Jakie tajemnice skrywają nasze grupy krwi? AB jest najrzadsza, co jeszcze powinniśmy wiedzieć?

Z historii grup krwi i transfuzji krwi

Od czasów starożytnych ludzie wierzyli w nadprzyrodzone właściwości krwi zwierzęcej i ludzkiej. Była ona częścią różnych rytuałów i ceremonii religijnych.

Krew ludzka była uważana za najcenniejszą ofiarę dla bogów, którzy zauważyli, że utrata dużej ilości krwi u ludzi i zwierząt poważnie zagraża ich życiu.

Najsłynniejszą krwawą damą jest hrabina Elizabeth Bathory, która według legend kąpała się w kadziach z krwią dziewic, aby zachować młodość i urodę.

Prawdopodobnie wierzyła w odmładzający efekt krwi wypełnionej hormonami, która rzeczywiście mogła mieć taki efekt.

Jak na ironię, pierwsze transfuzje krwi zostały przeprowadzone na długo przed tym, jak ludzie mieli jakiekolwiek pojęcie o istnieniu grup krwi. Dlatego też procedury te były obarczone wysokim ryzykiem i zwykle kończyły się śmiercią. Zdarzały się jednak cudowne uzdrowienia.

Początki transfuzji krwi zaczynają się od odkrycia krwiobiegu. Jego odkrycie zawdzięczamy w 1616 roku Anglikowi Williamowi Harveyowi.

We Francji, w 1667 roku, za panowania króla Ludwika XIV, przeprowadzono pierwszą transfuzję krwi przy użyciu krwi jagnięcej. Pacjent cudem przeżył.

Dopiero 150 lat później ludzie odważyli się podać ludzką krew od dawcy. Było to w 1818 r. Położnik James Blundell uratował życie matek, które w tamtym czasie często umierały po trudnym porodzie, właśnie z powodu krwawienia z ran poporodowych.

Wreszcie dochodzimy do przełomowego okresu, w którym dokonano największego odkrycia transfuzjologii.

W 1901 roku wiedeński lekarz Karl Landsteiner odkrył zjawisko aglutynacji, czyli zdolności czerwonych krwinek do łączenia się z inną ludzką surowicą. Landsteiner zaproponował koncepcję trzech grup krwi.

Za to osiągnięcie otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny w 1930 roku.

Ostatecznie czeski psychiatra Jan Janský rozszerzył wiedzę na temat grup krwi, dodając czwartą grupę krwi. W tym czasie grupy były po prostu określane jako od I do IV.

Dzisiejsze nazwy A, B, 0 i AB zostały wprowadzone po 1930 roku.

Oprócz tego podstawowego podziału grup krwi wiemy jednak, że istnieją jeszcze inne podgrupy. Druga najbardziej znana grupa krwi została odkryta ponownie przez Landsteinera i Wienera. W 1941 roku odkryli oni istnienie układu Rh.

Obecnie możemy rozcieńczać krew, przechowywać ją, oddzielać od niej poszczególne komórki i jej składniki, takie jak białka, czynniki krzepnięcia, przeciwciała itp.

W ten sposób ludzka krew staje się jeszcze cenniejszym towarem, gotowym do leczenia i uzdrawiania tysięcy pacjentów po ciężkich urazach, operacjach, oparzeniach, chorych na raka, hemofilików, osób z ciężkimi reakcjami autoimmunologicznymi. Produkty z krwi są również wykorzystywane w kosmetykach medycznych.

Czym różnią się poszczególne grupy krwi AB0?

Grupy krwi to pewne cechy charakterystyczne czerwonych krwinek. Istota ich istnienia opiera się na zasadzie dwóch składników, a mianowicie antygenu i przeciwciała.

Antygen jest stałą cząsteczką znajdującą się na powierzchni komórki. Może to być na przykład węglowodan, lipid, białko itp. Jest integralną częścią błony komórkowej.

Przeciwciało znajduje się w surowicy i jest w rzeczywistości immunoglobuliną, która rozpoznaje antygeny i rozpoczyna atak przeciwko obcym antygenom.

Antygen na powierzchni czerwonych krwinek nazywany jest aglutynogenem. Przeciwciało przeciwko niemu to aglutynina. Kiedy aglutynina spotyka się z aglutynogenem, wywołuje reakcję zwaną aglutynacją, czyli zlepianiem się czerwonych krwinek. To właśnie to zjawisko było podstawą do odkrycia grup krwi.

Istnieją cztery podstawowe grupy krwi w systemie AB0, a mianowicie 0 (zero), A, B i AB.

Określone cukry (węglowodany) znajdują się na powierzchni czerwonych krwinek. Obecność N-acetylogalaktozaminy jest antygenem dla grupy krwi A. Obecność węglowodanu D-galaktozy jest z kolei antygenem tworzącym grupę krwi B.

