Oporność na antybiotyki: dlaczego warto przyjmować je dokładnie?

Ich odkrycie zrewolucjonizowało leczenie chorób bakteryjnych i znacząco przyczyniło się do zmniejszenia śmiertelności z powodu chorób zakaźnych.

Historyczne kamienie milowe w leczeniu antybiotykami

"Czasami znajduje się to, czego się nie szuka."
(Alexander Fleming)

W 1988 r. niemiecki naukowiec E. Freudenreich po raz pierwszy wyizolował wydzieliny bakteryjne i odkrył ich właściwości antybakteryjne.

Najsłynniejszy antybiotyk, penicylina, jest nadal uważany za największe odkrycie. Jego odkrywcą był szkocki lekarz, Alexander Fleming, który po raz pierwszy odkrył substancję zabijającą bakterie, którą nazwał lizozymem w 1921 roku.

W 1928 r. Fleming wyjechał na wakacje i zostawił na biurku szalkę Petriego z hodowlą bakterii.
Zanim wrócił, na szalce wyrosła pleśń z pierścieniem bakterii wokół niej. Powtórzył proces.
Zidentyfikował pleśń jako Penicillium notatum, a środek przeciwdrobnoustrojowy jako penicylinę.

Pierwsze antybiotyki były pierwotnie naturalnymi substancjami pochodzącymi z grzybów lub innych bakterii. W połowie lat trzydziestych XX wieku dodano sulfonamidy.

Badania nad nowymi antybiotykami są kosztowne i nieskuteczne

W latach 60. ubiegłego wieku w drodze syntezy chemicznej stworzono szereg nowych antybiotyków o różnych mechanizmach działania.

W latach 70. nastąpił punkt zwrotny, ponieważ w miarę opracowywania antybiotyków zaczęła rozwijać się oporność bakterii w wyniku ich dużych ilości, a tym samym nadużywania.

Niestety, w tym samym okresie firmy farmaceutyczne straciły zainteresowanie opracowywaniem nowych leków ze względu na koszty badań.

Rocznie badania kosztują około 5 miliardów dolarów! Ponadto do 80% substancji nie przechodzi testów skuteczności i bezpieczeństwa.

Jak działają antybiotyki?

Antybiotyki to substancje, które spowalniają wzrost mikroorganizmów lub całkowicie je zabijają.

Są one wytwarzane przez same bakterie lub grzyby, jak w przypadku penicyliny.

Obecnie stosuje się głównie syntetyczne pochodne o silnym działaniu przeciwdrobnoustrojowym i jednocześnie minimalnej toksyczności dla ludzi.

Mechanizm działania antybiotyków

Antybiotyki działają na bakterie na kilka sposobów.

Opóźniają ich wzrost i fuzję, spowalniają syntezę białek i kwasów nukleinowych przez bakterie oraz zaburzają błonę bakteryjną.

1. Spowolnienie syntezy ściany komórkowej - ściana komórkowa jest niezbędna dla bakterii, więc jej uszkodzenie zabija mikroorganizm.
2. zakłócenie błony bakteryjnej - zakłócenie błony cytoplazmatycznej bakterii powoduje wyciek niektórych substancji ważnych dla jej przetrwania
3. spowolnienie syntezy białek - wpływa na proces wydłużania łańcuchów peptydowych (produktów białkowych)
4. spowolnienie syntezy kwasów nukleinowych - zapobiega fuzji kwasów nukleinowych.

Ich działanie ocenia się na podstawie minimalnego stężenia hamującego (MIC). Jest to określenie najmniejszego możliwego stężenia antybiotyku, które jest w stanie spowolnić wzrost i namnażanie bakterii.

Inną ważną wartością jest określenie efektu poantybiotykowego (PAE). Jest to okres czasu, w którym mikroorganizmy przestają się namnażać, w prostych słowach czas działania leku.

Ciekawostka:
PAE to bardzo ważna wartość. Zanim działanie jednej tabletki minie, konieczne jest podanie drugiej. Dlatego większość antybiotyków podaje się raz na 12 lub raz na 24 godziny. Jeśli lek jest opóźniony lub zapomniany, bakterie budują oporność na ten lek - stają się oporne!

Jakie antybiotyki są nam znane?

W oparciu o ich mechanizm działania, antybiotyki można podzielić na kilka grup.
Standardowo dzieli się je według ich struktury chemicznej.

Tabela z podziałem ATB według struktury chemicznej:

Jakich działań niepożądanych można się spodziewać podczas przyjmowania ATB?

Najczęstsze są biologiczne skutki działania leku na organizm. Są one spowodowane zmianą naturalnej mikroflory w danym narządzie. Można je zaobserwować na skórze i błonach śluzowych, ale także na narządach wewnętrznych (jelita - biegunka).

Reakcje alergiczne są kolejną częstą reakcją na leki, a tym samym na ATB. Są one spowodowane nadwrażliwością organizmu na określoną substancję (substancję czynną, substancję pomocniczą) i jego nadaktywną reakcją. Są one najczęstsze w przypadku ATB z serii penicylin.

