Zapalenie dróg moczowych: jakie są jego objawy i przyczyny + Zapobieganie

Zakażenie układu moczowego definiuje się jako przedostanie się bakterii do układu moczowego (dróg moczowych lub nerek), które powoduje reakcję zapalną. Na zakażenia układu moczowego najczęściej cierpią dzieci poniżej 1. roku życia i osoby powyżej 65. roku życia.

Zakażenia górnych dróg moczowych są szczególnie częste u niemowląt i małych dzieci. Zakażenia dróg moczowych występują u około 4 do 7% wcześniaków.

Przed ukończeniem pierwszego roku życia chłopcy są 2 razy bardziej narażeni na infekcje dróg moczowych niż dziewczynki. Po ukończeniu pierwszego roku życia częstość występowania spada do mniej niż 1% u chłopców i 3% u dziewczynek.

Około 60% kobiet cierpi na zakażenie układu moczowego przynajmniej raz w życiu. Częstość występowania jest zwiększona u kobiet w ciąży, kobiet po porodzie i w okresach zwiększonej aktywności seksualnej. Częstość występowania zakażenia układu moczowego wzrasta u obu płci w starszym wieku.

Czym jest układ moczowy?

Podstawowymi jednostkami układu moczowego są:

• Nerki

Nerki są parami narządów. Mają kształt fasoli. Ich rozmiar jest mniej więcej taki sam jak naszej pięści. Znajdują się w okolicy lędźwiowej. Prawa nerka leży nieco niżej niż lewa.

Czy wiesz, że...

Przez nerki przepływa około 1 litra krwi na minutę. Dziennie wydalane jest od 600 do 1500 ml moczu.

Funkcje nerek wymieniono w poniższej tabeli

• Układ moczowy

Moczowód to mięśniowy przewód, który odprowadza mocz z miedniczki nerkowej do pęcherza moczowego.

• Pęcherz moczowy

Pęcherz moczowy jest wydrążonym narządem znajdującym się w przedniej części miednicy małej. Pełni on dwie funkcje:

1. Magazynowanie - pęcherz moczowy gromadzi mocz. Po osiągnięciu tzw. fizjologicznego wypełnienia (300-500 ml) pojawia się uczucie parcia na mocz.
2. Opróżnianie - całkowite opróżnienie pęcherza moczowego.

• Cewka moczowa

1. Kobieca cewka moczowa - jest znacznie krótsza niż męska (3-5 cm). Ponieważ kobiety mają krótszą cewkę moczową niż mężczyźni, są bardziej podatne na przenikanie bakterii z okolic odbytu.
2. Męska cewka moczowa - ma około 24-25 cm długości.

Czy wiesz, że...
Ze względu na uwarunkowania anatomiczne, kobiety są 30 razy bardziej narażone na infekcje układu moczowego niż mężczyźni, a w wieku 20-50 lat nawet 100 razy bardziej.

Infekcje dróg moczowych można podzielić na 2 grupy w zależności od lokalizacji:

1. infekcje górnych dróg moczowych - odmiedniczkowe zapalenie nerek
2. infekcje dolnych dróg moczowych:
   • niepowikłane infekcje pęcherza moczowego
   • infekcje cewki moczowej
   • infekcje męskich narządów płciowych: zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie najądrzy, zapalenie jąder

Pod względem przebiegu, zakażenia układu moczowego dzielimy na:

1. niepowikłane - u dorosłych pacjentów obejmują epizody ostrego zapalenia pęcherza moczowego i odmiedniczkowego zapalenia nerek
2. powikłane - do tej grupy zaliczamy inne zakażenia układu moczowego, które mogą mieć powikłany przebieg lub być związane z innymi chorobami (uropatia obturacyjna, choroby metaboliczne, stany niedoboru odporności, choroby ogólnoustrojowe)

Escherichia coli jest najczęstszą przyczyną infekcji dróg moczowych (70-80%).

