Antykoncepcja i młode kobiety: jakie są jej korzyści i zagrożenia? + Rodzaje

Antykoncepcja istnieje w jakiejś formie od średniowiecza. Metody antykoncepcyjne są stosowane w różnych formach zarówno w krajach mniej rozwiniętych, jak i najbardziej rozwiniętych.

Antykoncepcja musi spełniać określone wymagania dotyczące nieszkodliwości, łatwości stosowania i, co nie mniej ważne, niezawodności.

Obecnie istnieją naturalne metody zapobiegania poczęciu, metody barierowe i chemiczne, sterylizacja i wreszcie antykoncepcja hormonalna w różnych formach.

Antykoncepcja i młode kobiety (dziewczęta)

W ostatnich latach nastąpił wzrost stosowania antykoncepcji, zwłaszcza antykoncepcji hormonalnej, wśród młodych kobiet i dziewcząt.

Zarównowiek menarche (pierwszej miesiączki), jak i wiek kotarche (pierwszego stosunku płciowego) obecnie się obniżają. Z tego powodu wzrasta również zapotrzebowanie na antykoncepcję i jej stosowanie wśród młodych kobiet - nastolatek.

W przypadku nieletnich kobiet ginekolog dziecięcy powinien przepisywać hormonalne środki antykoncepcyjne osobom poniżej 18 roku życia wyłącznie za zgodą ich rodziców lub opiekunów prawnych.

Jednakże, zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, możliwe jest przepisanie niektórych środków antykoncepcyjnych osobie niepełnoletniej bez zgody rodziców.

Wiek pacjentki, obecność patologii cyklu miesiączkowego i częstotliwość stosunków seksualnych muszą być brane pod uwagę przy rozważaniu stosowności antykoncepcji.

Rodzaje antykoncepcji

Niehormonalne środki antykoncepcyjne

Niehormonalne formy antykoncepcji obejmują metody naturalne, chemiczne i barierowe (mechaniczne).

Metody naturalne opierają się na znajomości fizjologii cyklu miesiączkowego i liczeniu dni płodnych i niepłodnych kobiety. Opierają się one na długości cyklu, dacie owulacji, oknie płodności i czasowej zdolności plemnika do zapłodnienia komórki jajowej.

• Jak dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej i jak długo trwa zagnieżdżenie?
• Owulacja, obliczanie dni płodnych i niepłodnych. Jak zaplanować ciążę?
• Kalkulator ciąży i obliczenia.

Metody naturalne obejmują również badanie własnego ciała - obecność śluzu szyjkowego z pochwy w dni płodne i pomiar podstawowej temperatury ciała. Podstawowe metody naturalne obejmują przerywany stosunek (wyciąganie męskiego organu płciowego przed wytryskiem).

Wadami i zagrożeniami są niewystarczająca ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową i niski stopień ochrony przed niechcianym poczęciem.

Metody barierowe mechanicznie uniemożliwiają męskiej spermie dostęp do żeńskiej komórki płciowej - jajeczka. Obejmuje to przede wszystkim prezerwatywę, podczas gdy stosowanie pessara lub gąbki dopochwowej nie jest tak rozpowszechnione na rynku.

Niezaprzeczalną zaletą prezerwatywy jest wysoki stopień ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Pessar to silikonowy, nieszkodliwy, elastyczny kubeczek, który jest wkładany do pochwy kobiety przed stosunkiem seksualnym. Jego celem jest stworzenie bariery w kierunku szyjki macicy, zapobiegając w ten sposób przedostawaniu się plemników do macicy.

Metody chemiczne obejmują substancje w postaci specjalnej pianki, kremu (żelu) lub czopków dopochwowych. Żel plemnikobójczy zmniejsza ruchliwość plemników i jest stosowany przed stosunkiem.

Wartość pH żelu plemnikobójczego jest kwaśna, tworząc niekorzystne środowisko dla męskich plemników wewnątrz pochwy.