Zatrucie (intoksykacja) antybiotykiem może wystąpić nieumyślnie, ale także celowo. Dzieje się tak w przypadku spożycia dużych dawek leku, ale także gdy dana osoba ma wyższą wrażliwość na lek. U pacjenta występują różne objawy w zależności od dawki leku. W niektórych przypadkach występują trwałe konsekwencje (np. uszkodzenie wątroby, uszkodzenie nerek).

Oporność na antybiotyki ma tendencję wzrostową

Oporność bakterii na antybiotyk może być pierwotna lub wtórna.

Przyczyną oporności pierwotnej jest genetyczna niewrażliwość patogenu na dany antybiotyk. Oznacza to, że bakteria jest naturalnie oporna na ten lek.

Oporność wtórna powstaje podczas niewłaściwego leczenia ATB lub w wyniku wcześniejszego stosowania ATB. Jest to nabyta adaptacja mikroorganizmu.
Wokół leku selekcjonowane są głównie oporne szczepy bakterii.

Rodzaje oporności bakterii:

1. oporność typu penicylinowego - występuje po długotrwałym stosowaniu ATB typu penicylinowego.
2. Oporność typu streptomycynowego - obserwowana przy szybkim pojawianiu się wysoce opornych szczepów bakterii (streptomycyna, erytromycyna).

Podstawowe mechanizmy oporności:

• ograniczona penetracja ATB do komórki bakteryjnej
• zmiana w strukturze docelowej, zmiana w receptorze
• zmiany metaboliczne w komórce bakteryjnej
• inaktywacja antybiotyku z powodu hamowania niektórych enzymów

Oporność bakterii - nowe zagrożenie

Rosnąca oporność patogenów bakteryjnych na leczenie antybiotykami - oporność bakterii na ATB - jest jednym z najważniejszych zagrożeń zdrowotnych XXI wieku.

Staje się ona nie tylko problemem zdrowotnym, ale także ekonomicznym. Nie zapobiegło jej nawet podstawowe rozwiązanie, jakim jest powiązanie leków z receptą.

Już w 2017 roku Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała listę bakterii o najwyższym wskaźniku oporności na dostępne leki, dla których niezbędne jest wynalezienie nowych antybiotyków.

Niektóre nowe antybiotyki są obecnie zatwierdzone, podczas gdy inne przechodzą badania kliniczne. Celem jest przyspieszenie leczenia opornych i trudnych do opanowania infekcji.

Ciekawostka: najbardziej oporne bakterie to Acinetobacter baumanii, Pseudomonas aeruginosa, Enterobacteriaceae, Enterococcus faecium, Staphylococcus aureus, MRSA.

Przyczyny oporności bakterii:

1. Niewiedza i nieprawidłowe stosowanie antybiotyków przez samego pacjenta.
2. ślepe podawanie antybiotyków przez lekarza bez wcześniejszych badań krwi - problem z ubezpieczeniem zdrowotnym

Jak możemy się bronić?

Aby zapobiec uodpornieniu się bakterii na antybiotyk, a w konsekwencji przedłużeniu choroby lub pogorszeniu jej stanu, ważny jest przede wszystkim dobór leku przez lekarza.

Drugim priorytetem jest prawidłowe stosowanie leku przez pacjenta.

• Przed rozpoczęciem leczenia pacjent powinien mieć pobraną próbkę krwi w celu określenia, na który z szerokiej gamy ATB jest wrażliwy patogen wywołujący jego chorobę.
• Po pobraniu krwi, sam lek jest podawany pacjentowi w wystarczającej dawce.
• W leczeniu ważne jest przestrzeganie PAE, tj. każda tabletka musi być podawana we właściwym czasie zgodnie z zaleceniami lekarza.
• Dobrze jest łączyć ATB z probiotykami (chronią mikroflorę jelitową, która jest zaburzona przez lek).
• Leczenie należy zakończyć całkowicie, nawet jeśli pacjent czuje się lepiej.
• Podczas leczenia ważny jest odpoczynek i zwiększone spożycie płynów.
• Pacjent powinien przebywać w środowisku domowym, nienarażonym na nadmierne działanie promieni słonecznych.

Uwaga:
Niektórzy pacjenci zastanawiają się, dlaczego boli ich głowa, mięśnie i stawy lub dlaczego ich temperatura jest podwyższona, gdy przyjmują ATB prawidłowo.
ATB niszczą samą infekcję. Nie wpływają jednak na objawy choroby, dopóki bakterie nie zostaną całkowicie zabite, a objawy nie ustąpią same.
Objawy należy leczyć oddzielnie lekami przeciwbólowymi, lekami na temperaturę lub lekami na biegunkę i wymioty.
Należy przestrzegać odstępów czasu między przyjmowaniem poszczególnych leków, ponieważ różnią się one w zależności od konkretnego leku.