Inne patogeny obejmują:

• Staphylococcus saprophyticus (5-10%)
• Klebsiella spp. (5%)
• Proteus mirabilis (5%)
• Enterokoki (5%)

Patogeny mogą dostać się do układu moczowego na 4 sposoby:

1. Hematogenne rozprzestrzenianie się infekcji (krwiopochodne)

Zakażenia u noworodków i pacjentów z obniżoną odpornością najczęściej rozprzestrzeniają się tą drogą. Typowe patogeny obejmują Staphylococcus aureus, Candida species, Salmonella spp. i Mycobacterium tuberculosis. Patogeny te rozprzestrzeniają się z pierwotnego miejsca w ludzkim ciele do innych obszarów.

2. Rozprzestrzenianie się infekcji przez naczynia limfatyczne

Patogeny rozprzestrzeniają się tą drogą z przewodów limfatycznych odbytnicy, przełyku i naczyń limfatycznych otrzewnej.

3. Bezpośrednie rozprzestrzenianie się z otaczających narządów

Przykładem jest bezpośrednie rozprzestrzenianie się patogenów z otaczających narządów dotkniętych ciężką chorobą zapalną (np. u pacjentów z rakiem).

4. Wniknięcie ze środowiska zewnętrznego

Bakterie dostają się do dróg moczowych głównie z okolic ujścia zewnętrznego cewki moczowej. Szczególnie narażone są kobiety (krótsza cewka moczowa, bliskość ujścia pochwy i odbytu). Namnażanie się bakterii w moczu zależy od:

• temperatury
• pH
• gęstości
• składu chemicznego moczu

U kobiet tak zwane mikroorganizmy ochronne (Lactobacillus) zapewniają ochronę przed inwazją bakterii. Występują one w obszarze zewnętrznej cewki moczowej. U mężczyzn zdrowa prostata wytwarza płyn zawierający cynk. Cynk ma wyraźne działanie przeciwbakteryjne.

5. Przenoszenie drogą płciową

Ogólnie rzecz biorąc, istnieją dwie grupy chorób przenoszonych drogą płciową:

• klasyczne - kiła i rzeżączka
• różne - chlamydia, AIDS, HIV, infekcje drożdżakowe, opryszczka narządów płciowych, mykoplazma lub ureoplazma.

Zobacz także:
Choroby przenoszone drogą płciową latem: jakie są zagrożenia związane z turystyką seksualną?

Do najczęstszych czynników ryzyka zakażenia układu moczowego należą:

1. zaburzenia odpływu moczu - anomalie anatomiczne, konkrecje, guzy, gruczolak prostaty itp.
2. interwencje - cewnikowanie lub cystoskopia (badanie cewki moczowej i pęcherza moczowego)
3. leczenie immunosupresyjne
4. ciąża
5. nadmierne stosowanie leków przeciwbólowych
6. zaburzenia metaboliczne - cukrzyca, hiperurykemia (zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi), hiperkalcemia (zwiększone stężenie wapnia we krwi)
7. przewlekła choroba nerek
8. aktywność seksualna
9. niewystarczające spożycie płynów

W poniższej tabeli wymieniono czynniki ryzyka u kobiet

Nieprawidłowości w układzie moczowym przyczyniają się do rozwoju zapalenia dróg moczowych. Do takich nieprawidłowości należą:

• kamienie moczowe
• zwężenie cewki moczowej
• powiększona prostata
• założony na stałe cewnik

Do najczęstszych objawów zapalenia dróg moczowych należą

• skurcze w dolnej części brzucha
• częste parcie na mocz
• częste oddawanie niewielkich ilości moczu
• pieczenie, kłucie i ból podczas oddawania moczu
• mętny, śmierdzący lub ciemny mocz
• widoczna krew w moczu

Zobacz także:
Częsta potrzeba oddawania moczu: co ją powoduje, przeziębienia i choroby?
Krew w moczu. Nie spodziewałbyś się tego jako objawu tych chorób.

