Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego: powoli, ale skutecznie niszczy stawy kolanowe, jak ją leczyć?

Kolana (i biodra) są stawami obciążonymi, dlatego są przeciążone i preferencyjnie rozwija się w nich choroba zwyrodnieniowa stawów.

Struktura i funkcja stawu

Staw (articulatio) to miejsce, w którym połączone są ze sobą dwie lub więcej kości. Jeden koniec kości zakończony jest główką stawową, a drugi panewką stawową, dzięki czemu dobrze do siebie pasują. Tworzą one podstawowe powierzchnie stawu, a ich powierzchnia pokryta jest chrząstką szklistą. Nierówności między główką a panewką wypełnione są płytkami chrząstki stawowej (np. krążki, łąkotki).

Staw jest chroniony przez zewnętrzną powłokę, zwaną torebką stawową. Torebka stawowa składa się z dwóch podstawowych części. Zewnętrzna część składa się z solidnej warstwy więzadeł, otoczonej miejscami włóknami kolagenowymi (więzadła). Wewnętrzna, jamista część stawu składa się z cienkiej błony, wyściółki maziowej, która jest nawilżana przez płyn wytwarzany z osocza krwi, zwany mazią stawową.

Ciekawostka: Chrząstka szklista pokrywająca końce kości w stawie składa się z elastycznych więzadeł. Jest odżywiana przez płyn maziowy (stawowy) i dyfuzyjnie z kości. Jej uszkodzenie jest nieodwracalne i nie ma zdolności do odbudowy.

Specyfika stawu kolanowego

Staw kolanowy (articulatio genus) jest największym i najbardziej złożonym stawem w ludzkim ciele. Jego stabilność i siła determinują ogólną postawę, nośność i chód danej osoby. Stąd jego nazwa lub klasyfikacja jako stawu nośnego.

Głowa stawu jest utworzona przez koniec kości udowej (kość udowa) pasujący do jamy stawowej składającej się z górnej części kości piszczelowej (kość piszczelowa). Dwie chrząstki, łąkotki, wypełniają środek kości udowej i piszczelowej. Łąkotki mają kształt dwóch półksiężyców i łączą się z kością piszczelową. W przeciwieństwie do innych stawów, wewnątrz stawu kolanowego krzyżują się dwa oddzielne więzadła.

Z przodu stawu kolanowego znajduje się rzepka, która jest pokryta po bokach przez więzadła boczne. Z przodu jest ona chroniona, pokryta i wzmocniona przez ścięgno.

Ciekawostka: Kość strzałkowa (strzałka, druga kość piszczeli) nie jest połączona z kością piszczelową w stawie kolanowym ani z kością udową. Ciężar ciała i ogólna nośność spoczywa głównie na kości piszczelowej. Kość strzałkowa jest zbyt cienka i słaba, aby utrzymać ciężar ciała. Bardzo często się łamie.

Funkcje stawu kolanowego

Staw kolanowy zapewnia ruch w obszarze kolana. W szczególności zapewnia zgięcie (zginanie), wyprost (rozciąganie) i lekką rotację (obracanie), gdy kolana są zgięte. Te rodzaje ruchu są niezbędne do chodzenia i innych rodzajów ruchu (zginanie, kucanie, stanie, obracanie).

Co to jest gonartroza i co dzieje się we wnętrznościach stawu?

Gonartroza jest niezapalną, zwyrodnieniową chorobą chrząstki stawowej kolana. Powstaje z różnych i w niektórych przypadkach nie do końca jasnych przyczyn. Pewną etiologią jest starzenie się. Dotyka preferencyjnie część przyśrodkową na poziomie części udowo-udowej i rzepkowo-udowej.

Początkowe zmiany na poziomie metabolicznym powodują niszczenie masy kostnej. Pod wpływem tych procesów katabolicznych uszkodzona chrząstka kostna z czasem staje się cieńsza. Powstają nadżerki i pęknięcia, powierzchnie stawowe stają się nierówne, a szczelina stawowa zwęża się. Skutkuje to deformacją stawu kolanowego, odchyleniem od pozycji osiowej i wynikającymi z tego zaburzeniami ruchomości.

WSKAZÓWKA: Zatrzymaj artretyzm

Staw kolanowy uszkodzony przez proces artretyczny powoduje sztywność kolana, ból, widoczne na zewnątrz deformacje i problemy z poruszaniem się. Najbardziej obciąża pacjenta podczas chodzenia po schodach lub schylania się (np. zakładanie butów). Wstawanie z pozycji siedzącej również może stać się problemem.

Wyłap pierwsze oznaki choroby!

Pierwszymi sygnałami ostrzegawczymi choroby zwyrodnieniowej stawów jako takiej jest poranna sztywność stawów, która jest taka sama jak w przypadku gonartrozy. Po poruszaniu się sztywność znika. Następnie ból kolana pojawia się przy wysiłku fizycznym lub nadmiernym obciążeniu stawów kolanowych (chodzenie po nierównym podłożu, kucanie, chodzenie po schodach). Ból spoczynkowy nie występuje na początku choroby.

W miarę postępu (rozwoju) choroby zaczyna pojawiać się ból spoczynkowy. Zazwyczaj nasila się on pod koniec dnia. Narastające deformacje powodują odchylenia w ustawieniu osiowym. Pojawiają się pierwsze zaburzenia ruchomości (zgięcie, wyprost, rotacja). Dobrze znanym i typowym objawem jest przykurcz zgięciowy. Jest to stopniowo narastające zgięcie kończyny (zgięcie) z niemożnością wyprostu (rozciągnięcie).

