu 21 dni po urodzeniu. Po tym czasie trudno jest odróżnić zakażenie wrodzone od nabytego.

W większości przypadków bezpośrednio po urodzeniu nie występują żadne objawy zakażenia.

Od 5 do 15% dzieci z wirusem cytomegalii rozwija różne formy zaburzeń neurologicznych z opóźnieniem psychoruchowym, głuchotą lub zaburzeniem jednego z gruczołów dokrewnych (np. przysadki mózgowej, nadnerczy, tarczycy) na późniejszym etapie choroby.

Objawy zakażenia wrodzonego obejmują:

• przedwczesny poród
• niską masę urodzeniową
• zajęcie OUN - małogłowie (nieproporcjonalnie mała głowa), wodogłowie (wyciek z mózgu), zwapnienie
• zaburzenia oka - zapalenie rogówki, zapalenie tęczówki i siatkówki (zapalenie naczyniówki i siatkówki), zaćma, zapalenie nerwu wzrokowego
• powiększenie wątroby i śledziony (hepatosplenomegalia)
• niedokrwistość
• zapalenie płuc
• żółtaczka
• małopłytkowość

2. Nabyte zakażenie wirusem cytomegalii

Zakażenie nabyte w większości przypadków przebiega bezobjawowo.

Wyjątkiem są przypadki, w których do zakażenia dochodzi podczas porodu lub karmienia piersią wcześniaków.

Choroba objawia się u takich dzieci w podobny sposób jak:

• zapalenie wątroby
• limfadenopatia (powiększone węzły chłonne)
• zapalenie płuc
• zapalenie opon mózgowych

Może Cię również zainteresować:

Powiększone węzły chłonne: bolesne czy bezbolesne i ich przyczyny?

Zapalenie płuc: jakie są objawy zapalenia płuc i jak się je dzieli (nietypowe, wirusowe, bakteryjne)

U nastolatków pierwsze zakażenie wirusem cytomegalii objawia się podobnie do mononukleozy. Główne objawy to gorączka i ogólne złe samopoczucie. W morfologii krwi wykrywa się nietypową limfocytozę i podwyższone próby wątrobowe.

W praktyce odróżnienie tej infekcji od mononukleozy jest dość trudne.

Mogą Cię również zainteresować:

Czym jest mononukleoza zakaźna, jak się przenosi i jak się objawia?

3. Zakażenie wirusem cytomegalii u pacjentów z obniżoną odpornością

Zakażenie wirusem cytomegalii u tych pacjentów może objawiać się zapaleniem płuc (ma do 90% śmiertelności po przeszczepie szpiku kostnego), chorobą przewodu pokarmowego i cytomegalowirusowym zapaleniem siatkówki.

U pacjentów z obniżoną odpornością (pacjenci z AIDS, pacjenci przyjmujący leki immunosupresyjne) zarówno pierwsze zakażenie, jak i reaktywacja wirusa cytomegalii mogą mieć ciężki przebieg, a nawet zagrażać życiu.

Do diagnozowania zakażenia wirusem cytomegalii stosuje się następujące metody:

• Testy serologiczne - najczęściej stosowana metoda.
• Bezpośrednie wykrywanie wirusowego DNA - złoty standard w diagnostyce zakażenia wirusem cytomegalii.
• hodowla - wysoce specyficzne wykrywanie wirusa w różnych materiałach biologicznych
• Badanie histopatologiczne - najbardziej specyficzne badanie, potwierdza bezpośrednie zajęcie tkanek.
• Morfologia krwi - morfologia krwi z różnicowaniem białych krwinek jest integralną częścią diagnozy zakażenia wirusem cytomegalii.

Co oznaczają skróty w wynikach?

Jak rozumieć wyniki?

Skróty i ich objaśnienia podano w poniższej tabeli

Przed narodzinami dziecka diagnozę przeprowadza się w następujący sposób:

Najpierw monitoruje się dziecko i jego rozwój za pomocą USG, a w uzasadnionych przypadkach pobiera się krew pępowinową (kordocenteza) lub płyn owodniowy (amniopunkcja).

Kolejnym krokiem jest izolacja wirusa, badania hematologiczne i immunologiczne.

Jak przebiega diagnostyka u noworodków?

U noworodków oznaczane są swoiste przeciwciała (IgM i IgA), DNA wirusa cytomegalii, wiremia i izolacja wirusa.

W kolejnym etapie wykonuje się USG mózgu, CT (tomografię komputerową) i MRI (rezonans magnetyczny), nakłucie lędźwiowe, badanie słuchu i wzroku oraz badanie neurologiczne.

W większości przypadków pierwsze zakażenie (pierwotna infekcja) wirusem cytomegalii przebiega bezobjawowo. Czasami może wystąpić gorączka i zapalenie migdałków.

Po pierwotnym zakażeniu następuje faza utajona (ukryta), w której wirus przeżywa w makrofagach.

Cytolegalowirus utrzymuje się w postaci utajonej u danej osoby (gospodarza) przez całe życie. Tylko sporadycznie wznawia aktywność. Zwykle nie pojawiają się żadne objawy.

U pacjentów z obniżoną odpornością sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Choroba objawia się gorączką, niską liczbą białych krwinek (leukopenią) i uszkodzeniem narządów.

Narządy docelowe obejmują płuca, ośrodkowy układ nerwowy (OUN), wątrobę i przewód pokarmowy. W większości przypadków dochodzi do wznowienia utajonej aktywności wirusa cytomegalii.

Jakie są znane rodzaje zakażenia wirusem cytomegalii?

1. Pierwotne - osoba ma kontakt z wirusem cytomegalii po raz pierwszy i nie wytworzyła żadnych przeciwciał.
2. Nawracające - osoba przeszła infekcję wirusem cytomegalii w przeszłości, a gdy układ odpornościowy słabnie, wirus reaktywuje się. W tym typie objawy choroby pojawiają się tylko sporadycznie. Organizm wytworzył już przeciwciała z poprzedniej pierwszej infekcji.
3. Reinfekcja - nowa infekcja wywołana przez inny szczep wirusa cytomegalii.