Metody chemiczne zaleca się stosować w połączeniu z metodami barierowymi, ponieważ nie chronią one przed przenoszeniem chorób przenoszonych drogą płciową.

Zaletą metod barierowych lub chemicznych jest brak hormonów, jednak wadą jest możliwość wystąpienia miejscowego podrażnienia błony śluzowej pochwy kobiety.

Antykoncepcja hormonalna

Hormonalna ochrona przed niechcianym poczęciem wpływa na poziom żeńskich hormonów w organizmie.

Działanie hormonalne opiera się na sztucznie syntetyzowanych hormonach, które są wprowadzane do organizmu w różnych formach - doustnie (tabletki), poprzez zastrzyk, dopochwowo lub poprzez implanty podskórne lub specjalne plastry.

Hormony uwalniane do organizmu zatrzymują owulację - uwalnianie komórki jajowej z żeńskich komórek płciowych z jajnika.

Zagęszczają również śluz szyjkowy, utrudniając plemnikom przedostanie się przez niego, wpływają na perystaltykę jajowodów, a także rozrzedzają wyściółkę macicy. Stwarza to niekorzystne warunki do zapłodnienia i osadzenia się komórki jajowej w macicy.

Formy stosowania antykoncepcji hormonalnej obejmują:

• Tabletki doustne
• Wkładka wewnątrzmaciczna
• Pierścień dopochwowy
• Plaster na skórę
• Implant podskórny
• Zastrzyk

Zasada działania antykoncepcji hormonalnej

Podstawowym działaniem antykoncepcji hormonalnej jest blokowanie owulacji poprzez ujemne wiązanie neuroendokrynnego układu podwzgórzowo-przysadkowego i blokowanie jądra łukowatego w mózgu w podwzgórzu (miejsce uwalniania hormonu gonadotropowego - GnRH).

Tak więc mechanizmy działania obejmują hamowanie (zmniejszenie) wydzielania GnRH, zmniejszenie wrażliwości przysadki na GnRH, a następnie zmniejszenie wydzielania samego hormonu folikulotropowego (FSH) i blokowanie wzrostu hormonu luteinizującego (LH) podczas cyklu miesiączkowego kobiety.

Konsekwencją tych zmian hormonalnych podczas cyklu kobiety jest anowulacja - cykl kobiety bez obecności owulacji.

W zależności od zawartości określonych hormonów, hormonalne środki antykoncepcyjne dzielą się na złożone (zawierające hormon gestagen i estrogen) i pojedyncze gestagenowe środki antykoncepcyjne.

1) Połączone doustne środki antykoncepcyjne (COC) składają się z dwóch składników hormonalnych - estrogenu i gestagenu.

Podstawowym mechanizmem działania złożonych hormonalnych środków antykoncepcyjnych jest blokowanie owulacji, zagęszczanie śluzu szyjkowego i niegościnne zmiany w błonie śluzowej macicy.

W rozwoju antykoncepcji w kierunku niższych dawek hormonów, monitorowanie skuteczności i analiza wyników wykazały, że efekt antykoncepcyjny zależy nie tylko od dawki hormonów, ale przede wszystkim od dokładności i regularności ich stosowania.

Zaletami złożonych preparatów hormonalnych są wysoka skuteczność antykoncepcyjna, łatwość podawania doustnego i łatwa dostępność.

Dysmenorrhoea (nadmiernie bolesne miesiączkowanie i PMS) jest jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych, w przypadku których kobiety są zainteresowane hormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi. Według doniesień około 80% kobiet przyjmujących złożoną formę antykoncepcji hormonalnej odczuwa poprawę swoich problemów.

2) Hormonalne środki antykoncepcyjne Gestagen to produkty zawierające wyłącznie gestagen. Ten rodzaj środków antykoncepcyjnych może być przyjmowany doustnie, we wstrzyknięciach, dopochwowo i w postaci implantów podskórnych.