Ciekawostka: W gonartrozie występuje tak zwane zjawisko ustępowania, w którym dotknięta kończyna opada w niekontrolowany sposób. Pacjenci są podatni na upadki i urazy spowodowane urazami. Wynika to z rosnącej niestabilności stawu kolanowego.

Tabela z początkowymi i zaawansowanymi objawami gonartrozy

Etapy gonartrozy według Kellgrena-Lawrence'a

Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych rozpoczyna się subtelnie i powoli. We wczesnych stadiach pojawiają się niespecyficzne dolegliwości często przypisywane zmęczeniu, wyczerpaniu, nadmiernemu wysiłkowi fizycznemu lub po prostu naturalnemu procesowi starzenia.

Początkowo sztywność stawów kolanowych i łagodny ból zwykle występują po wysiłku. Pacjenci zwykle szukają pomocy medycznej dopiero wtedy, gdy odczuwają silny ból i problemy z poruszaniem się, które ograniczają ich normalną codzienną aktywność i występują w spoczynku.

Etapy gonartrozy według Kellgrena-Lawrence'a w oparciu o postęp choroby w chrząstce stawowej

Aktualne możliwości leczenia artrozy stawu kolanowego

Możemy w pewnym stopniu zabezpieczyć się przed wystąpieniem gonartrozy, prowadząc zdrowy tryb życia, zdrowo się odżywiając i nie zaniedbując aktywności fizycznej. Jednak starzenie się niesie ze sobą zmiany w całym organizmie. Nieuniknione są również zmiany w kościach i stawach. Później jedynym sposobem na złagodzenie objawów choroby jest odpowiednie leczenie.

Niefarmakologiczne metody leczenia gonartrozy

We wczesnych stadiach gonartrozy objawy nie są tak ograniczające i naglące. Dlatego wskazane jest przestrzeganie pewnych zasad, a tym samym moderowanie postępu nieodwracalnego stanu. Są to podstawowe środki, które nie są uciążliwe i są korzystne.

1. Zmiana stylu życia (witaminy, kolagen...)
2. redukcja otyłości
3. regularna aktywność fizyczna bez nadmiernego obciążania kolan
4. odpowiednie obuwie, pomoce ortopedyczne
5. ćwiczenia instruktażowe z fizjoterapeutą
6. masaże
7. elektroterapia
8. krioterapia
9. akupunktura
10. terapia światłem

Leczenie farmakologiczne

Leczeniegonartrozy zasadniczo nie różni się od leczenia innych stawów dotkniętych chorobą zwyrodnieniową stawów. Lekiem pierwszego wyboru jest paracetamol. Odpowiednimi i często stosowanymi lekami są niesteroidowe leki przeciwreumatyczne (np. ibalgin). Występują one również w postaci maści do stosowania miejscowego o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.

W cięższych przypadkach do chrząstki stawowej wstrzykuje się kortykosteroidy i kwas hialuronowy. W gonartrozie preferowane jest dostawowe (śródstawowe) podawanie kortykosteroidów, a także siarczanu chondroityny i glukozaminy.

W przypadku silnych dolegliwości bólowych opioidowe leki przeciwbólowe (tramal, morfina) są również stosowane w leczeniu bólu o nasileniu od umiarkowanego do silnego, jednak ich stosowanie wymaga recepty i jest zalecane wyłącznie przez lekarza.

Leki przeciwbólowe uszeregowane według siły działania przeciwbólowego

1. paracetamol
2. niesteroidowe leki przeciwzapalne
3. kortykosteroidy i kwas hialuronowy
4. siarczan chondroityny, glukozamina
5. opioidowe leki przeciwbólowe

interwencje chirurgiczne i operacyjne, gdy inne metody leczenia zawiodły.

Niewiarygodne, że w dzisiejszym zaawansowanym wieku pierwsza wzmianka o wymianie stawu pochodzi z 1960 r. Lekarz McKeever próbował zastąpić uszkodzony staw płytkami wykonanymi ze stopu chromowo-kobaltowego.

5 zabiegów chirurgicznych w przypadku gonartrozy

1. częściowa wymiana stawu kolanowego
2. całkowita wymiana stawu kolanowego
3. Osteotomia i procedury zapobiegawcze
4. płukanie stawu
5. artrodeza

Częściowa wymiana stawu kolanowego - hemiartroplastyka

Całkowita endoprotezoplastyka stawu kolanowego

Osteotomia i chirurgia zapobiegawcza

Procedury te są preferowane u młodszych pacjentów. Polegają one na chirurgicznym otwarciu stawu i odcięciu, skróceniu kości lub wprowadzeniu zmian w jej strukturze. Procedura jest stosowana w celu skorygowania wad i wyeliminowania bólu. U starszych pacjentów osteotomia chirurgiczna i jednoczesna wymiana stawu są łączone.

Płukanie i oczyszczanie stawu

płukanie stawów i oczyszczanie (technika stymulująca szpik) są wykonywane u pacjentów z dolegliwościami bólowymi. Zapewniają one jednak jedynie tymczasową ulgę i nie dają perspektyw na długotrwałe leczenie lub odwrócenie procesu patologicznego. Chociaż chwilowy efekt jest korzystny dla pacjenta pod względem kontroli bólu i poprawy mobilności, nie gwarantuje długoterminowej poprawy.

Artrodeza

Artrodeza to zabieg chirurgiczny wskazany w przypadku gonartrozy, w której wymiana stawu nie powiodła się. Jest to zasadniczo procedura ratunkowa. Wskazane są również stany septyczne w kolanie. Jest wykonywany przy użyciu dłut i frezów do obróbki stawu. Celem operacji jest utworzenie fuzji kostnej dotkniętego stawu. Rezultatem jest paradoksalne ograniczenie ruchu w stawie, które zapobiega bólowi i postępowi choroby.