Kiedy dochodzi do zapalenia nerek, pacjent odczuwa takie objawy jak

• gorączka
• mętny, czasami cuchnący mocz
• ból w okolicy lędźwiowej lub brzucha
• wymioty
• nudności

Jakie są objawy zakażenia górnych dróg moczowych?

Zapalenie górnych dróg moczowych (ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek) jest cięższą postacią infekcji w porównaniu z zapaleniem dolnych dróg moczowych. Może powodować bliznowacenie rosnącej nerki.

Inne powikłania obejmują zwiększone ryzyko nadciśnienia tętniczego i przewlekłej niewydolności nerek.

Prawdopodobieństwo wystąpienia tych powikłań jest wyższe u dzieci w wieku poniżej 2 lat.

Typowe objawy odmiedniczkowego zapalenia nerek obejmują:

• gorączka
• dreszcze
• dreszcze
• ból w okolicy lędźwiowej

Objawy ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek zależą od wieku pacjenta. Im młodsze dziecko, tym mniej charakterystyczne objawy choroby. W wielu przypadkach choroba przebiega pod obrazem sepsy.

Czasami zapalenie dróg moczowych może przejść nierozpoznane pod obrazem podwyższonej temperatury ciała, która jest uważana za przejaw infekcji wirusowej dróg oddechowych.

Poniższa tabela zawiera listę objawów dla każdej grupy wiekowej

Jak rozpoznać zakażenie dolnych dróg moczowych?

Objawy zapalenia dolnych dróg moczowych (zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie cewki moczowej) są w większości przypadków miejscowe.

Do najczęstszych objawów należą

• pieczenie i kłucie podczas oddawania moczu
• częste oddawanie moczu
• uczucie pełności
• ucisk lub ból w dolnej części brzucha

W wywiadzie lekarz koncentruje się na obecności trudnego lub bolesnego oddawania moczu (dyzuria), częstego oddawania moczu (polakisuria), nietrzymania moczu, obecności krwi w moczu, bólu powyżej zapięcia, bólu w biodrze, podwyższonej temperatury ciała lub gorączki, zapachu i zmętnienia moczu. U kobiet bada się obecność wydzieliny.

Prawidłowe pobranie moczu jest ważne dla diagnozy. Nieprawidłowe pobranie moczu powoduje błędną diagnozę i późniejsze niepotrzebne leczenie. Mocz powinien być świeży (w ciągu 30 minut od oddania moczu). Zbiera się średni strumień moczu.

Podczas badania moczu sprawdzamy:

• cechy fizyczne (objętość, kolor, zapach, zmętnienie, ciężar właściwy, osmolalność)
• skład biochemiczny (odczyn pH, białko, cukier, ketony, leukocyty, krew, bakterie)
• osad mikroskopowy
• ocena ilościowa
• badanie mikrobiologiczne i cytologiczne

Podczas badania krwi monitoruje się szybkość sedymentacji erytrocytów (FW), białko C-reaktywne i morfologię krwi. Wśród metod obrazowania stosuje się głównie sonografię nerek i dróg moczowych. Ocenia się położenie, kształt i wielkość nerek.

W niektórych przypadkach stosuje się tomografię komputerową (CT) nerek, a u dzieci statyczną scyntygrafię nerek.

Standardowa procedura diagnozowania niepowikłanych infekcji dróg moczowych u dzieci składa się z następujących etapów:

1. Obecność zakażenia układu moczowego należy rozważyć jako potencjalną diagnozę u każdego dziecka z niewyjaśnioną gorączką. Wartość CRP powyżej 20 mg/l jest badana po 6 godzinach podwyższonej temperatury ciała.
2. U niemowląt i dzieci z niewyjaśnioną gorączką powyżej 38°C próbkę moczu należy zbadać nie później niż 24 godziny po wzroście temperatury ciała.
3. Zaleca się zbadanie próbki moczu za pomocą paska diagnostycznego. Badanie chemiczne i mikroskopowe moczu pozwala odróżnić zakażenie dróg moczowych od bezobjawowej bakteriurii.
4. Przed rozpoczęciem leczenia antybiotykami pobiera się próbkę moczu ze środkowego strumienia do badania mikrobiologicznego. Dodatni wynik posiewu (ponad 100 000 jednostek tworzących kolonie w 1 ml moczu) potwierdza zakażenie układu moczowego. W takim przypadku lekarz dobiera odpowiednie leczenie.