Najczęściej zgłaszanym efektem ubocznym jest nieregularne krwawienie, jednak ma on również dobry efekt terapeutyczny w przypadku bolesnego miesiączkowania, endometriozy lub przerostu endometrium.

Antykoncepcja ciążowa jest odpowiednim wyborem dla kobiet z przeciwwskazaniami do stosowania estrogenów.

Są to głównie kobiety źle tolerujące złożone środki antykoncepcyjne, kobiety zagrożone chorobą zakrzepowo-zatorową, rakiem błony śluzowej macicy lub kobiety z różnymi chorobami wątroby.

Możliwe przeciwwskazania do stosowania tej formy antykoncepcji obejmują chorobę wieńcową, torbiele jajników, niektóre zaburzenia cyklu miesiączkowego, epilepsję i inne.

Wybór konkretnej formy i rodzaju antykoncepcji zależy od wieku i stanu zdrowia kobiety, badania i uznania ginekologa.

Pigułki antykoncepcyjne

Pigułki antykoncepcyjne po raz pierwszy pojawiły się na rynku około czterdzieści lat temu i do dziś są najczęściej stosowaną formą antykoncepcji hormonalnej.

Przemysł farmaceutyczny próbował i nadal próbuje stworzyć środki antykoncepcyjne o maksymalnym poziomie skuteczności, a jednocześnie z minimalną liczbą skutków ubocznych.

Tabletki antykoncepcyjne nie chronią jednak przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, dlatego zaleca się jednoczesne stosowanie zabezpieczenia mechanicznego, czyli prezerwatywy.

Hormony zawarte w pigułkach antykoncepcyjnych mogą powodować niepożądane skutki uboczne u niektórych kobiet, ale zwykle ustępują one w ciągu 2-3 miesięcy.

Jeśli jednak kobieta doświadcza niespecyficznych lub silnych skutków ubocznych lub jeśli utrzymują się one przez dłuższy czas, należy skontaktować się z ginekologiem.

Możliwe negatywne skutki uboczne:

• Ból głowy
• nudności
• uczucie przypominające wymioty
• tkliwość delikatnych piersi
• łzawienie ciała
• plamienie (lekkie krwawienie poza cyklem)
• obniżone libido (pożądanie seksualne)

Zagrożenia dla zdrowia i korzyści wynikające z przyjmowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych

Poważnym ryzykiem związanym z przyjmowaniem tabletek antykoncepcyjnych (zwłaszcza tabletek złożonych) jest ryzyko powstania zakrzepów krwi. W konsekwencji istnieje ryzyko zakrzepicy, zatorowości płucnej, zawału serca lub udaru mózgu.

Wysokie dawki estrogenu zawarte w środkach antykoncepcyjnych mogą zwiększać częstość występowania chorób sercowo-naczyniowych. Hormon estrogen zwiększa syntezę czynników krzepnięcia we krwi danej osoby.

Ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej u kobiet niestosujących złożonej antykoncepcji hormonalnej wynosi około 1 : 10 tys. kobiet rocznie. U kobiet stosujących złożone doustne środki antykoncepcyjne wynosi ono około 2-3 : 10 tys. kobiet rocznie.

Według WHO ryzyko zakrzepicy u osób stosujących złożone doustne środki antykoncepcyjne z mutacją trombofilną jest około 22 razy wyższe niż u kobiet z fizjologicznymi parametrami krzepnięcia krwi.

Częstość występowania działań niepożądanych jest również bezpośrednio związana z zawartością hormonów. Rozwój medycyny i farmacji jest zatem ukierunkowany na stopniowe zmniejszanie dawek hormonów w środkach antykoncepcyjnych.