Oba antygeny węglowodanowe są połączone z błoną komórkową za pomocą tak zwanego antygenu H. Jeśli ten antygen H jest pusty, tj. nie ma na nim węglowodanów, wynikowa grupa krwi wynosi zero.

Naturalną zdolnością układu odpornościowego organizmu jest wytwarzanie przeciwciał przeciwko antygenom. Dotyczy to również antygenów obecnych na czerwonych krwinkach.

Osoby z grupą krwi A mają w surowicy aglutyniny anty-B. Osoby z grupą krwi B mają przeciwciała anty-A.

Osoby z grupą krwi zero nie mają antygenów, ale mają przeciwciała obu typów, tj. anty-A i anty-B. Osoby te są uniwersalnymi dawcami krwi, ale mogą przyjmować tylko krew ze swoją grupą krwi, tj. grupą krwi zero.

Wreszcie, osoby z grupą krwi AB mają oba antygeny obecne na czerwonych krwinkach, ale nie mają przeciwciał. Są uniwersalnymi biorcami, ale mogą oddawać krew tylko osobom z grupą krwi AB.

Na przykład w transfuzjach nie są brane pod uwagę tylko podstawowe cztery grupy krwi AB0. Ważne jest również dopasowanie w układzie Rh. W przypadku przeszczepów kryteria dopasowania są jeszcze bardziej rygorystyczne. Oprócz grup krwi ważne jest również dopasowanie pod względem innych cech immunologicznych i cząsteczek.

Oddana krew, która nie pasuje do grupy krwi biorcy, nazywana jest niezgodną w układzie AB0 lub Rh. Transfuzja takiej krwi może być śmiertelna. Reakcja immunologiczna wywołana przez przeciwciała powoduje hemolizę, czyli rozpad czerwonych krwinek.

Dziedziczenie grup krwi

Grupy krwi są cechami charakterystycznymi czerwonych krwinek i dlatego, podobnie jak kolor włosów lub oczu, są dziedziczone od rodziców do ich potomstwa.

Dziedziczenie grup krwi zapewniają geny, które niosą informację genetyczną o wszystkich naszych cechach.

Grupy krwi są dziedziczone zgodnie z zasadami dziedziczenia Mendla. Wynikowa grupa krwi dziecka jest tworzona poprzez krzyżowanie genotypów rodziców.

Pokrótce wyjaśnimy to krzyżowanie na przykładzie dwojga rodziców. Jedno z nich będzie miało grupę krwi A, a drugie grupę krwi 0.

Fenotyp grupy krwi A może mieć dwa rodzaje alleli (w których przechowywany jest gen). Albo składa się z dwóch alleli AA lub A0. Wynik jest taki sam - grupa krwi A. Grupa krwi zero może mieć tylko jeden genotyp, a mianowicie allel 00.

Jeśli skrzyżujemy AA z 00, w 100% przypadków otrzymamy genotyp A0. Wszystkie dzieci tych rodziców będą miały grupę krwi A.

Jeśli skrzyżujemy genotyp A0 i 00, w 50% przypadków otrzymamy genotyp A0, a w pozostałych 50% genotyp 00. Jeśli skrzyżujemy genotyp A0 i 00, w 50% przypadków otrzymamy genotyp A0. Dziecko tych rodziców ma połowę szans na urodzenie się z grupą krwi A lub grupą krwi 0.

Wiedza na temat dziedziczenia grup krwi jest szczególnie ważna w medycynie sądowej i w sporach o ojcostwo.

Grupa krwi jest zapisana w naszej informacji genetycznej i nie zmienia się od urodzenia. W wyjątkowych sytuacjach może ulec tymczasowej zmianie, na przykład po transfuzji wymiennej u noworodka lub po przeszczepie szpiku kostnego.

• Kalkulator grupy krwi.
• Kalkulator grupy krwi: jaką grupę krwi może mieć rodzic?
• Kalkulator daty oddania krwi: kiedy mogę ponownie oddać krew?

Różnice geograficzne w częstości występowania grup krwi

Podobnie jak rozkład osób o różnych kolorach skóry jest zróżnicowany, ludzkość różni się również pod względem częstości występowania grup krwi.

Inne grupy krwi

W dzisiejszych czasach znamy kilkadziesiąt grup krwi ludzi.

Międzynarodowe Towarzystwo Transfuzji Krwi wymienia aż 33 układy grup krwi, na które składa się ponad 300 antygenów obecnych na czerwonych krwinkach.

Wymienimy kilka najbardziej znanych i najważniejszych grup krwi:

Układ Rhesus

Układ Rhesus jest drugim najważniejszym układem grup krwi po układzie ABO. Układ Rh składa się z 50 antygenów, ale tylko pięć z nich jest ważnych. Nazwa pochodzi od małpy Macacus rhesus, u której po raz pierwszy opisano ten układ krwi.