Proste zapalenie dróg moczowych jest łatwe do opanowania. Przy prawidłowej diagnozie i leczeniu wymaga 5-10 dni niezdolności do pracy. Odpowiednie leczenie i obserwacja pacjenta zmniejsza możliwość nawrotu choroby.

Każdy nawrót zapalenia wymaga kompleksowej diagnostyki w celu ustalenia dokładnej przyczyny infekcji.

Przewlekłe zapalenie lub często nawracające zapalenie, które powstaje jako konsekwencja choroby pierwotnej (układu moczowego, choroby ginekologicznej lub chirurgicznej, stanu pourazowego, choroby neurologicznej).

W większości przypadków powoduje obniżenie jakości życia pacjenta.

Jakich zasad należy przestrzegać po infekcji dróg moczowych?

Po pokonaniu zapalenia dróg moczowych ważne jest przestrzeganie ścisłej higieny osobistej. Konieczne jest poznanie zasad prawidłowego podcierania się po skorzystaniu z toalety. Kolejnym krokiem powinno być zwrócenie uwagi na higienę podczas stosunku płciowego.

Podczas kąpieli w przyrodzie i basenach zaleca się opróżnienie pęcherza przed i po kąpieli.

Powinniśmy przestrzegać reżimu picia przez cały dzień. Chrońmy się przed przeziębieniami, wybierając odpowiednią odzież.

Jaka jest profilaktyka?

Aby uniknąć rozwoju infekcji dróg moczowych, zaleca się przestrzeganie 7 podstawowych zasad:

1. Nie wstrzymuj moczu

Zasadniczo należy oddawać mocz co najmniej raz na 3 godziny. Częste oddawanie moczu pomaga wypłukać bakterie z dróg moczowych.

2. Pij dużo płynów

Zaleca się picie 1 litra płynów rano i 1 litra płynów po południu. Podczas upałów należy zwiększyć spożycie płynów. Zwykła woda, woda mineralna lub niesłodzone herbaty są uważane za najbardziej odpowiednie płyny. Nieodpowiednie napoje obejmują alkohol i napoje zawierające kofeinę. Mogą one podrażniać pęcherz.

3. Nie noś obcisłej bielizny

Zasada ta dotyczy szczególnie kobiet. Chcą one przypodobać się mężczyznom i w wielu przypadkach noszą majtki typu tanga. Poprzez ocieranie się, bakterie są przenoszone z okolic odbytu do układu moczowego. W tym przypadku dosłownie prawdą jest, że dla urody cierpi mężczyzna.

4. Nie używaj perfumowanych produktów do higieny intymnej.

Pachnący papier toaletowy lub podpaski ładnie pachną, ale nie nadają się do higieny intymnej. Zwykłe mydło również nie nadaje się do części intymnych. Do mycia zaleca się stosowanie wody lub specjalnych żeli.

5. Prawidłowe używanie papieru toaletowego

Używaj papieru toaletowego od przodu do tyłu, nigdy odwrotnie. Zmniejszy to ryzyko przeniesienia bakterii z odbytu do cewki moczowej.

6. Przestrzeganie zasad higieny podczas stosunku płciowego

Podczas stosunku płciowego bakterie mogą łatwo przedostać się do cewki moczowej, co powoduje problem, zwłaszcza u kobiet. Z tego powodu należy siusiać przed i po stosunku, aby pozbyć się bakterii. Oprócz korzystania z toalety, należy wziąć prysznic przed i po stosunku. Jak to mówią... Pewna rzecz.

7. Przyjmuj probiotyki

Włącz do swojej diety jogurt, kefir, kiszoną kapustę, tempeh i żurawinę.