Bezwzględne przeciwwskazania do stosowania złożonej antykoncepcji hormonalnej:

• Kobiety karmiące piersią do 6 miesięcy po porodzie
• Palenie więcej niż 15 papierosów dziennie u kobiet w wieku powyżej 35 lat
• Nadciśnienie tętnicze (wysokie ciśnienie krwi)
• Zakrzepica żył głębokich
• Obecność mutacji trombofilnych
• Cukrzyca z powikłaniami naczyniowymi lub nerkowymi
• Rak piersi
• Choroby wątroby

Dlatego informacje o diagnozach i chorobach, które pacjentka ma i które są obecne w jej historii rodzinnej, są bardzo ważne dla ginekologa.

Grupy ryzyka przepisywania antykoncepcji hormonalnej obejmują choroby układu krążenia, zakrzepicę, raka, cukrzycę, wysokie ciśnienie krwi i cholesterol, choroby wątroby i nerek.

Ważne jest, aby kobieta była szczera co do ilości palenia, spożycia alkoholu, zażywania narkotyków, leków i obecności alergii.

Jednak antykoncepcja hormonalna jest również znana ze swoich różnych zalet:

• rozłożenie cyklu miesiączkowego w czasie
• osłabienie i skrócenie długości miesiączki
• łagodzenie bólu podczas miesiączki
• wyeliminowanie PMS (zespołu napięcia przedmiesiączkowego)
• poprawa trądziku i wysypki
• leczenie policystycznych jajników
• łagodzenie migren i bólów głowy

Wkładka wewnątrzmaciczna (IUD)

Specjalny korpus w kształcie kotwicy (lub litery T), który dopasowuje się do kształtu macicy, jest wprowadzany do jamy macicy kobiety.

Hormon działa głównie miejscowo, a substancja dostaje się do krwiobiegu w mniejszych ilościach niż na przykład w przypadku doustnych hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

W przeciwieństwie do innych metod antykoncepcji, wkładki wewnątrzmaciczne nie wymagają codziennego stosowania ani aplikacji przed stosunkiem seksualnym.

Wariantem niehormonalnym jest wkładka wewnątrzmaciczna, która składa się z miedzi i opiera się na zasadzie plemnikobójczości.

Wkładka jest korzystna w przypadku bolesnego nadmiernego miesiączkowania i ciężkiego zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Przeciwwskazania do stosowania wkładki obejmują różne choroby macicy, niewyjaśnione krwawienia miejscowe lub wrodzone wady rozwojowe macicy.

Implant podskórny

Specjalny implant jest wprowadzany za pomocą prostego zabiegu chirurgicznego do tkanki podskórnej pacjentki (najczęściej w okolicy ramienia niedominującego). Zawarty w implancie hormon gestagen jest stopniowo uwalniany do krwiobiegu i wywiera działanie antykoncepcyjne.

Obecnie istnieje kilka różnych rodzajów implantów zawierających różne formy gestagenów. Efekt antykoncepcyjny osiągany jest głównie poprzez hamowanie owulacji, a czas skuteczności jednego implantu wynosi 3 lata.

Podobnie jak w przypadku innych form antykoncepcji hormonalnej, początkowo mogą wystąpić skutki uboczne (bóle głowy, tkliwość piersi itp.), ale powinny one wkrótce ustąpić. Jeśli jakiekolwiek objawy i ból są niejasne, należy zwrócić się o profesjonalną pomoc do ginekologa.

Plaster antykoncepcyjny

Działanie plastra antykoncepcyjnego opiera się na zawartości hormonów estrogenu i gestagenu w plastrze. Plaster należy stosować regularnie raz w tygodniu, a w czwartym tygodniu nie należy go stosować.

Ważne jest, aby zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania i instrukcjami producenta. Plastra nie należy naklejać w okolicy piersi. Plaster należy naklejać na nienaruszony, czysty, odtłuszczony i nie łuszczący się obszar skóry.

Plaster antykoncepcyjny codziennie uwalnia przez skórę niezbędną ilość hormonów, które dostają się do krwiobiegu i zapobiegają niechcianej ciąży (i ewentualnemu poronieniu).