Tak zwany czynnik Rh może, ale nie musi być obecny na błonie komórkowej ludzkich czerwonych krwinek. Czynnik Rh jest w rzeczywistości antygenem D, który jest immunogenny, tj. zdolny do indukowania produkcji przeciwciał.

Jeśli dana osoba ma ten antygen D na swoich czerwonych krwinkach, jest Rh dodatnia. Jeśli go nie ma, jest Rh ujemna.

Osoby Rh-ujemne, gdy wejdą w kontakt z krwią Rh-dodatnią, zaczynają wytwarzać przeciwciała przeciwko temu antygenowi. Ten antygen D jest identyfikowany jako obcy dla organizmu i nie jest rozpoznawany przez układ odpornościowy.

Przeciwciała zaczynają zwalczać te czerwone krwinki i niszczą je. W ten sposób dochodzi do reakcji hemolitycznej, gdy krew Rh dodatnia jest przetaczana osobie Rh ujemnej.

Osoba z krwią Rh dodatnią nie wytwarza przeciwciał przeciwko antygenowi D, ponieważ układ odpornościowy rozpoznaje ten antygen i wie, że jest on nieodłącznym elementem organizmu.

Przeciwciała odpornościowe przeciwko antygenowi D są podobne do przeciwciał IgG i dlatego mogą przenikać przez łożysko. Z tego powodu czasami pojawia się problem, gdy matka Rh ujemna rodzi dziecko Rh dodatnie (jeśli ojciec jest Rh dodatni, a dziecko odziedziczyło antygen D).

Podczas ciąży może nie dojść do żadnych komplikacji, ale krew matki i dziecka może spotkać się po urodzeniu. W tym momencie organizm matki zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciwko antygenowi D. Przeciwciała te są obecne w organizmie matki.

Przeciwciała te są obecne w organizmie przez długi czas. W drugiej ciąży z dzieckiem Rh-dodatnim przeciwciała te przenikają przez łożysko i niszczą czerwone krwinki dziecka. Powoduje to hemolizę lub rozpad.

Obecnie istnieje skuteczna profilaktyka choroby hemolitycznej u noworodków. Ciężarne matki Rh-ujemne, które urodziły dziecko Rh-dodatnie, otrzymują immunoglobulinę anty-D przed porodem lub w ramach profilaktyki poporodowej.

Antygen H

Antygen H znajduje się na wszystkich krwinkach czerwonych niezależnie od grupy krwi w układzie AB0. Jest on prekursorem antygenów grupy krwi AB0.

Istnieją jednak osoby o bardzo rzadkim fenotypie Bombay, które nie posiadają antygenu H na błonie komórkowej czerwonych krwinek. Jeśli nie posiadają antygenu H, nie posiadają antygenu dla grupy krwi A lub B.

Wydaje się, że takie osoby nie mają grupy krwi. Nawet jeśli nie mają antygenów, nadal wytwarzają przeciwciała przeciwko antygenowi H, a zatem przeciwciała przeciwko antygenom A i B. Jeśli nie mają antygenów, mogą wytwarzać przeciwciała przeciwko antygenom A i B. Dlatego mogą otrzymać krew tylko od dawcy, który ma grupę krwi 0.

System antygenów MNS

System grup krwi MNS został odkryty przez słynną parę naukowców Landsteinera i Levine'a w 1927 r. Przeciwciała przeciwko antygenom są typu IgG i nazywane są anty-M i anty-N.

Przeciwciała te mogą powodować rzadkie reakcje transfuzji, gdy są zgodne w innych układach (AB0 i Rh).

Związek niektórych chorób z grupą krwi AB0

Istnieją pewne znane powiązania między zwiększoną częstością występowania niektórych chorób a grupami krwi w układzie AB0. Na przykład osoby z grupą krwi zero mają niższe ryzyko raka trzustki, choroby zakrzepowo-zatorowej, a także są bardziej chronione przed śmiertelną malarią.

Obecnie rozważa się również związek między grupami krwi a zakażeniem SARS-CoV-2 i przebiegiem COVID-19.

Na podstawie dotychczasowych obserwacji naukowcy odkryli, że osoby z grupą krwi 0 mają niższe ryzyko infekcji, a także niższe ryzyko ciężkiej choroby i potrzeby sztucznej wentylacji płuc.

Grupy krwi B i AB miały najwyższe ryzyko sztucznej wentylacji płuc.

I odwrotnie, osoby z grupą krwi 0 miały wyższe ryzyko zakażenia Vibrio cholerae, bakterią powodującą śmiertelną cholerę. Osoby z grupą krwi AB są najbardziej chronione przed tą chorobą.