• Pierwsze oznaki ciąży - kiedy się pojawiają i jak je rozpoznać?
• Nie, fałszywe, możliwe lub pewne pierwsze objawy ciąży - kiedy się pojawiają?
• Poronienie: jakie są rodzaje i etapy poronienia? Na czym polega poronienie?

Pierścień dopochwowy

Dopochwowy pierścień antykoncepcyjny jest wkładany do pochwy raz w miesiącu i pozostaje w niej przez 21 dni. Jest miękki, elastyczny i można go dopasować. Zaletą tej formy zabezpieczenia jest niższy poziom hormonów i jego miejscowe działanie.

W niektórych przypadkach przyzwyczajenie się do pierścienia dopochwowego zajmuje kobietom więcej czasu. Mogą wystąpić niewielkie skutki uboczne (podobnie jak w przypadku innych form antykoncepcji hormonalnej), ale powinny one ustąpić w ciągu 2-3 miesięcy.

Wadą plastra, implantu, pigułki i pierścienia jest brak ochrony przed ryzykiem infekcji przenoszonych drogą płciową.

Zastrzyki antykoncepcyjne

Zastrzyk jest podawany w mięsień (ramię lub pośladek). Zapobiega niechcianej ciąży poprzez uwalnianie hormonu progesteronu do krwiobiegu kobiety. Zapobiega uwalnianiu komórek jajowych, owulacji i zagęszcza śluz szyjkowy.

Zastrzyk jest podawany przez lekarza lub pielęgniarkę w ambulatorium ginekologicznym. Jego skuteczność utrzymuje się przez 8-12 tygodni. Jednak pełny powrót płodności może trwać do 1 roku po zaprzestaniu stosowania zastrzyku.

Antykoncepcja awaryjna - "pigułka po"

Antykoncepcja awaryjna jest przyjmowana doustnie w postaci pigułki krótko po niezabezpieczonym stosunku - w ostrych przypadkach, gdy inne formy konwencjonalnej antykoncepcji zawiodły (pęknięta prezerwatywa, niewykorzystana pigułka antykoncepcyjna, niewykorzystany plaster itp.)

Należy ją zastosować jak najszybciej po niezabezpieczonym stosunku, ale nie później niż 72 godziny. Im później pigułka zostanie przyjęta "po", tym bardziej zmniejsza się jej skuteczność. Dlatego konieczne jest zapoznanie się z ulotką dołączoną do opakowania i instrukcjami producenta.

Pigułka "po" nie może być jednak przyjmowana często i regularnie, gdyż jest to ostra forma i treść antykoncepcji hormonalnej.

Pigułka "po": jakie są jej skutki, niezawodność i zagrożenia dla zdrowia?

Sterylizacja kobiet

Sterylizacja kobiet (zwana również podwiązaniem jajowodów) jest trwałą metodą antykoncepcyjną dla kobiet, które nie chcą już mieć dzieci w przyszłości.

Sterylizacja kobiet nie zapobiega jednak stosunkom seksualnym.

Czy antykoncepcja hormonalna wpływa na masę ciała?

Badania analizujące zmiany masy ciała u kobiet przyjmujących złożone hormonalne środki antykoncepcyjne wykazały średni przyrost masy ciała o około 0,5 do 1 kg w przypadku średnich dawek i do 0,5 kg w przypadku niskich dawek.

Połączone hormonalne środki antykoncepcyjne mogą wiązać sole w organizmie, z którymi następnie wiąże się woda - co może powodować niewielkie gromadzenie się wody w tkance podskórnej organizmu.

Preparaty hormonalne mogą również pozytywnie wpływać na apetyt, więc niektóre kobiety mogą doświadczyć niewielkiego wzrostu masy ciała.

Obecnie zaleca się, z pomocą ginekologa, wybór niskodawkowych hormonalnych środków antykoncepcyjnych, których wpływ na metabolizm jest znacznie mniejszy niż w przeszłości.

Ważna jest szczerość, zaufanie, dokładne badanie ginekologiczne i znalezienie odpowiedniej formy antykoncepcji wspólnie z lekarzem.